Πολλοί παπαγαλίζουν την φράση «οι Έλληνες έδωσαν τα φώτα στην ανθρωπότητα», αλλά ελάχιστοι γνωρίζουν ότι τα φώτα αυτά λέγονται επιστήμες.
Η αδυναμία αυτής της κατανόησης ωθεί πολλούς να αραδιάζουν ιστορίες της Χαλιμάς για την φανταστική επιρροή της Ανατολής στην επίδοση των Ελλήνων στο πρωτοπόρο αυτό τους επίτευγμα. Το επίτευγμα αυτό που ξεκόλλησε το ανθρώπινο είδος από την ζωώδη του κατάσταση και το έθεσε στην τροχιά του εξανθρωπισμού του.
Ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος, ο Αναξιμένης, ο Ηράκλειτος, ο Λεύκιππος, ο Δημόκριτος, ο Αναξαγόρας, ο Πρωταγόρας, ο Ιππίας, ο Πρόδικος, ο Αρχιμήδης, Ο Ιπποκράτης… από ποια Ανατολή και ποιους Ανατολίτες επηρεάστηκαν, για να ανοίξουν τους δρόμους των επιστημών;
Δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία ότι την πρώτη εξανθρωπισμική επανάσταση στην υφήλιο την έκανα οι Ίωνες φυσικοί φιλόσοφοι, με προεξάρχοντα τον Θαλή. Για πρώτοι φορά παγκοσμίως, οι άνθρωποι αυτοί επιχείρησαν να ερμηνεύσουν τον κόσμο περιφρονώντας κάθε έννοια θεού και οποιουδήποτε άλλου υπερβατικού πλάσματος.
Αν και σε ζητήματα υπολογισμών θεμάτων φυσικής έπεσαν έξω, καθόλου δεν μειώνει τη τεράστια προσφορά τους στην ανθρωπότητα, διότι άνοιξαν τους δρόμους των επιστημών μια για πάντα, μόνο και μόνο επειδή έριξαν τους θεούς οριστικά στον κάλαθο των αχρήστων. Απ’ εκεί και πέρα ήταν θέμα χρόνου η τακτοποίηση των ζητημάτων της κάθε επιστήμης, διότι άρθηκε το εμπόδιο που λέγονταν θεός.
Ωστόσο παρέμεινε μια σοβαρή εκκρεμότητα. Έπρεπε για να ολοκληρωθεί ο άθλος της εκκίνησης της εξανθρωπιστικής διαδικασίας. Έπρεπε να απαλλαγούν οι ανθρώπινες υποθέσεις από την εξάρτησή τους από τους θεούς. Το έργο αυτό ανέλαβαν οι Σοφιστές. Οι νόμοι δεν ήταν πλέον θεϊκές επιταγές αλλά επινοήματα των ανθρώπων. Την αρετή δεν έπρεπε να την προσμένουν από τους θεούς αλλά από την ανάλογη διδασκαλία που έπρεπε να εφαρμόσουν. Οι αρετές μπορούσαν πια να διδαχτούν.
Με τους Σοφιστές επομένως ολοκληρώθηκε ο κύκλος της εξανθρωπισμικής εκκίνησης. Οι φυσικοί φιλόσοφοι απάλλαξαν από τους θεούς την φύση και οι Σοφιστές τους ανθρώπους.
Ο Ηράκλειτος είπε το «Κόσμον τόνδε, τον αυτόν απάντων, ούτε τις θεών ούτε ανθρώπων εποίησεν αλλ’ ήν αεί και εστίν και έσται πυρ αείζωον, απτόμενον μέτρα και αποσβεννύμενον μέτρα» (Αυτόν τον κόσμο που είναι ο ίδιος για όλα τα όντα, ούτε κάποιος θεός ούτε άνθρωπος τον έκανε αλλά ήταν πάντα και είναι και θα είναι πυρ αείζωο, που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο).
Ο Πρωταγόρας συμπλήρωσε «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος» (ο άνθρωπος αποτελεί μέτρο της αλήθειας και της γνώσης).
Ο πρώτος απελευθέρωσε από τους θεούς τον φυσικό κόσμο κι ο δεύτερος τις κοινωνίες των ανθρώπων.
Τίποτε πλέον δεν πρόκειται να παραμείνει το ίδιο στις ανθρώπινες υποθέσεις, μετά τους σοφιστές. Το ποτάμι του εξανθρωπισμού καμμιά δύναμη δεν θα μπορούσε στο εξής να το σταματήσει. Η προσπάθεια του Πλάτωνα να αναχαιτίσει την επιρροή της διδασκαλίας των σοφιστών – η οποία κρατάει ακόμα – ποτέ δεν κατόρθωσε να επιτύχει τον στόχο της. Τα βάθρα των θεών κλονίστηκαν και ράγισαν ανεπανόρθωτα. Το γκρέμισμά τους ήταν μια αναπόφευκτη διαδικασία.
Οι εμμονές στην θεωρία της ισχυρής ανατολικής επίδρασης και της εξ ανατολών προέλευσης του ελληνικού αλφάβητου καλά κρατούν.
Να τώρα μια φρέσκια πίτα με μπόλικα ανατολικά μπαχάρια:
Από http://www.freeinquiry.gr/pro.php?id=2738, διαβάζουμε από το βιβλίο «ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ» του Walter Burkert, έκδ. «Παπαδήμα»:
«Mέχρι τα τέλη τού όγδοου αιώνα, είχε ολοκληρωθεί ένα πολιτισμικό γίγνεσθαι, συμπεριλαμβανομένης τής εκμάθησης τής ανάγνωσης και τής γραφής, το οποίο είχε τις ρίζες του στην εγγύς Ανατολή, σε συνδυασμό με τη στρατιωτική επέκταση και τις αναπτυσσόμενες οικονομικές δραστηριότητες, και εξαπλώθηκε σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Αφορούσε ομάδες ελλήνων, που επιδόθηκαν σε εντατικές ανταλλαγές με τους μεγάλους πολιτισμούς τής σημιτικής Ανατολής. Η Ανατολή, διατήρησε την πολιτισμική ηγεμονία για κάποιο χρονικό διάστημα, οι έλληνες όμως, άρχισαν αμέσως να αναπτύσσουν τις δικές τους ξεχωριστές μορφές πολιτισμού διαμέσου τής εκπληκτικής ικανότητάς τους να υιοθετούν και να μεταμορφώνουν ό,τι δέχονταν. Πολύ σύντομα η Ελλάδα επρόκειτο να αναλάβει τον κυρίαρχο ρόλο στον πολιτισμό τής Μεσογείου.
»Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα, ότι οι επαφές Ανατολής-Δύσης τής εποχής εκείνης ήταν πιο έντονες απ’ ό,τι η “αιγαιακή κοινή” τής Εποχής τού Χαλκού. Τότε, έλαβαν χώρα οι στρατιωτικές εκστρατείες από τη Βαβυλωνία στην Κιλικία και την Κύπρο, στις οποίες συμμετείχαν έλληνες έμποροι, έλληνες μισθοφόροι και ελληνικές πόλεις. Τότε, οι φοίνικες άρχισαν να εγκαθίστανται στην Κύπρο και στη Δύση, οι έλληνες στη Συρία κι έπειτα επίσης στη Δύση. Τότε, έγιναν μαζικές εισαγωγές αγαθών, κυρίως από μέταλλο, και μεταδόθηκαν χειρωνακτικές πρακτικές στην Ελλάδα. Με τα χάλκινα ανάγλυφα, τα υφάσματα, τις σφραγίδες και άλλα προϊόντα, ένας ολόκληρος κόσμος ανατολικών παραστάσεων ξετυλίχτηκε μπροστά στα μάτια των ελλήνων, οι οποίοι έσπευσαν να τον υιοθετήσουν και να τον προσαρμόσουν κατά τη διάρκεια μιας “ανατολίζουσας επανάστασης”. Μαζι με άλλους τεχνίτες, φαίνεται, ότι έφτασαν σε ελληνικές πόλεις μετανάστες, μάντεις και ιερείς εξαγνισμού. Η ηπατοσκοπία, οι προσφορές στα θεμέλια, η πρακτική τής καθαρτικής μαγείας, όλα αυτά φέρουν τα ίχνη τής επιρροής αυτής.
»Πάνω από όλα αυτά στάθηκε ο άμεσος αντίκτυπος τού γραπτού πολιτισμού, όπως δείχνει το αλφάβητο, ο πίνακας γραφής, η περγαμηνή και το σχήμα των βιβλίων. Ο αντίκτυπος αυτός, επιβεβαιώνεται από σωζόμενα αποσπάσματα πρώιμης ελληνικής λογοτεχνίας, που σαφώς αντανακλούν τα μεσοποταμιακά κλασικά κείμενα.
»Ο αποφασιστικός ρόλος, που έπαιξε ο Όμηρος στο σχηματισμό τήςπαγκόσμιας εικόνας των ελλήνων για τα μεταγενέστερα χρόνια, οφείλεται στη δύναμη τού γραπτού πολιτισμού, στον οποίο αφέθηκαν τελικά οι έλληνες εκείνη ακριβώς την εποχή. Όπως και στην περίπτωση τής ηπατοσκοπίας, τα λογοτεχνικά δάνεια φαίνεται να ανήκουν μόνο στο τελευταίο στάδιο τής ελληνικής επικής ποίησης. Τα έργα τής Ύστερης Εποχής τού Χαλκού, όπως το Ενούμα Έλις και το Έρρα, είναι εκείνα, που άφησαν το σημάδι τους. Η ομηρική εποχή τής Ελλάδας είναι ακριβως η εποχή τής ανατολίζουσας επανάστασης.
»Κάτω από τις ιδιαίτερες συνθήκες τού όγδοου αιώνα, οι έλληνες μπορούσαν να συμμετέχουν σε κάθε εξέλιξη τής εποχής χωρίς να γίνονται θύματα των στρατιωτικών καταστροφών, όπως γινόταν με τους γείτονές τους στη Συρία και στα νότια τής Μικράς Ασίας. Το «θαύμα τής Ελλάδας» επαναλήφθηκε άλλη μια φορά, όταν η περσική αυτοκρατορία πλησίασε, αλλά εν τέλει προσπέρασε τους έλληνες. Αργότερα, οι καταστροφές έμελλε να έρθουν τόσο από τη Δύση όσο και από την Ανατολή. Η Ελλάδα παρέμεινε σε μια άβολη ενδιάμεση θέση. Η Ελλάδα δεν είναι Εσπερία.» (Απόσπασμα από τον επίλογο τού βιβλίου).
Μερικά από τα κεφάλαια:
Ανατολικά προϊόντα στην Ελλάδα.
Γραφή και λογοτεχνία τον όγδοο αιώνα.
Το πρόβλημα των δανείων.
Ασκληπιός και Ασγελάτας.
Εκστατική μαντεία.
Λαμαστού, Λάμια, Γοργώ.
Μύθοι.
Από τον Ατράχαση στην εξαπάτηση τού Δία.
Παράπονο στον ουρανό: Ιστάρ και Αφροδίτη.
Μαγεία και κοσμογονία.
(τέλος αντιγραφής).
Δεν έχω το βιβλίο και δεν μπορώ να γνωρίζω τι αναφέρει για την γέννηση των επιστημών από τους Έλληνες.
Μέσα πάντως στο απόσπασμα αυτό του επιλόγου που παρατέθηκε, ουδεμία αναφορά γίνεται για το θέμα της γέννησης των επιστημών. Όλα τα υπόλοιπα που αναφέρει δεν διαθέτουν κάτι το αξιόλογο, διότι πρόκειται για στοιχεία τα οποία διέθεταν όλοι οι λαοί της εποχής. Είναι εμφανής η ελαφρότητα των λεγομένων («…Η ηπατοσκοπία, οι προσφορές στα θεμέλια, η πρακτική τής καθαρτικής μαγείας, όλα αυτά φέρουν τα ίχνη τής επιρροής αυτής…», θαρρείς και ποτέ οι Έλληνες παρουσίασαν όλες αυτές τις δεισιδαιμονίες για δικές τους ανακαλύψεις.
Όσον αφορά στο θέμα των γραμμάτων ποτέ δεν αποδείχτηκε η εξ ανατολών προέλευσή τους.
Το λέω ξανά: η προσφορά των Ελλήνων στην ανθρωπότητα είναι οι επιστήμες. Ένα δεδομένο που κανείς δεν αμφισβήτησε και ούτε πρόκειται ποτέ κανείς να αμφισβητήσει. Και είναι προσφορά μοναδική διότι έβαλε την ανθρωπότητα στο μονοπάτι της διαδικασίας του εξανθρωπισμού της, απαλλάσσοντας τους ανθρώπους, για πρώτη φορά, από την καθυστέρηση της πίστης σε θεούς και διαβόλους, η οποία τους κρατούσε στο ζωώδες επίπεδο.
Σταύρος Βασδέκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου