H Επιτροπή για να τιμηθεί το 1821 κινείται ερήμην της κοινωνίας και οδεύει στην απαξίωση

File Photo: Η Γιάννα Αγγελοπούλου απευθύνεται στα μέλη της επιτροπής Ελλάδα 2021 στην πρώτη συνεδρίαση της, στην Αθήνα. ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΟΡΕΣΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ

---

Ένα άγνωστο κείμενο για την Κύπρο του 1821 και του 1833: Κύπριοι φυγάδες, θύματα της δυστυχίας

Του ΜΕΛΕΤΗ Η. ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ (*)
Οξύνονται οι αντιδράσεις της κοινής γνώμης στην ανακοινωθείσα σύνθεση της Επιτροπής για το 1821 υπό την προεδρία της κυρίας Αγγελοπούλου.
Είναι ήδη ορατό το ενδεχόμενο η επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης να εορτασθεί από την κοινωνία ερήμην της Επιτροπής· η Επιτροπή να αγνοηθεί από την κοινωνία των πολιτών και να παραμείνει υπόθεση μίας κλειστής ομάδας πολιτικών και πανεπιστημιακών, χωρίς καμία επαφή με το κοινό αίσθημα. Ήδη οι τοπικές κοινωνίες, τα διάφορα ιδρύματα, σύλλογοι και επιστημονικές εταιρείες, διοργανώνουν τις δικές τους εκδηλώσεις.

• Υπάρχουν ασφαλώς αξιόλογα μέλη, ιδιαίτερα οι τρεις Βρετανοί ιστορικοί Marc Mazower, Roderick Beaton και Richard Clogg. Και διεθνώς διακεκριμένοι ιστορικοί είναι και έχουν ασχοληθεί ενδελεχώς με την ελληνική ιστορία. Ο Mozower μάλιστα είναι ο μόνος που έχει επισημάνει ότι η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε το πρότυπο και το πείραμα για τις εθνικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα. Το γεγονός ότι οι επιστήμονες αυτοί δεν έχουν σχέση με το ελληνικό πολιτικό στερέωμα, τους προσδίδει εχέγγυα αμεροληψίας και σοβαρότητας.

Ηχηρή όμως είναι η απουσία εκπροσώπων της Γαλλικής, της Ρωσσικής και της Αμερικανικής κοινότητας ιστορικών. Δεν θα ήταν καθόλου άσκοπο μάλιστα να προτείνει κανείς την συμμετοχή του διεθνώς κορυφαίου Τούρκου ιστορικού Halil Inalcik, ο οποίος στα έργα του για την Οθωμανική αυτοκρατορία αναφέρεται στον υπόδουλο Ελληνισμό με πολύ μεγαλύτερο σεβασμό, σοβαρότητα και αντικειμενικότητα από πολλούς ημέτερους πανεπιστημιακούς. Και ο οποίος θα μπορούσε να μας δώσει μία εικόνα των οθωμανικών αρχείων της περιόδου.

• Από εκεί και πέρα, στο ελληνικό δυναμικό, και πλην κάποιων αξιόλογων εξαιρέσεων, η σύνθεση της επιτροπής μοιάζει να προέκυψε από ένα είδος ιδεολογικής και κομματικής ποσόστωσης και όχι από μία επιλογή επιστημονικών προσωπικοτήτων επιλεγμένων με αυστηρά ακαδημαϊκά κριτήρια. Η συντριπτική πλειοψηφία των μελών, ακόμα και αυτών με λαμπρή επιστημονική διαδρομή, δεν έχουν απολύτως καμμία πρωτογενή επιστημονική συμβολή για την Επανάσταση (απόψεις ασφαλώς έχουν, αλλά απόψεις έχουν και οι άσχετοι).
• Απουσιάζουν εκκωφαντικά από την Επιτροπή ιστορικοί επιστήμονες εξειδικευμένοι στην περίοδο της Επανάστασης, όπως ο καθηγητής του πανεπιστημίου Πατρών Αθ. Φωτόπουλος, ο Νίκος Γιαννόπουλος, ειδικός στην στρατιωτική ιστορία της Επανάστασης και στην στρατηγική του Κολοκοτρώνη, ο ειδικός στην οθωμανική ιστορία Δημήτρης Σταθακόπουλος, ο βιογράφος του Γρηγορίου του Πέμπτου Γιώργος Κεκαυμένος κ.ά. Κανείς από τους ειδικούς στο αντικείμενο δεν προσκλήθηκε. Ίσως δεν ενδιέφερε κάν αυτό το κριτήριο.

Επίσης αγνοήθηκαν προκλητικά οι φορείς με τεράστια προσφορά στην ιστορική έρευνα σχετικά με την Επανάσταση, όπως ενδεικτικά: ο Σύλλογος Απογόνων Αγωνιστών του Εικοσιένα, το Εθνολογικό Μουσείο, η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, η Εταιρεία Φίλων του Λαού, το Πολεμικό Μουσείο, η Εταιρεία Πελοποννησιακών Σπουδών, η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, η Εταιρεία Ελλήνων Ευεργετών, ο Ελληνοελβετικός Σύνδεσμος Εϋνάρδος και πολλοί ακόμα φορείς, που χρόνια τώρα εργάζονται διοργανώνοντας συνέδρια, ομιλίες, εκδόσεις σχετικά με την Εθνεγερσία, συλλέγουν και συντηρούν με δική τους δαπάνη ανεκτίμητες συλλογές κειμηλίων.

• Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι απουσιάζει από την σύνθεση ο πρώην υπουργός Α. Ζαίμης, που και γιά ιστορικούς αλλά και ουσιαστικούς λόγους θα έπρεπε να συμμετέχει στην Επιτροπή, μιάς και έχει εργασθεί συστηματικά επί δεκαετίες για την έρευνα των αρχείων της Επανάστασης.
• Η πρόσφατη αποχώρηση από την Επιτροπή των Ελευθερίου Κουσούλη και Αντώνη Παπαγιαννίδη γιά λόγους αρχής ενισχύει την υποψία ότι υπάρχει ιδεολογικό πρόσημο, κατεύθυνση και αποκλεισμοί.

Η σύνθεση της Επιτροπής ενισχύει την πεποίθηση ότι υπάρχει ιδεολογικό πρόσημο.
Όχι απλώς με την έννοια να αποφευχθεί κάθε πατριωτική και πανηγυρική διάσταση του εορτασμού, που θα μπορούσε να τονώσει το ηθικό μας στην σημερινή δεινή συγκυρία. Ούτε μόνον γιά να παρακαμφθεί η δικαιολογημένη υπερηφάνεια που αυτονόητα προκύπτει από το γεγονός ότι ένα ολιγάριθμο έθνος συνέτριψε στρατιωτικά στην στεριά (Βαλτέτσι, Γραβιά, Τριπολιτσά, Βασιλικά, Τρίκορφα, Σάλωνα, Ακρόπολη, Δερβενάκια, Βέργα κλπ.) και στην θάλασσα (Χίος, Γέροντας, Σάμος, Σπέτσες κλπ.) μια θηριώδη αυτοκρατορία,που εκτεινόταν από τον Δούναβη μέχρι τον Νείλο.

• Το χειρότερο θα ήταν να αγνοηθεί η ουσία των γεγονότων, που είναι η σταθερή προσήλωση του ελληνικού έθνους στην υπέρτατη αξία της Ελευθερίας. Και ο εορτασμός της επετείου να περιστραφεί γύρω από κοινοτυπίες στην καλύτερη περίπτωση και στο γνωστό «αντι-εθνικιστικό» και «προοδευτικό» αυτομαστίγωμα στην χειρότερη.

Αν όλα αυτά δεν θεραπευθούν άμεσα, που μάλλον δεν θα θεραπευθούν, τότε είναι βέβαιη η εμφάνιση «μη εγκεκριμένων» επιτροπών εορτασμού που θα προκύψουν από την κοινωνία των πολιτών και που θα ανταποκρίνονται στο λαϊκό αίσθημα, του τι δηλαδή σημαίνει η Επανάσταση στην πραγματική κοινωνία. Ήδη αυτή η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη.
(*) Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης