Η ΘΡΥΛΙΚΗ ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ

 

 Η μάχη των Θερμοπυλών, όπου έλαμψε το μεγαλείο της αήττητης Ελληνικής ψυχής, αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές μάχες στην Ελληνική και στην παγκόσμια ιστορία. Κυρίως όμως είναι λαμπρό παράδειγμα αυταπάρνησης, αυτοθυσίας και υπακοής στην πατρίδα.

Η αυταπάρνηση του Βασιλιά της Σπάρτης Λεωνίδα στις Θερμοπύλες, φανερώνει όχι μόνο έναν αστείρευτο σχεδόν υπερλογικό για τον σημερινό άνθρωπο ηρωισμό, αλλά συγχρόνως τη μεγαλοσύνη ενός λαού, που στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων και έχοντας μια εσώτατη ιστορική αυτοσυνειδησία χάλκευσε με τα σώματα των τέκνων του το ιδανικό της ελευθερίας.

Οι 300 του Λεωνίδα με τους 700 Θεσπιείς διέψευσαν το αήττητο του Περσικού στρατού και εξευτέλισαν το γόητρο του δήθεν Μεγάλου Βασιλέα. Επί πλέον δίδαξαν στην ανθρωπότητα πώς να ζει, πώς να πολεμά και το κυριότερο πώς να πεθαίνει για την πατρίδα του.

Ο Λεωνίδας ανέτρεψε το ιστορικό  κατεστημένο που υμνεί και στεφανώνει πάντα τους νικητές. Δοξάστηκε και υμνήθηκε παγκοσμίως παρότι ηττήθηκε. Πέρασε στην αιωνιότητα και έγινε μύθος δίπλα στον Αχιλλέα στον Θεμιστοκλή στον Μέγα Αλέξανδρο και τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο. 

 

Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

 

Την άνοιξη του 480 π.Χ. ο Ξέρξης επικεφαλής ενός τεράστιου εκστρατευτικού σώματος ξεκίνησε από τις Σάρδεις εναντίον της Ελλάδος. Αυτήν την φορά οι Πέρσες εισβάλουν στην Ελλάδα με συνδυασμένες χερσαίες και ναυτικές δυνάμεις. Και αυτό γιατί οι ναυτικές επιχειρήσεις το 492 π.Χ στην Χαλκιδική υπό τον Μαρδόνιο και το 490 π.Χ υπό των Δάτη και Αρταφέρνη στον Μαραθώνα κατέληξαν σε φιάσκο.

          Σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες το γενικό σύνολο του στρατού, του ναυτικού με τις βοηθητικές μονάδες, τον ανεφοδιασμό, τους ακολούθους, τους δούλους κτλ ανερχόταν σε 5.000.000 ανθρώπους, εκ των οποίων οι μάχιμοι του στρατού ξηράς πρέπει να φτάνουν τα 1.700.000 πολεμιστές και άλλα 1.300.000 βοηθητικοί, τεχνικοί κτλ. Ο στόλος ανερχόταν σε 3.000 πλοία εκ των οποίων 1207 πολεμικά.  Το ασύλληπτο αυτό πλήθος ακολούθησαν και οι οικογένειές τους. Όπου στρατοπέδευαν στέρευαν οι ποταμοί και οι λίμνες!!! Κυριολεκτικώς τους έπιναν!!!  

Περί τα τέλη Ιουλίου του 480 π.Χ. ο περσικός στρατός έφτασε την Μαλίδα, πέρασε τον ποταμό Δύρα (Γοργοπόταμο) και στρατοπέδευσε στην ευρύχωρη περιοχή της Αντίκυρας, ανάμεσα στους ποταμούς Μέλανα και Ασωπό μπροστά από τις Θερμοπύλες.    

 

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑΚΤΙΚΗ

 

Μια τέτοια τεράστια στρατιά έχει δυο τρωτά στοιχεία. Το πρώτο είναι η εξεύρεση τροφίμων και το δεύτερο η αδυναμία αναπτύξεώς της σε στενό χώρο. Γι’ αυτό και η ελληνική στρατηγική ήταν να παραταχτούν οι δυνάμεις σε στενά χερσαία περάσματα και στενά ύδατα για να εμποδίσουν την ταυτόχρονη κάθοδο του στόλου. Γιατί αν καθηλωθεί ο στόλος σταματάει και ο ανεφοδιασμός του στρατού.  

Στο πολεμικό συμβούλιο των Ελλήνων απεφασίσθη ο βασιλιάς της Σπάρτης Λεωνίδας με δύναμη 7.000 ανδρών να παραταχτούν στα στενά περάσματα των Θερμοπυλών από ξηρά και στο Αρτεμίσιο από την θάλασσα. Οι Θερμοπύλες παρέχουν ιδανικές συνθήκες άμυνας. Ο μήκους εννέα περίπου χιλιομέτρων δρόμος που περνάει απ’ εκεί είναι ιδιαίτερα στενός και καλύπτεται αριστερά από το ψηλό και απόκρημνο όρος Καλλίδρομο και δεξιά από τις πλαγιές που οδηγούν κατ’ ευθείαν σε βάλτους και στη θάλασσα του Μαλιακού. Σε ορισμένα σημεία το πλάτος του δρόμου έφτανε μόλις το μισό πλέθρο (15 μέτρα) και όσο προχωρούσε στένευε ακόμα περισσότερο, ώστε χωρούσε να περάσει μόλις μία άμαξα. Επί πλέον λόγω της διαμορφώσεως του εδάφους δεν μπορούσε να δράσει το ιππικό.   

 

ΑΡΧΙΖΕΙ Η ΕΠΙΚΗ ΜΑΧΗ

 

Αφού ο Ξέρξης βεβαιώθηκε ότι οι Έλληνες στις Θερμοπύλες ήταν αριθμητικώς τελείως ανυπολόγιστοι μπροστά στο πλήθος του δικού του στρατεύματος, έμεινε τέσσερεις ημέρες άπρακτος διότι πίστευε ότι θα φοβηθούν και θα φύγουν ή θα αυτομολήσουν. Την πέμπτη ημέρα 1^η Αυγούστου 480 π.Χ. (14η του αττικού μήνα Εκατομβαιώνα του πρώτου έτους της 75^ης Ολυμπιάδας επί επώνυμου Αθηναίου άρχοντα Καλλιάδη), στέλνει εφίππους κήρυκες οι οποίοι διάβασαν στον Λεωνίδα έγγραφο μήνυμα του Ξέρξη που ζητούσε να παραδώσουν τα όπλα τους. Ο Λεωνίδας έδωσε την ηχηρή απάντηση που αντηχεί ακόμα στους αιώνες: «ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ», που σημαίνει «αν έχεις κότσια έλα να τα πάρεις».

Έξαλλος ο Ξέρξης διατάζει επίθεση με τους καλλίτερους πολεμιστές του, τους Μήδους και τους Κίσσιους με την εντολή να συλλάβουν τους αυθάδεις Έλληνες και να τους οδηγήσουν ενώπιόν του. Καθώς οι βάρβαροι επιτίθενται, οι οπλίτες της Σπαρτιατικής φάλαγγας υποχωρούν συντεταγμένα. Όταν φτάνουν στο πιο στενό μέρος οι Σπαρτιάτες σταματούν την υποχώρηση και τους επιτίθενται. Οι βάρβαροι σφάζονται ανηλεώς. Η πανωλεθρία των Μήδων και των Κισσίων είναι ολοκληρωτική. Υποχωρούν και δεν τολμούν να επανέλθουν στο πεδίο της μάχης. Ο Ξέρξης έχει αγανακτήσει. Τρεις φορές πετάχτηκε όρθιος από τον θρόνο του βλέποντας την συντριβή του στρατού του. Δίνει εντολή να επιτεθεί το σώμα των 10.000 «Αθανάτων», το καμάρι της βασιλικής αυλής που αποτελούνταν από Πέρσες ευγενείς των ανωτέρων τάξεων, έμπειρους ρωμαλέους και ετοιμοπόλεμους, με αρχηγό τον Υδάρνη. Οι «Αθάνατοι» ορμούν κατά των Σπαρτιατών και εντός ολίγου διαψεύδουν το όνομά των. Αφού υπέστησαν τρομακτικές απώλειες οπισθοχώρησαν ντροπιασμένοι.

Την επομένη ημέρα, ο Ξέρξης επανέλαβε την επίθεση ρίχνοντας στην μάχη ό,τι έχει και δεν έχει. Οι Έλληνες κουράζονται να σφάζουν και γι’ αυτό αλλάζουν κατά πόλεις στην πρώτη γραμμή. Ο Ξέρξης βλέποντας την καταστροφή του στρατού του διατάζει υποχώρηση και αποσύρθηκε αμήχανος στη σκηνή του. Το απόγευμα σαν από μηχανής θεός εμφανίζεται ο Εφιάλτης του Ευρύδημου από την Τραχίνα, ο διασημότερος προδότης της παγκόσμιας ιστορίας, και έναντι γενναιόδωρης αμοιβής τον πληροφορεί ότι υπάρχει κάποιο ορεινό μονοπάτι, από το οποίο θα μπορούσαν να υπερφαλαγγίσουν τους Έλληνες. Ο Ξέρξης ενθουσιάζεται και διατάσσει τον Υδάρνη με πολλούς επιλεγμένους στρατιώτες να ακολουθήσουν τον Εφιάλτη. Χιλιάδες βάρβαροι διασχίζουν την προδοτική ατραπό ανεβαίνουν στην κορυφή και κατέρχονται από τις πλευρές του Καλλιδρομίου όρους και βρίσκονται όπισθεν της Ελληνικής παρατάξεως. Το τέλος είναι θέμα χρόνου. 

 

Η ΘΥΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΟΞΑ

 

Στο Ελληνικό στρατόπεδο το νέο της καθόδου του Υδάρνη μαθαίνεται γρήγορα. Οι στιγμές είναι δραματικές. Η υπερφαλάγγιση και η ήττα είναι πλέον αναπόφευκτη. Συγκαλείται επειγόντως πολεμικό συμβούλιο, το οποίο διαπιστώνει την κρισιμότητα της καταστάσεως. Ο Λεωνίδας για να αποφύγει την άσκοπη αιματοχυσία, διατάσσει όλους να αποχωρήσουν. Αυτός θα παραμείνει με τους 300 της βασιλικής φρουράς να υπερασπίσει το πάτριο έδαφος. Τα ελληνικά τμήματα αποχωρούν συντεταγμένα όμως παραμένουν 700 Θεσπιείς με τον αρχηγό τους Δημόφιλο γιο του Διαδρόμου. Ο Λεωνίδας τον προτρέπει να φύγει για να σωθεί με τους άντρες του. Ο Δημόφιλος του απάντησε: «Όχι Λεωνίδα δεν θα σε αφήσω να πάρεις μόνος σου την δόξα των Θερμοπυλών». Δεν νομίζω ότι υπάρχουν λόγια ικανά να εξυμνήσουν αυτή την απάντηση, που αποδεικνύουν για μια ακόμα φορά ότι απ’ όλους τους λαούς του κόσμου, μόνο οι Έλληνες θυσίαζαν την ζωή τους για την δόξα.  

 

Ο ΤΙΜΗΜΕΝΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΑΙΩΝΙΑ ΔΟΞΑ

 

Ξημέρωσε η 3^η Αυγούστου 480 π.Χ. Γύρω στις 10 το πρωί οι 300 Σπαρτιάτες με τους 700 Θεσπιείς σε σχηματισμό πλήρους φάλαγγας προχώρησαν στο ανοικτό πεδίο προς συνάντηση του εχθρού. Ακολουθούν σφοδρές μάχες. Οι Έλληνες πέφτουν επάνω στους Πέρσες και αρχίζουν να τους σφάζουν ανηλεώς. Ο ποταμός των βαρβάρων είναι ακατάσχετος. Συνεχώς νέες δυνάμεις καταφθάνουν στο πεδίο της μάχης.

Τα δόρατα των «Θερμοπυλομάχων» δεν αντέχουν άλλο και σπάζουν. Αρχίζει η μάχη σώμα με σώμα. Τέσσερεις φορές τράπηκαν σε φυγή τα υπεράριθμα βαρβαρικά στίφη.  Όμως οι Πέρσες δεν μπορούσαν να εγκαταλείψουν τον αγώνα και να φύγουν, αφού οι αξιωματικοί τους από πίσω τους μαστιγώνουν ή τους σκότωναν. Πολλοί ποδοπατούνται μέσα στον συνωστισμό, ενώ άλλοι γλιστρούν και πέφτουν στην θάλασσα. Στην κορύφωση της συμπλοκής έπεσε αιμόφυρτος από τα τραύματα ο Λεωνίδας που πολεμούσε στην πρώτη γραμμή. Ομηρικές μάχες εκτυλίχθηκαν γύρω από το σώμα του νεκρού βασιλέα. Δύο αδελφοί του Ξέρξη ο Αβρόκομης και ο Υπεράνθης πέφτουν νεκροί. Τελικά ανασύρουν τη σορό του Λεωνίδα. Τότε αντιλαμβάνονται ότι ο Υδάρνης με το στράτευμά του τους κοντοζυγώνει από πίσω. Υποχωρούν σε ένα παρακείμενο χαμηλό λόφο, εκεί όπου οι Έλληνες αργότερα έστησαν τον λίθινο λέοντα προς τιμήν του Λεωνίδα.

Όμως ο Ξέρξης δεν θέλει να χάσει κι άλλες δυνάμεις. Αποφασίζει να μην επιτεθούν αλλά να παραταθούν χιλιάδες τοξότες σε απόσταση βολής από τον λοφίσκο κα να βάλουν αδιάκοπα. Τα βέλη κρύβουν τον ήλιο. Αυτό είναι το τραγικό τέλος των δοξασμένων ηττημένων.        

 

ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗ

 

Η θυσία του Λεωνίδα και των 300 συμπολεμιστών του έγινε σύμβολο διαχρονικό και στην θέση που έπεσε ο Λεωνίδας στήθηκε  μνημείο με χαραγμένο πάνω του το γνωστό επίγραμμα του Σιμωνίδη: «Ξένε πες στους Λακεδαιμονίους ότι κειτόμεθα εδώ πιστοί στους νόμους τους». Επί πλέον στήθηκε ένας πέτρινος Λέοντας για να θυμούνται όλοι το όνομα του βασιλιά που έπεσε στο σημείο. Γιατί ο βασιλιάς δεν λεγόταν μόνο Λεωνίδας ήταν και Λέων.  

Οι Θερμοπύλες μπορεί να ήταν μια ήττα αλλά η θυσία του Λεωνίδα με τους 300 συμπολεμιστές του και τους 700 Θεσπιείς δεν ήταν μάταιη. Πρόκειται για μια ηθική νίκη που καταρράκωσε το ηθικό των Περσών και αναπτέρωσε το κουράγιο των Ελλήνων να συνεχίσουν νικηφόρα τον πόλεμο. Αυτό το φωτεινό παράδειγμα πατριωτισμού που λάμπει σαν φάρος στην ιστορία του Ελληνικού Έθνους είναι ανάγκη να αποτελεί πάντα για τους νεώτερους Έλληνες μια πρόκληση και ένα ερέθισμα.

 

 

Ο ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

 

Η θυσία του Λεωνίδα με τους συμπολεμιστές του και η ανάμνηση της μάχης των Θερμοπυλών αποτέλεσε παράδειγμα για πολλούς λαούς σε πολλές φάσεις της Ιστορίας.

Πολλοί καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από τον Σπαρτιάτη βασιλιά και γύρισαν ταινίες ή ζωγράφισαν πίνακες ενώ πολλοί συγγραφείς έγραψαν βιβλία με θέμα τον ηρωισμό του και την ιδεολογία της αυτοθυσίας για την επιβίωση της κοινότητας. Η φιγούρα του Λεωνίδα υπήρξε κεντρικός πρωταγωνιστής την οποία συναντάμε:

·        Στην περιήγηση στην Πελοπόννησο που συνέγραψε τον 15^ο αιώνα ο Ιταλός έμπορος και περιηγητής Κυριάκος Αγκωνίτης.

·        Στα επιγράμματα του Αναγεννησιακού Ιταλού ΛΟΥΙΤΖΙ ΑΛΑΜΑΝΙ

·        Στη μελέτη «DE IURE REGNI APUD SCOTOS» του Σκωτσέζου ιστορικού και λόγιου ΤΖΩΡΤΖ ΜΠΙΟΥΚΑΝΑΝ

·        Στη μελέτη «DES CANNIBALS» (1580) του Γάλλου λογίου ΜΙΣΕΛ ΝΤΕ ΜΟΝΤΑΙΝΙ

·        Στο βιβλίο «DIALOGUES DES MORTS» του Γάλλου Λογίου ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΦΕΝΕΛΟΝ 

·        Στο θεατρικό έργο «PAUSANIAS» (1696) των άγγλων ΤΟΜΑΣ ΣΑΟΥΘΕΡΝ και ΧΕΝΡΥ ΠΕΡΣΕΛ

·        Στο ποίημα «LEONIDAS» (1737) του Άγγλου λογίου και ποιητή ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΓΚΛΟΒΕΡ γνωστός στην εποχή του με το παρωνύμιο «ΛΕΩΝΙΔΑΣ» λόγω της λατρείας του για την αρχαία Σπάρτη και των ιδανικών που αυτή αντιπροσώπευε.

·        Στο θεατρικό έργο «COMBAT DES THERMOPYLES» (1794) που παίχτηκε στην Γαλλία.

·        Στο ποιητικό έργο «ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΟΥ CHILDE HAROLD» (1812) του Λόρδου Βύρωνα

·        Στο πίνακα «THERMOPYLES» (1814) του Γάλλου ζωγράφου ΖΑΚ ΛΟΥΙ ΝΤΑΒΙΝΤ

·        Στην τραγωδία «LEONIDAS» (1825) του Γάλλου ποιητή και συγγραφέα ΜΙΣΕΛ ΠΙΣΑ

·        Στο ποίημα «LES TROIS CENTS» (1873) του Γάλλου ποιητή και συγγραφέα Βίκτωρος Ουγκό

·        Στις ποιητικές συλλογές «LIEBER DER GRIECHEN» του Γερμανού συνθέτη και ποιητή ΒΙΛΧΕΜ ΜΥΛΛΕΡ

·        Στην ταινία «THE 300 SPARTANS» (1962) του Πολωνού Σκηνοθέτη ΡΟΥΝΤΟΛΦ ΜΑΤΕ

·        Στο βιβλίο «ΑΣΠΙΔΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ» (ΛΑΤ: IL SPARTANO, 1988) του Ιταλού αρχαιολόγου ΜΑΣΙΜΟ ΜΑΝΦΡΕΝΤΙ 

·        Στο βιβλίο «ΠΥΛΕΣ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ» 1998) του Αμερικανού συγγραφέα ΣΤΗΒΕΝ ΠΡΕΣΦΙΛΝΤ το οποίο μάλιστα αποτελεί και βιβλίο ύλης στην στρατιωτική ακαδημία Αμερικανών πεζοναυτών.

·        Στο κόμικς «300» του Αμερικανού σχεδιαστή ΦΡΑΝΚ ΜΙΛΛΕΡ που ύστερα γυρίστηκε και σε ταινία με το όνομα «300» το 2006 από τον Αμερικανό σκηνοθέτη ZAK SNAITER (ΑΓΓ: ZACK SNYDER)       

·        Αξίζει να σημειωθεί ότι η Γερμανική Αεροπορία κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο διέθετε μια ομάδα πιλότων αυτοκτονίας κάτι σαν τους καμικάζι των Ιαπώνων που ονομαζόταν «ΛΕΩΝΙΔΑΣ».

 

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

ΗΡΟΔΟΤΟΣ «ΙΣΤΟΡΙΑ»

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ»

ΞΕΝΟΦΩΝ «ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ»

ΑΙΣΧΥΛΟΣ «ΠΕΡΣΕΣ»

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ «ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ ΛΑΚΩΝΙΚΑ»  

«ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ» Εκδοτική Αθηνών

«ΟΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙ» Πλεύρης Κωνσταντίνος

«ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ» τεύχος 18 Φεβρουαρίου 1998

«ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΜΑΧΕΣ» εκδ. ΤΑΛΩΣ Φ

 

Γράφει ο ΣΠΙΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

kspin.gr@gmail.com