Λύκειο Ελληνίδων Μεγάρων: Μηνιαίο αφιέρωμα στην Επανάσταση του 1821. Γράφει η Ιωάννα Μουρτζούκου

1«Η συμβολή των Ελληνίδων στην Επανάσταση»

  Σταυριάνα Σάββαινα, η Μανιάτισσα που πολεμούσε  σαν  άντρας

Η Σταυριάνα Σάββαινα γεννήθηκε στο Παρόρι Λακωνίας το 1772.

Ήταν παντρεμένη με τον Γεωργάκη Σάββα, εύπορο Σπαρτιάτη πρόκριτο. Ο Σάββας ήταν μια ισχυρή αγωνιστική προσωπικότητα

και μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Από αυτόν πήρε το Σάββαινα, με το οποίο ήταν γνωστή στους υπόλοιπους αγωνιστές, αφήνοντας το πατρογονικό της όνομα. Ήταν όμορφη και έξυπνη κι ο ιστορικός Φιλήμονας αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ήν δε φύσεως ανδρικής, μελανίζουσα, αναστήματος υψηλού, εξαισίας γενναιοψυχίας, βαδίζουσα ως ανήρ και ομιλούσα ως στρατιώτης. Αείποτε έφερε το γυναικείον Λακωνικόν όνομα και ηλικίαν μέχρι τότε 40 ετών».

Όταν οι Τούρκοι απαγχόνισαν τον άδρα της στον Μυστρά τις πρώτες μέρες της Επανάστασης, η Σάββαινα αποφάσισε να συνεχίσει η ίδια τον αγώνα του.
Αφησε τα παιδιά τους στους συγγενείς της, μαζεψε κι άλλες γυναίκες από τα γύρω χωριά και διέθεσε τη μεγάλη της περιουσία για να συγκροτήσει και να οργανώσει τον δικό της στρατό. Εντάχθηκε στο σώμα του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, με τον οποίο ο άντρας της από παλιά διατηρούσε φιλικές σχέσεις. Πολέμησε στην Άλωση της Τριπολιτσάς, στη Μάχη του Βαλτετσίου, στη Μάχη στα Τρίκορφα, στον Αλμυρό, σε μάχες στη Στερεά Ελλάδα, στην Μάχη του Διρού, μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τους Μαυρομιχαλαίους.

Η «Εφημερίς των Κυριών» γράφει γι’ αυτήν: «Η Σταυριάνα ήτο τεσσαρακοντούτις, μελαχρινή, ευειδής, με ύφος αρρενωπόν, με φωνή βροντώδη, με παράστημα στρατιώτου. Ετέθη υπό τας διαταγάς του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και πήγε στο Βαλτέτσι όπου επολιορκούντο οι Ελληνες. Η Σταυριάνα μόνη μεταξύ των ανδρών αψηφούσε τις σφαίρες και μετέφερε τις πυριτιδοβολές από προμαχώνος εις προμαχώνα. Οι περί τον Κολοκοτρώνη Μαυρομιχάλης και Πλαπούτας δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι γυναίκα είχε τόσο θάρρος».

Η Σταυριάνα αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του ταγματάρχη κι αποσύρθηκε στο Ναύπλιο, σ᾿ ἕνα λιτό σπιτάκι πάμφτωχη και ξεχασμένη. Τα έπιπλα της ήταν φτωχά, όμως στους τοίχους έλαμπαν κρεμασμένα τα ακριβά της στολίδια, τα όπλα της, που ήταν τα μόνα που της θύμιζαν κάτι από το ένδοξο παρελθόν.

Όταν κάποτε το κράτος θέλησε να ενισχύσει οικονομικά τους αγωνιστές, τους ζήτησε να υποβάλλουν τα χαρτιά τους. Έτσι και η φτωχή Σάββαινα έστειλε το δικό της αίτημα τον Αύγουστο του 1829 στην “εν Άργει Γενικήν Συνέλευσιν”, γράφοντας: «Κύριοι Πληρεξούσιοι … Είμαι γυναίκα χήρα, έχω και ανήλικα ορφανά… Τούτο δεν με εμπόδισεν εις την αρχήν του ιερού πολέμου να πιάσω τα όπλα… εστάθηκα πρώτον εις τας εκστρατείας του αοιδίμου Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, έπειτα δε και άλλων αρχηγών εις διάφορα μέρη οίον εις τον Εύριπον, την Στερεάν Ελλάδα, εις το Βαλτέτσι, εις τα Τρίκορφα, εις τον Αλμυρόν… Πόσον εκοπίασα εις το διάστημα του ιερού αγώνος, μαρτυρούν για υποστήριξη ο ίδιος ο Κυριακούλης και ο στρατηγός Διονύσιος Μπούρτσινος και άλλοι διάφοροι … και αν το στοχάζεσθε δίκαιον και πρέπον, να λάβετε περί εμού πρόνοιαν…»

Ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας που θαύμασε την ανδρεία και την προσφορά της στην πατρίδα, της χορήγησε μια σύνταξη, όχι από το κρατικό ταμείο, αλλά από το προσωπικό του. Μερίμνησε επίσης, τα δυο ορφανά της να μπουν στο ορφανοτροφείο, ενώ αργότερα χάρη στις προσπάθειές της, τα παιδιά της κατατάχθηκαν στο «Ὁπλοστάσιον», στο εργοστάσιο κατασκευής όπλων.

Έπειτα, επί Όθωνος εγκαταλείφθηκε, όμως παρά τη συμπεριφορά που έδειξε προς αυτήν η Πατρίδα, αυτή ποτέ δεν παραπονέθηκε. Έκτοτε ζούσε από τις συνδρομές των οικογενειών των συναγωνιστών της.

Η Σταυριάνα Σάββαινα πέθανε πλήρης ημερών το 1868 στο Ναύπλιο.

Για το Λύκειον των Ελληνίδων Μεγάρων
Ιωάννα Γ. Μουρτζούκου
Εκπαιδευτικός,
Μέλος του Λυκείου Ελληνίδων Μεγάρων