Τα Δεινά της Πολωνίας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

 

01 Δεκεμβρίου 2025

Από: Αντιστράτγο ε.α. Ιωάννη Κρασσά

«Πόλη τῆς φοβέρας, μοιάζεις μὲ φέρετρο, ποὺ το πέταξε ἡ θύελλα στὴν ἄβυσσο». Κσίστοφ Μπατσίνσκι[1] (1921-1944), 23άχρονος Πολωνός ποιητής που σκοτώθηκε κατά την εξέγερση της Βαρσοβίας (Αύγουστος–Οκτώβριος 1944). 

Αὐτοὶ ποὺ «Ἤρξαντο Χειρῶν Ἀδίκων»

Το Σύμφωνο μη Επιθέσεως  Την 23^η Αυγούστου 1939, οι Υπουργοί Εξωτερικών, της Ναζιστικής Γερμανίας Γιοαχίμ Φον Ρίμπεντροπ[2] (1893-1946) και της Σοβιετικής Ενώσεως Βιατσεσλάβ Μολότωφ.[3] (1890-1986) υπέγραψαν το ομώνυμο σύμφωνο μη επιθέσεως μεταξύ των χωρών τους.

Η Έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Την 1^η Σεπτεμβρίου 1939 η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία εκ δυσμών, με 60 μεραρχίες και 6 ταξιαρχίες συνολικής δυνάμεως 1,5 εκατ. ανδρών, ενώ 16 ημέρες αργότερα εισέβαλλε η Σοβιετική ένωση εξ ανατολών, με 33 μεραρχίες και 8 ταξιαρχίες, δυνάμεως 550.000 ανδρών. Η Πολωνία παράταξε 39 μεραρχίες και 16 ταξιαρχίες (950.000 άνδρες). Η 1^η Σεπτεμβρίου 1939 θεωρείται από τους ιστορικούς ως η

ημερομηνία ενάρξεως του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Την 8η Οκτωβρίου 1939 ο πόλεμος τερματίσθηκε με το Χίτλερ και το Στάλιν να μοιράζονται την Πολωνία. Στη συνέχεια η Γερμανία έχοντας εξασφαλίσει τα νώτα της επιτέθηκε κατά της Γαλλίας (10 Μαΐου 1940). Βλέπε σχετικό άρθρο, Η Γερμανική Επίθεση κατά της Δύσεως το 1940.

Την ίδια περίοδο ο Στάλιν αύξησε την επικράτειά του κατά 450.000 χλμ². Τον Νοέμβριο του 1940 εισέβαλλε στη Φιλανδία και προσάρτησε μέρος αυτής. Τον Αύγουστο του 1940 κατέλαβε τη Λιθουανία, τη Λετονία, την Εσθονία και τις επαρχίες της Ρουμανίας, [Βουκοβίνα και Μολδαβία (Βεσσαραβία)][4].

Η Εισβολή στη Πολωνία και γελοιογραφία της εποχής με τον Χίτλερ και τον Στάλιν να ανταλλάσσουν φιλοφρονήσεις πάνω από το πτώμα της Πολωνίας.

Η Εξόριστη Πολωνική Κυβέρνηση

Την 17^η Σεπτεμβρίου 1939, ο Πρόεδρος της Πολωνικής Δημοκρατίας Ιγκνάτσι Μοστσίτσκι[5] (1867-1946), πριν την ολοκληρωτική κατάληψη της χώρας του από τους Γερμανούς, όρισε ως διάδοχό του τον Βουαντίσουαφ Ρατσκιέβιτς[6] (1885-1947), ο οποίος βρίσκονταν στο Παρίσι. Η πράξη του προβλέπονταν από το Σύνταγμα της Πολωνίας[7]. Στην συνέχεια ο Ρατσκιέβιτς όρισε ως Πρωθυπουργό τον Στρατηγό Βουαντίσουαφ Σικόρσκι[8] (1881-1943). Η Εξόριστη Κυβέρνηση της Πολωνίας αναγνωρίσθηκε από τους Συμμάχους και μετά τη κατάληψη της Γαλλίας από τη Γερμανία, μετακινήθηκε στο Λονδίνο.

Η Γερμανική Επίθεση κατά της Ρωσίας

Την 22^α Ιουνίου του 1941, 6.000 γερμανικά πυροβόλα άρχισαν να βάλλουν εναντίον στόχων εντός του ρωσικού εδάφους, σηματοδοτώντας την έναρξη της μεγαλύτερης στρατιωτικής επιχειρήσεώς[9] στην ιστορία της ανθρωπότητας, με την κωδική ονομασία «Μπαρμπαρόσα».[10] Ολόκληρη η Πολωνία τέθηκε υπό τη Γερμανία, ενώ οι στρατιές της Βέρμαχτ έφτασαν στα προάστια της Μόσχας και πολιόρκησαν το Λένινγκραντ. Ο Χίτλερ επιτέθηκε κατά της ΕΣΣΔ, για τον ίδιο λόγο που το έκανε και ο Ναπολέων, αμφότεροι δηλαδή ήθελαν την παράδοση του Ηνωμένου Βασιλείου. Η κατάληψη της Ρωσίας θα απέκλειε το ενδεχόμενο μιας πιθανής συμμαχίας των δύο χωρών, ενώ η ολοκληρωτική κυριαρχία επί της Ευρωπαϊκής ηπείρου θα καθιστούσε μάταιη την συνέχιση του πολέμου από τους Βρετανούς. Τον Ιούλιο του 1943, μετά την νίκη τους στη «Μάχη του Κρούσκ» (βλέπε σχετικό άρθρο Η Μάχη του Κούρσκ), οι Σοβιετικοί ανέλαβαν τη πρωτοβουλία των κινήσεων την οποία δεν έχασαν έκτοτε. Την 6^η Ιουνίου 1944 η απόβαση των Συμμάχων στη Γαλλία (βλέπε σχετικό άρθρο, Η Απόβαση στη Νορμανδία), οριστικοποίησε την ήττα του Χίτλερ. Οι δύο σύμμαχοι επιδόθηκαν σε έναν αγώνα δρόμου προκειμένου να καταλάβουν όσα περισσότερα ευρωπαϊκά εδάφη. 

Η Σφαγή του Κατύν

Τον Απρίλιο του 1943 ο Σικόρσκι αιτήθηκε από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό τη διερεύνηση της σφαγής 25.000 Πολωνών, κυρίως αξιωματικών, στο δάσος του Κατύν, πλησίον της πόλεως Σμολένσκ της Ρωσίας. Ο Στάλιν θεώρησε την ενέργεια βαθύτατα  προσβλητική για την ΕΣΣΔ και διέρρηξε τις σχέσεις του με την εξόριστη Πολωνική κυβέρνηση. Το 1990, ο Πρόεδρος της Ρωσίας Μπόρις Γιέλτσιν (1931-2007) παραδέχθηκε ότι το έγκλημα διαπράχθηκε από τους Ρώσους[11].

Γερμανική αφίσα για το Κατύν, " Ο παράδεισος υπό τη γη".

Τον Ιούλιο του 1943, ο Σικόρσκι σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα στο Γιβραλτάρ και τον διαδέχθηκε ο Στάνισλαβ Μικολάιτσικ [12] (1901-1966). Οι εξόριστοι Πολωνοί ηγέτες έθεσαν ως στόχο τη διαφύλαξη της εδαφικής ακεραιότητος και της ανεξαρτησίας από τη Σοβιετική βουλιμία.

Ο Στάνισλαβ Μικολάιτσικ.

Οι Τρεις Μεγάλοι [The big three (Ουίνστων Τσώρτσιλ (1874-1965), Φραγκλίνος Ρούσβελτ (1882-1945), Ιωσήφ Στάλιν (1878-1953), ], στην σύσκεψη της Τεχεράνης τον Νοέμβριο του 1943, διαφώνησαν σχετικά με την Πολωνία στο εδαφικό και την μορφή της κυβερνήσεως. 

Οι Δύο Κυβερνήσεις

Ο Στάλιν ήθελε να προσαρτήσει 200.000. χλμ². της ανατολικής Πολωνίας και να εγκαταστήσει κομμουνιστική κυβέρνηση απόλυτα ελεγχόμενη από την ΕΣΣΔ. Επιθυμούσε να διατηρήσει τα εδάφη που είχε καταλάβει το 1939 σύμφωνα με την οριοθέτηση που είχε προτείνει το 1919, ο Λόρδος Τζωρτζ Κώρζον[13] (1859-1925) μετά τον Α΄ΠΠ, μεταξύ της ΕΣΣΔ και της Πολωνίας. 

Η ΕΣΣΔ αναγνώριζε ως την νόμιμη κυβέρνηση της Πολωνίας το «Εθνικό Πατριωτικό Συμβούλιο», το οποίο συγκροτήθηκε στην πόλη Λιούμπλιν, από τον Σοβιετικό στρατό τον Ιούλιο του 1944. Ο Στάλιν θεωρούσε τον πρωθυπουργό Στάνισλαβ Μικολάιτσικ και τα μέλη της εξόριστου πολωνικής κυβερνήσεως του Λονδίνου, «μπουρζουάδες και εχθρούς του λαού». Ο Μικολάιτσικ βρισκόταν αριστερότερα των περισσοτέρων συναδέλφων του και πίστευε στην ανάγκη να επέλθει συνεννόηση με την Σοβιετική Ένωση. Δεν δεχόταν όμως με κανένα τρόπο την παραχώρηση επικράτειας της πατρίδος του. 

Η Εξέγερση της Βαρσοβίας

Τον Ιούλιο του 1944, ο «Κόκκινος Στρατός» προήλαυνε ακάθεκτος προς τα Δυτικά. Ο Μικολάιτσικ θεώρησε την υποχώρηση των Γερμανών ως ευκαιρία, προκειμένου να απελευθερώσει την Βαρσοβία. Οι ανταρτικές δυνάμεις πιστές στη Εξόριστη Κυβέρνηση συγκροτούσαν το «Στρατό της Πατρίδος» και δεν ξεπερνούσαν αρχικά τους 4.000 ενόπλους. Ο Μικολάιτσικ υπολόγιζε ότι όταν ο Ρωσικός στρατός εισέρχονταν στη Βαρσοβία θα βοηθούσε τους Πολωνούς αντάρτες. Μία στρατιωτική νίκη θα προκαλούσε εντύπωση στο Στάλιν και θα τον βοηθούσε στις διαπραγματεύσεις. Οι Γερμανικές δυνάμεις ξεπερνούσαν τις 20.000 και διέθεταν άρματα και πυροβολικό. Την 1η Αυγούστου ο «Στρατός της Πατρίδος» επιτέθηκε κατά των κατοχικών δυνάμεων. Ο πονηρός Γεωργιανός άδραξε την ευκαιρία να αφήσει τον γερμανικό στρατό να εκμηδενίσει τους εθνικιστές Πολωνούς, γι’ αυτό δεν τους βοήθησε καθόλου κατά την διάρκεια της εξεγέρσεως. Ο ηρωισμός περίσσεψε τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 1944 στην Βαρσοβία. Την 3^η Οκτωβρίου 1944 κατεστάλη η δίμηνη εξέγερση των Πολωνών εναντίον των γερμανικών δυνάμεων κατοχής της Βαρσοβίας, με τίμημα 200.000 νεκρούς, εκ των οποίων το 90% ήσαν πολίτες. Η πολωνική πρωτεύουσα μετατράπηκε σε ερείπια με το συνολικό όγκο των απωλειών να ανέρχεται στο 70% του εθνικού πλούτου της χώρας. Οι ρωσικές δυνάμεις οι οποίες βρίσκονταν μερικά χιλιόμετρα από την Βαρσοβία παρέμειναν αδρανείς, ούτε επέτρεψαν στα αμερικανικά και βρετανικά αεροσκάφη να χρησιμοποιήσουν τα αεροδρόμιά τους, προς υποστήριξη των εξεγερθέντων Πολωνών. 

Μόνοι και Αβοήθητοι

Οι Πολωνοί παρέμειναν αβοήθητοι, γιατί ήσαν πιστοί στην εξόριστη κυβέρνησή τους στο Λονδίνο. Η πλειονότητα των Πολωνών θεωρούσε την χώρα τους σαν το πιο κατατρεγμένο έθνος στην Ευρώπη. Μισούσαν τους Ρώσους, μετά την εισβολή στην χώρα τους ταυτόχρονα με τους Γερμανούς. Ο Τσώρτσιλ με σκοπό να άρει τις επιφυλάξεις του Μικολάιτσικ, τού πρόσφερε σε αντιστάθμισμα των εδαφικών απωλειών από την ΕΣΣΔ, μέρος της επικράτειας της Γερμανίας. Η πρόταση συνάντησε την κατηγορηματική άρνηση του συνόλου των εξόριστων Πολωνών πολιτικών. Ο Μικολάιτσικ δεν είχε αντιληφθεί το μέγεθος της στρατιωτικής ισχύος της ΕΣΣΔ. Ο Ρούσβελτ και ο Τσώρτσιλ δεν συνειδητοποίησαν έγκαιρα ότι ο Στάλιν δεν θα επέτρεπε ποτέ, να αποκτήσουν οι χώρες που κατέλαβε, δημοκρατικά εκλεγμένους ηγέτες. Μόνο ό Γιόσιπ Τίτο[14] (1892-1980) ο Πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας αντιτάχθηκε στον ηγεμονισμό του.Η εξόριστη πολωνική κυβέρνηση διαλύθηκε το 1990, όταν ο τελευταίος εξόριστος Πρόεδρος Ρίτσαρντ Κατσορόφσκι[15] (1919-2010) παρέδωσε τα σύμβολα της Προεδρικής εξουσίας στον Λεχ Βαλέσα (1943)[16] το πρώτο εκλεγμένο πρόεδρο της μετα-κομμουνιστικής Πολωνίας. 

Διαπιστώσεις -Συμπεράσματα

Για τον Στάλιν οι όποιες ανθρώπινες απώλειες δεν σήμαιναν τίποτα, γιατί είχε υιοθετήσει ως μέθοδο επιλύσεως των προβλημάτων της χώρας του τις μαζικές εκκαθαρίσεις. Κατά την διάρκεια του πολέμου, δια της μεθόδου των εκτοπίσεων, είχε αφανίσει ολόκληρους πληθυσμούς που κατοικούσαν στην Σοβιετική Ένωση με τις κατηγορίες: «των παρεκκλίσεων, κατασκοπίας και συνεργασίας με τον εχθρό». Οι εκτοπισθέντες Γερμανοί, Τσετσένοι, Τάταροι, Αρμένιοι, Έλληνες, Ινγκούσιοι[17] και άλλοι πολλοί ανήλθαν σε εκατομμύρια, οι οποίοι σε ποσοστό 80% πέθαναν από τις κακουχίες και την πείνα.

Η εξέγερση της Βαρσοβίας έχει πολλές ομοιότητες με την προσπάθεια του ΚΚΕ να καταλάβει διά των όπλων την εξουσία στην Αθήνα, τον Δεκέμβριο του 1944, υπό την έννοια ότι πίστεψαν ότι θα επέτρεπε ο Τσώρτσιλ να καταλάβουν την εξουσία. Οι εξεγερθέντες δεν μπορούσαν να κατανοήσουν ότι η χώρα τους ήταν ένα απλό πιόνι στην παγκόσμια σκακιέρα.

Οι διαπραγματευτικές μέθοδοι του Στάλιν περιλάμβαναν ένα συνδυασμό ρεαλισμού, υπομονής, απειλών, χειραγωγήσεως των διεθνών καταστάσεων, εξαντλητικών συζητήσεων και τέλος προέβαινε σε ελάχιστες παραχωρήσεις μόνο από θέση ισχύος και με πολλαπλά πάντοτε ανταλλάγματα.

Οι Πολωνοί δεν ξεχνούν αυτά που υπέστησαν από τη Ρωσία. Η ακύρωση της προγραμματισμένης συναντήσεως στις 3 Δεκεμβρίου 2025, του Προέδρου της Πολωνίας Κάρολ Ναβρότσκι (1983), με τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν (1963), αποφασίσθηκε λόγω της προσφάτου επισκέψεως του δεύτερου στη Ρωσία. Οι ιστορικά φιλικές σχέσεις των δύο χωρών έχουν επιδεινωθεί σημαντικά τους τελευταίους μήνες, λόγω των διαφορετικών πολιτικών απέναντι στη Ρωσία και στον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ο Ρωσο-ουκρανικός πόλεμος και οι διεργασίες για το τερματισμό του παραπέμπουν στην περίοδο των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Πολωνικού ζητήματος. Ο Πούτιν φαίνεται να εφαρμόζει τις δοκιμασμένες αυτές μεθόδους για την επίτευξη συμφωνίας αποκομίζοντας τα περισσότερα οφέλη.

Η ρήση του Θουκιδίδου ότι «Γιὰ νὰ εἶσαι ἰσότιμος συνομιλητὴς στὴν διαπραγμάτευση πρέπει νὰ ἔχεις τὴν ἴδια ἰσχὺ μὲ τὸν ἀντίπαλο σου » παραμένει διαχρονικά επίκαιρη.

 

 Αντιστράτηγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Δεκέμβριος 2025

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ 20^ου ΑΙΩΝΟΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΥΣΟΣ ΤΥΠΟΣ, Αθήνα 1968.
• Jonanath Fenby, Συμμαχία Ρούσβελτ, Στάλιν Τσώρτσιλ, Εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗ, Αθήνα 2006.
• Ουίνστον Τσώρτσιλ, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Αθήνα 2013, ΓΚΟ-ΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ο Κσίστοφ Μπατσίνσκι γνωστός και ως Κρίστοφ Μπατζύνσκι [1921-1944 (Krzysztof Baczyński‎‎)], υπήρξε Πολωνός ποιητής και μαχητής του «Στρατού της Πατρίδος». Είναι από τους πλέον γνωστούς της γενεάς των νέων πολωνών λογοτεχνών, αρκετοί από τους οποίους σκοτώθηκαν κατά την εξέγερση της Βαρσοβίας. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά.

Ο Κσίστοφ Μπατσίνσκι.

[2] Ο Γιοαχίμ Φον Ρίμπεντροπ, [1893-1946 (Joachim von Ribbentrop)] ήταν Γερμανός εθνικοσοσιαλιστής πολιτικός με μεγάλη επιρροή και υπουργός εξωτερικών της κυβερνήσεως του Χίτλερ από το 1938 έως το 1945. Καταδικάσθηκε στη «Δίκη της Νυρεμβέργης» σε θάνατο, βρεθείς ένοχος για διάπραξη εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητος. Απαγχονίσθηκε την 16^η  Οκτωβρίου 1946.

Ο Γιοαχίμ Φον Ρίμπεντροπ.

[3] Ο Βιατσεσλάβ Μολότοφ [1890-1986 (Vyacheslav Molotov )] ήταν κορυφαίος Σοβιετικός πολιτικός και διπλωμάτης, στενός συνεργάτης και πρωτοκλασάτο στέλεχος του Ιωσήφ Στάλιν. Η πολιτική του καριέρα διήρκεσε από την εποχή των Μπολσεβίκων μέχρι τη δεκαετία του 1950. Η αυτοσχέδια εμπρηστική βόμβα φέρει το όνομά του. Η ονομασία δόθηκε ειρωνικά από τους Φινλανδούς κατά τη διάρκεια του Σοβιετο-φινλανδικού Πολέμου (1939-1940), όταν ο Μολότοφ ισχυρίστηκε ότι τα σοβιετικά αεροπλάνα έριχναν "πακέτα τροφίμων" στους Φινλανδούς και όχι βόμβες διασποράς.

Ο Βιατσεσλάβ Μολότοφ.

[4] Η «Βουκοβίνα» και η «Βεσσαραβία» είναι ιστορικές περιοχές που ανήκουν κυρίως στη σημερινή Ρουμανία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία. Η Βόρεια Βουκοβίνα ανήκει σήμερα στην Ουκρανία (Το όμπλαστ του Τσερνόβτσι). Η Βεσσαραβία, που ανήκει και αυτή στη Ρουμανία και την Ουκρανία, αποτελούσε από παλαιά αιτία διαμάχης μεταξύ Ρουμανίας και Σοβιετικής Ενώσεως.

[5] Ο Χημικός Ιγκνάτσι Μοστσίτσκι [(1867-1946) Ignacy Moscicki] υπήρξε ο μακροβιότερος πρόεδρος της Πολωνίας (1926-1939).

[6] Ο νομικός Βουαντίσουαφ Ρατσκιέβιτς [(1885-1947) Władysław Raczkiewicz), διετέλεσε Πρόεδρος της εξόριστης Πολωνικής Κυβερνήσεως από το 1939 έως το 1947, αναγνωριζόμενος διεθνώς ως αρχηγός του κράτους μέχρι το 1945.

[7] Σύμφωνα με το Πολωνικό Σύνταγμα υπό καθεστώς πολέμου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δύναται να διορίσει τον διάδοχό του, κατόπιν ειδικής πράξεως, δημοσιευόμενης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, η θητεία του οποίου λήγει 3 μήνες μετά τη σύναψη ειρήνης.

[8] Ο Βουαντίσουαφ Σικόρσκι [(1885-1947) Władysław Sikorski)] από νεαρή ηλικία δραστηριοποιήθηκε στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Πολωνίας από τη Τσαρική Ρωσία. Συμμετείχε στο Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και διετέλεσε Πρωθυπουργός (1922-23) στη κυβέρνηση της Δεύτερης πολωνικής Δημοκρατίας.

[9] Οι Γερμανοί διέθεσαν για την κατάληψη της ΕΣΣΔ, 182 μεραρχίες (3 εκατομμύρια άνδρες, 3.350 άρματα μάχης, 7.200 πυροβόλα, 2.770 αεροσκάφη). Για την αντιμετώπιση του εισβολέως οι Ρώσοι παρέταξαν 360 μεραρχίες (4 εκατομμύρια άνδρες, 11.000 άρματα μάχης, 12.000 πυροβόλα, 7.133 αεροσκάφη). Οι ρωσικές δυνάμεις, παρότι εντυπωσιακές σε αριθμούς, υστερούσαν σε μαχητική αξία. Το 80% του συνόλου των ανωτέρων και ανωτάτων αξιωματικών (35.000) είχαν εκτελεσθεί το 1937, κατά την διάρκεια των μεγάλων εκκαθαρίσεων. Ο κόκκινος στρατός μειονεκτούσε σε θέματα τακτικής, τεχνικής υποστηρίξεως, επικοινωνιών και επιτελικού σχεδιασμού.

[10] Η ονομασία προήλθε από το παρωνύμιο του Γερμανού Αυτοκράτορα Φρειδερίκου Α΄, της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (1155-1190) ο οποίος ήταν γνωστός και ως "Κοκκινογένης".

Ο Αυτοκράτορας Φρειδερίκος Α΄.

[11] Η ΕΣΣΔ μέχρι το 1990 αρνιόνταν κατηγορηματικά κάθε σχέση με τις μαζικές εκτελέσεις του Κατύν. Έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από τη Ρωσία, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενώσεως, απέδειξαν ότι η ευθύνη βαρύνει εξ ολοκλήρου τον Στάλιν. Παρ' όλα αυτά οι ρωσικές αρχές δεν χαρακτήρισαν το γεγονός ξεκάθαρα ως έγκλημα πολέμου ή γενοκτονία και ως εκ τούτου δεν κινήθηκαν νομικές διαδικασίες κατά τυχόν επιζώντων υπαιτίων, όπως απαίτησε η πολωνική κυβέρνηση. Το 1992 ο Πρόεδρος της Ρωσίας Μπόρις Γέλτσιν (1931-2007) παρέδωσε στον Πολωνό ομόλογό του Λεχ Βαλέσα τα εξής αποδεικτικά στοιχεία:

• Έγγραφο του επικεφαλής του Σοβιετικού μηχανισμού ασφαλείας και των μυστικών υπηρεσιών Λαβρέντι Μπέρια (1899-1953), που φέρει την υπογραφή του Στάλιν, στο οποίο πρότεινε την εκτέλεση 25.700 Πολωνών.
• Απόσπασμα της διαταγής του Πολιτικού Γραφείου για την διαταγή της εκτελέσεως.
• Ένα σημείωμα του επικεφαλής της Κα-Γκε-Μπε Αλεξάντερ Σελεπίν (1918-1994) προς τον Πρόεδρο του Συμβουλίου των Υπουργών Νικήτα Χρουστσόφ (1894-1971) σχετικά με την εκτέλεση 21.857 Πολωνών και την εισήγηση καταστροφής των σχετικών εγγράφων .

[12] O Στάνισλαβ Μικολάιτσικ [1901-1966 (Stanisław Mikołajczyk)] πολέμησε κατά των Γερμανών και μετά τη πτώση της Βαρσοβίας κατέφυγε στο Παρίσι. Εντάχθηκε στη εξόριστη Πολωνική κυβέρνηση ως αναπληρωτής πρωθυπουργός και Υπουργός εσωτερικών.

[13] Ο Λόρδος Τζώρτζ Κώρζον, (1859-1925), υπήρξε μέλος του συντηρητικού κόμματος του Ηνωμένου Βασιλείου, εξερευνητής και συγγραφέας. Υπηρέτησε ως Αντιβασιλέας της Ινδίας (1899-1905) και ως Υπουργός Εσωτερικών (1919-1924). Την περίοδο της «Μικρασιατικής Εκστρατείας», είχε άμεση εμπλοκή σε κρίσιμες αποφάσεις που επηρέασαν την Ελλάδα. Ήταν άνθρωπος των ίσων αποστάσεων, πίστευε στην ανωτερότητα των Βρεττανών και αποδοκίμαζε την νοοτροπία των βαλκάνιων.

 Ο Λόρδος Τζώρτζ Κώρζον.

[14] Ο Κροάτης Γιόσιπ Μπροζ [1892-1980 (Josip Broz)], γνωστός με το κομματικό του ψευδώνυμο ως Τίτο, κομμουνιστής επαναστάτης, πρωθυπουργός και Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας από το 1943 μέχρι τον θάνατό του το 1980.

Ο Τίτο (Γιόσιπ Μπροζ).

[15] Ο Πολωνός πολιτικός Ρίσαρντ Κατσορόφσκι [1919-2010 (Ryszard Kaczorowski)], ήταν ο τελευταίος Πρόεδρος της Πολωνίας στην εξορία Από το 1989 έως το 1990.

Ο Ρίσαρντ Κατσορόφσκι. 

[16] Ο Λεχ Βαλέσα [1943 (Lech Wałęsa)], είναι Πολωνός πρώην ακτιβιστής, συνιδρυτής του ιστορικού συνδικάτου «Αλληλεγγύη», πολιτικός και πρόεδρος της χώρας από το 1990 ως το 1995.

Ο Λεχ Βαλέσα.

[17] Οι Ινγκουσέτιοι είναι εθνότητα της Δημοκρατίας της Ινγκουσετίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας ευρισκόμενης στο Βόρειο Καύκασο. Οι Ινγκουσέτιοι γνωστοί και ως Βαϊνάχ είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι όσον αφορά το θρήσκευμα.

Ινγκουσέτιος με παραδοσιακή ενδυμασία. 

ΤΕΛΟΣ