Ο Ρωσο-ιαπωνικός Πόλεμος του 1904…

«Όταν έχεις καλύψει το 95% του ταξιδιού σου, είσαι στα μισά του δρόμου». Ιαπωνική παροιμίαΤην νύχτα της 8ης Φεβρ. 1904, 9 ιαπωνικά αντιτορπιλικά εισήλθαν στον υπό ρωσικό έλεγχο λιμένα του Πορτ Άρθουρ(1) στην Βόρεια Κίνα και βύθισαν τα 2 ισχυρότερα θωρηκτά του ρωσικού στόλου του Ειρηνικού. Την επομένη η Ιαπωνία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ρωσίας. Οι δύο χώρες οδηγήθηκαν στην πολεμική αναμέτρηση, επιδιώκοντας να κυριαρχήσουν στην περιοχή της Ανατολικής Ασίας. Η Ιαπωνία, μετά την νίκη της επί της Κίνας το 1894, είχε περιλάβει την χερσόνησο της Κορέας στην σφαίρα επιρροής της και ήθελε να αποτρέψει τον έλεγχο της Μαντζουρίας από την Ρωσία, η οποία ενεργούσε ως προστάτιδα της Κίνας. Την εποχή εκείνη η Ρωσία ολοκλήρωνε την κατασκευή του υπερσιβηρικού σιδηροδρόμου, ο οποίος θα κατέληγε στο λιμάνι του Βλαδιβοστόκ. Η Κίνα έδωσε την άδεια στην Ρωσία να διέλθει μία ακόμη γραμμή από την Μαντζουρία μέχρι το λιμάνι του Πορτ Άρθουρ. Η Ιαπωνία επείγονταν να επιτεθεί πριν την ολοκλήρωση της σιδηροδρομικής γραμμής, η οποία παρείχε στρατηγικό πλεονέκτημα στην Ρωσία. Η Νίκη
Οι Ιάπωνες παρότι υστερούσαν σε αριθμό στρατιωτών και πλοίων, νίκησαν κατά κράτος τους Ρώσσους τόσο στην ξηρά (μάχες Γιαλού, Σαντεπού, Μούκδεν(2) και κατάληψη του Πορτ Άρθουρ), όσο και στην θάλασσά (ναυμαχία Κίτρινης Θάλασσας και στενών Τσουσίμα). Οι Ιάπωνες χρησιμοποίησαν 1,2 εκατομμύρια στρατιώτες, ενώ οι Ρώσοι 1,4, με τους νικητές να μετρούν 80.000 νεκρούς και τραυματίες και οι ηττημένοι 120.000. Το ρωσικό ναυτικό έχασε τα περισσότερα πλοία όχι μόνο του στόλου του Ειρηνικού, αλλά και της Βαλτικής Θαλάσσης, ο οποίος στάλθηκε προς ενίσχυση. Την 5η Σεπτ. 1905 υπογράφηκε στο Πόρτσμουθ (Portsmouth) των ΗΠΑ η ομώνυμη συνθήκη ειρήνης η οποία σφράγισε το τέλος του Ρωσο-ιαπωνικού πολέμου(3). Η Ιαπωνία υπήρξε ο μεγάλος κερδισμένος, αφού προσάρτησε όλη την κορεατική χερσόνησο, μέρος της Μαντζουρίας και το νότιο ήμισυ της νήσου Σαχαλίνης(4). Η νίκη ενός ασιατικού επί ενός εκ των ισχυρότερων ευρωπαϊκών κρατών στον πρώτο πόλεμο του 20ου αιώνος, προκάλεσε την παγκόσμιο έκπληξη.
Η Δημιουργία μιας Υπερδυνάμεως
Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνος, η Ιαπωνία αποτελούσε ένα φεουδαρχικά διοικούμενο κράτος, με αναχρονιστικές δομές, στερούμενο βιομηχανίας, ναυτιλίας και σύγχρονων Ενόπλων Δυνάμεων. Το κράτος κυβερνούσε ο εκάστοτε Σογκούν(5), εν ονόματι του αυτοκράτορος, ο οποίος δεν ασκούσε ουσιαστική εξουσία. Το 1868, ο νέος αυτοκράτορας Μέΐτζι(6) αποφάσισε να οικοδομήσει ένα σύγχρονο κράτος, με σκοπό «μια πλούσια χώρα με ισχυρές ένοπλες δυνάμεις». Εντός μίας τριακονταετίας οι Ιάπωνες δημιούργησαν ισχυρή βιομηχανία και εμπορικό στόλο, ανέπτυξαν πυκνό σιδηροδρομικό δίκτυο και αύξησαν την παραγωγή άνθρακος και σιδηρομεταλλευμάτων. Παράλληλα φρόντισαν για την ναυπήγηση ισχυρού πολεμικού στόλου στα πρότυπα του βρετανικού και συγκρότησαν ισχυρό στρατό αντιγράφοντας τον γερμανικό.
Το ιαπωνικό θαύμα πραγματοποιήθηκε με μηδαμινό εξωτερικό δανεισμό. Ο στρατηγικός στόχος των Ιαπώνων ήταν να καταστήσουν την χώρα τους «υπερδύναμη» στην περιοχή της Άπω Ανατολής. Για την πραγματοποίηση του κρίθηκε απαραίτητη η εξάπλωση στην απέναντι Ασιατική Ήπειρο και η κατάληψη όσων το δυνατόν περισσότερων νήσων. Η εξόρμησή της άρχισε με τον πρώτο Σινο-ΐαπωνικό πόλεμο κατά της Κίνας το 1894, συνεχίσθηκε με τον Ρωσο-ιαπωνικό και κατόπιν με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο συμμετείχε στο πλευρό των Αγγλογάλλων. Το 1937 επιτέθηκε για δεύτερη φορά κατά της Κίνας και στην συνέχεια τάχθηκε στο πλευρό των δυνάμεων του άξονος κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Ιαπωνία παραδόθηκε τον Αύγουστο του 1945, μετά την ολοκληρωτική καταστροφή των πόλεων Χιροσίμας και Ναγκασάκι από την ρίψη ατομικών βομβών.

Ο Αδιάκοπος Αγώνας
Η Ιαπωνία μεταπολεμικά, παρότι κατεστραμμένη και εδαφικά ακρωτηριασμένη, εξελίχθηκε σε οικονομική υπερδύναμη, δεύτερη παγκοσμίως μετά τις ΗΠΑ έως το 2010, οπότε την προσπέρασε η Κίνα. Παρόμοια πορεία είχε και η Γερμανία στην Ευρώπη. Η χώρα μας την εποχή του Ρωσο-ιαπωνικού πολέμου είχε ξεκινήσει τον αγώνα για την υπεράσπιση της Ελληνικότητος της Μακεδονίας, την οποία εποφθαλμιούσε η Βουλγαρία. Στην συνέχεια πολέμησε για την πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας, επιζητώντας την απελευθέρωση των υπό Οθωμανική δουλεία δοκιμαζόμενων Ελλήνων. Το 1922, η Μικρασιατική καταστροφή είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό του Ελληνικού κράτους στα σημερινά του περίπου όρια (πλην των Δωδεκανήσων). Το 1950 η πατρίδα μας προσπαθούσε να ξανασταθεί στα πόδια της μετά τις καταστροφές της τριπλής κατοχής κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και του αγώνος για την καταστολή της κομμουνιστικής ανταρσίας. Οι εικοσάρηδες το 1950, οι σημερινοί ογδοντάρηδες, αντιμετώπισαν ανέχεια και στερήσεις. Η κατανάλωση κρέατος συνδυάζονταν με κάποιο ξεχωριστό γεγονός, ενώ οι επιθυμίες τερματιζόντουσαν με την αγορά ρούχων και υποδημάτων. Αυτή η γενιά είδε το κατά κεφαλήν εισόδημα από 400 δολ. να φθάνει τις 30.000 δολ. το 2008. Την περίοδο από το 2000 (ένταξη στην ΟΝΕ) έως το 2009 οι περισσότεροι Έλληνες αισθανθήκαμε πλούσιοι. Το 2010 προσγειωθήκαμε ανώμαλα από την ευμάρεια που στηριζόταν στο δανεισμό. Την τρέχουσα περίοδο το κατά κεφαλή εισόδημα, παρά την πτώση του, ανέρχεται 20.000 Ευρώ (23.000 δολ.) και το ποσοστό ιδιοκατοικήσεως διατηρείται στο 74% (77,2% πριν την κρίση). Όλοι οι λαοί έχουν τα πάνω τους και τα κάτω τους. Ηττημένος είναι μόνο ο παραιτούμενος του αγώνος. Πρέπει να σηκωθούμε και να κινηθούμε προς τα εμπρός. Μπορεί να μην το κάνουμε με την πειθαρχία του ιαπωνικού αυτοκρατορικού πεζικού, ή των Πρώσων γρεναδιέρων, αλλά θα εξορμήσουμε με τον ενθουσιασμό και την ορμή των Ελλήνων ευζώνων, όπως το κάνουμε εδώ και αιώνες. Ήρθε η ώρα να τοποθετήσουμε την λόγχη επί των όπλων και να βροντοφωνάξουμε «ΑΕΡΑ».
Παπάγου 21 Ιουνίου 2018
Αντιστράτηγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς
Βιβλιογραφία
α. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό «ΗΛΙΟΥ», Αθήνα 1951.
β. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΟΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΥΣΟΣ ΤΥΠΟΣ, Αθήνα 1968.
γ. Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ LAROUSSE BRITTANICA, Εκδοτικός οίκος ΠΑΠΥΡΟΣ, Αθήνα 2007.
Σημειώσεις:

1. Στρατηγικός Λιμένας στην Βόρειο Κίνα, ο οποίος ανήκει στην επαρχία της Μαντζουρίας.
2. Η μάχη του Μούκδεν (20 Φεβρ.-10 Μαρτ. 1905) υπήρξε αποφασιστικής σημασίας για την νίκη των Ιαπώνων. Ο Ρώσος Στρατηγός Κουροπάτκιν ηττήθηκε κατά κράτος από τον Ιάπωνα Στρατηγό Ογιάμα. Η μάχη αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεως μεταξύ των θαμώνων των αθηναϊκών καφενείων, οι οποίοι προέβαιναν στους δικούς τους σχεδιασμούς. Η φράση «Δεξιότερα Κουροπάτκιν», παρέμεινε για πολλά χρόνια παροιμιώδης, αναφερόμενη σ’ εκείνους αποφασίζουν αναρμοδίως και εκ του ασφαλούς.
3. Η συνθήκη ειρήνης υπογράφηκε με την μεσολάβηση του προέδρου των ΗΠΑ Θεοδώρου Ρούσβελτ, στον οποίο απονεμήθηκε το Νόμπελ ειρήνης του 1905.
4. Είναι το μεγαλύτερο νησί της Ρωσίας εκτάσεως 72.450 χλμ2, βορείως της Ιαπωνίας.
5. Ο τίτλος Σόγκουν (Shougun) σήμαινε τον ανώτερο στρατιωτικό ηγέτη και τον αρχηγό των Σαμουράι κατά τον Ιαπωνικό μεσαίωνα, ο οποίος ασκούσε και τα καθήκοντα του πρωθυπουργού.
6. Ο αυτοκράτορας Μεϊτζί ή Μεΐτζι αποκαλούμενος Μέγας, ήταν ο 122ος αυτοκράτορας της Ιαπωνίας. Η βασιλεία του διήρκησε από το 1867 έως το 1912, κατά την διάρκεια της οποίας η Ιαπωνία εξελίχθηκε από ένα καθυστερημένο κράτος σε μία εκβιομηχανισμένη υπερδύναμη.