Περί Στρατηγικής και… Τουρκίας…

Του Ιωάννη Αθ. Μπαλτζώη*

Η Τουρκία του προέδρου Ερντογάν σήμερα είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα στην διεθνή γεωπολιτική σκηνή, μιας αναθεωρητικής, επιθετικής και συνάμα αλαζονικής δύναμης, με σκοπούς και επιδιώξεις επικίνδυνες για το γεωπολιτικό περιβάλλον της ανατολικής Μεσογείου και ιδιαίτερα για τα γειτονικά της κράτη. Για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε ποια η εφαρμοζόμενη Στρατηγική της, ώστε να μπορούμε να την ερμηνεύσουμε, να την προβλέψουμε και να λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισής της, κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούμε στην ερμηνεία των όρων της Στρατηγικής.



Η Στρατηγική, είναι η πολιτική που σχεδιάζεται και εφαρμόζεται για συγκεκριμένες καταστάσεις και έναντι συγκεκριμένου κράτους ή αντιπάλου γενικά, Είναι ένας τρόπος σκέψης, που επιτρέπει την ταξινόμηση και ιεράρχηση των συμβαινόντων και στην συνέχεια την επιλογή των πλέον αποτελεσματικών τρόπων ενεργείας, καθόσον σε κάθε κατάσταση (πολιτική, διπλωματική, στρατιωτική, οικονομική) αντιστοιχεί ιδιαίτερη Στρατηγική.
Μορφές Στρατηγικής
Α. Η Άμεση ή Κλασσική Στρατηγική
Ο βασικός θεωρητικός της σύγχρονης Στρατηγικής είναι αναμφισβήτητα ο Πρώσος στρατηγός και συγγραφέας Καρλ Φον Κλαούζεβιτς (1870-1930), ο οποίος είναι ο πρώτος που μελέτησε τον πόλεμο ως κοινωνικό φαινόμενο και τον τοποθέτησε σε φιλοσοφική βάση. Τις θεωρίες του τις διατύπωσε στο γνωστό και περίφημο σύγγραμμα τουVom Kriege (Περί Πολέμου), όπου το έργο του αυτό είχε μεγάλη επιρροή στην εξέλιξη της θεωρίας του πολέμου, σε όλα τα δυτικά κράτη και διδάσκεται μέχρι σήμερα στις στρατιωτικές ακαδημίες αλλά και σε σχολές διοίκησης επιχειρήσεων και μάρκετινγκ. Ο Κλαούζεβιτς υποστήριξε ότι ο πόλεμος είναι μια άμεση πολιτική πράξη που εκφράζει την θεμελιώδη και χαρακτηριστική πραγματικότητα της πολιτικής: Την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο.
Ο πόλεμος απαντά αναγκαστικά σε ένα πολιτικό σχέδιο και επομένως κατά τον Κλαούζεβιτς «είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα». Ανέλυσε την φύση του πολέμου και προσδιόρισε τον σκοπό, το είδος και την μορφή του. Καθόρισε ότι η επιδίωξη των πολεμικών επιχειρήσεων είναι είτε η κατάληψη της χώρας του αντιπάλου, είτε συγκεκριμένου εδαφικού χώρου, ο οποίος θα διατηρηθεί μονίμως (βλέπε εισβολή και κατοχή του βορείου τμήματος της Κύπρου από την Τουρκία, από το 1974 μέχρι σήμερα), ή θα χρησιμοποιηθεί ως διαπραγματευτικό ατού στις ειρηνευτικές συνομιλίες. Διαχώρισε την Στρατηγική από την Τακτική, η δε θεωρία του διαπνέεται από το πνεύμα της εκμηδένισης του αντιπάλου. (1)
Β. Η Στρατηγική της Έμμεσης Προσέγγισης
Ο Βρετανός αξιωματικός, σερ Μπάζιλ Λίντελ Χαρτ (1895-1970) ήταν θεωρητικός, ιστορικός και συγγραφέας 26 βιβλίων στρατιωτικών θεμάτων. Ως Λοχαγός κατά τον Α’ΠΠ, συμμετείχε στη Μάχη του Σομμ και τραυματίστηκε τρεις φορές. Το τάγμα του καταστράφηκε σχεδόν την πρώτη ημέρα της επίθεσης, όταν μεγάλο μέρος του στρατού υπέστη τη βαρύτερη απώλεια στη βρετανική ιστορία, περίπου 60.000 αντρών. Οι εμπειρίες του, τον επηρέασαν βαθιά για το υπόλοιπο της ζωής του. Έτσι αμφισβήτησε την θεωρία του Κλαούζεβιτς, καθόσον θεώρησε ότι η Άμεση Στρατηγική εμπεριέχει πολλού κινδύνους , διότι ποτέ δεν είναι βέβαιο ότι μια οιαδήποτε κρατική οντότητα διαθέτει την απαραίτητη ισχύ για την επίτευξη της νίκης.
Στο σπουδαίο σύγγραμμα του «Η Στρατηγική της Έμμεσης Προσέγγισης»(2), ο Λίντελ Χάρτ, με την θεωρία του υποστηρίζει την επίτευξη αποφασιστικού αποτελέσματος με στρατιωτική νίκη, όπου οι Ένοπλες Δυνάμεις μιας χώρας χρησιμοποιούν έμμεσες ενέργειες. Δηλαδή πρόκειται για ενέργειες προς τον τελικό σκοπό δια της τεθλασμένης, με επιδίωξη την προσβολή του ασθενούς δια του ισχυρού. Μια θεωρία που υποστηρίζει ότι η τεθλασμένη είναι συντομότερη της ευθείας. Και οι δύο προαναφερθέντες θεωρίες θεωρούνται παρόμοιες, έχουν ως βασικό στοιχείο την στρατιωτική ισχύ και είναι γεωγραφικού χαρακτήρα.
Γ. Η Έμμεση Στρατηγική
O Γάλλος στρατηγός, διανοητής, συγγραφέας και στρατιωτικός στρατηγιστής Αντρέ Μποφρ (1902-1975) με το σύγγραμμά του «Αποτροπή και Στρατηγική» (3), διατύπωσε την θεωρία περί Έμμεσης Στρατηγικής, με το και διαφέρει από τις δύο προηγούμενες. Αποτελεί την πλέον σύγχρονη μορφή Στρατηγικής, διότι επεκτείνεται πέραν του γεωγραφικού χώρου και της χρησιμοποίησης ένοπλης δύναμης. Είναι η Στρατηγική που απαντά στα προβλήματα που θέτει η διεθνής κατάσταση, κυρίως όπως διαμορφώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες.

Κατά τον στρατηγό Μποφρ, το αποφασιστικό αποτέλεσμα επιδιώκεται όχι αποκλειστικά με την στρατιωτική νίκη, αλλά με ενέργειες λιγότερο άμεσες, είτε στον πολιτικό, διπλωματικό, οικονομικό κλπ τομέα, είτε στο στρατιωτικό, όπου οι Ένοπλες Δυνάμεις (στρατιωτική ισχύς) χρησιμοποιούνται σε πολυμορφικές διαδοχικές ενέργειες, ή σταδιακά και περιστασιακά, αλλά όχι αποφασιστικής σημασίας. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας Στρατηγικής, είναι η Στρατηγική που εφάρμοσε ο Χίτλερ στο διάστημα 1936-1939, που ανάγκασε την Γαλλία και ιδίως την Βρετανία να τον αντιμετωπίσουν με την απαράδεκτη και ηττοπαθή πολιτική του κατευνασμού (Appeasement), με αποτέλεσμα αντί για ειρήνη να καταλήξουν στον καταστροφικό Β’ΠΠ. Ο στρατηγός Μποφρ έγραψε 9 βιβλία στρατιωτικής φύσης και πέθανε στο Βελιγράδι το 1975, κατά την διάρκεια διάλεξής του.
H Τουρκική Στρατηγική
Η Στρατηγική της Τουρκίας εδράζεται σε δύο εθνικές αντιλήψεις. Είναι ο Εθνικός Όρκος (MisakIMili), η «μυστική διαθήκη» του ιδρυτή της Τουρκικής δημοκρατίας του Μουσταφά Κεμάλ, για τις μελλοντικές εθνικές διεκδικήσεις της Τουρκίας, που θα είναι απαράβατες γεωστρατηγικές επιδιώξεις για κάθε τουρκική κυβέρνηση και την Εθνική Θέαση (MiliGorus), του μέντορά του Ερντογάν, του Νεσμετζίν Ερμπακάν και αφορά το πολιτικό Ισλάμ και την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από Ισλαμικό κόμμα. Σε ότι αφορά το τελευταίο ο Ερντογάν, ο αγαπημένος «πρίγκηπας της Κωνσταντινούπολης» για τον δάσκαλό του Ερμπακάν, όχι μόνο το επέτυχε, αλλά κατόρθωσε για 16 χρόνια τώρα να το εδραιώσει, με αποτέλεσμα σήμερα να έχουμε μια νέα Τουρκία με πολίτευμα Ισλαμική δημοκρατία και απόλυτο κυρίαρχο Σουλτάνο, τον πρόεδρο Ερντογάν.
Στην πράξη όμως ποια η εθνική Στρατηγική που εφαρμόζεται σήμερα από την Τουρκία; Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι οι τρεις μορφές που αναφέρθηκαν προηγουμένως είναι δυνατόν να εφαρμοσθούν εξολοκλήρου ή ακόμη και να συνδυαστούν. Έτσι, αναλύοντας την εφαρμοζόμενη Στρατηγική της Τουρκίας, με όλες τις μορφές της, τα τελευταία χρόνια, διαπιστώνουμε ότι κάνει χρήση συστηματικών μεθόδων πολιτικής, διπλωματικής, οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος όπως: Συνεχείς βερμπαλισμοί και απειλές, εκφοβισμοί, αμφισβητήσεις εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων άλλων χωρών,διάφορες μορφές υβριδικού πολέμου,απίστευτη περιφρόνηση και καταπάτηση του Διεθνούς Δικαίου, απίστευτες θεωρίες με σκοπό την διεκδίκηση χερσαίου και θαλάσσιου χώρου, γκριζοποίηση περιοχών χωρίς καμιά νομική ισχύ, χρήση στρατιωτικών μέσων διαδοχικά και συνεχώς κατά κρατών-στόχων, συνεχείς στρατιωτικές ασκήσεις με σκοπό την παρενόχληση και την επίδειξη ισχύος, την συστηματική και συνεχή παραβίαση εθνικού εναερίου χώρου γειτονικών χωρών (Ελλάδα), καθώς και υπέρπτηση επί εθνικών νησίδων (Ελλάδα) και γενικά μια συμπεριφορά που επιδεικνύει ιδιαίτερα προς την Ελλάδα και τελευταία προς την Κύπρο και αποδεικνύει τις παράνομες επιδιώξεις της.
Μια συμπεριφορά πειρατική, κράτους ταραξία, κράτους εισβολέα σε τρεις ανεξάρτητες χώρες και που επιδίδεται συνεχώς χωρίς τιμωρία, σε αυτό το θέατρο του παραλόγου και επικινδυνότητας, σε όλη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Έτσι θα λέγαμε ότι τελικά η Στρατηγική που εφαρμόζει σήμερα η Ερντογανική Τουρκία ουσιαστικά είναι η Έμμεση Στρατηγική του στρατηγού Αντρέ Μποφρ, συνδυαστικά με τις δύο άλλες, της Άμεσης και της Έμμεσης Προσέγγισης. Δηλαδή κάνει χρήση περισσότερο άλλων μέσων, παρά άμεσων στρατιωτικών μέσων, τα οποία χρησιμοποιούνται κατά βάση ως μέσα εκφοβισμού και ως επίδειξη ισχύος, αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα κάνει χρήση αυτών των στρατιωτικών μέσων, αν δεν επιτευχθούν οι γεωστρατηγικές της επιδιώξεις.
Πάντως όποια και αν είναι η μορφή της Στρατηγικής της Τουρκίας , ο σκοπός παραμένει ο ίδιος και είναι η επίτευξη των στόχων που καθόρισε η Πολιτική του Σουλτάνου Ερντογάν για μια μεγάλη Τουρκία, με μεγάλη περιφερειακή δύναμη, που θα επηρεάζει άμεσα την ευρύτερη περιοχή και θα καταστεί ηγέτιδα δύναμη του Σουνιτικού Ισλαμικού κόσμου. Θα πρέπει επιτέλους να αντιληφθούμε ότι αποτελεί άμεση απειλή για τον Ελληνισμό (Ελλάδα και Κύπρο) και μέγα κίνδυνο για απώλεια εθνικών κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και εδαφών, αν δεν αντιμετωπισθεί κατάλληλα και ομόψυχα από όλους τους Έλληνες. Δηλαδή όχι στην μέχρι τώρα εφαρμοζόμενη πολιτική κατευνασμού του θηρίου, αλλά νέα εθνική Παν-Ελληνική Στρατηγική (μαζί Ελλάδα και Κύπρος), με κυρίαρχη την πολιτική της Αποτροπής (Containment), με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα, χωρίς φοβικά σύνδρομα και ανεπίτρεπτες ηττοπάθειες. Και όπως αναφέρει και ο Νικολό Μακιαβέλι στον «Ηγεμόνα» του, για την επιβίωση μας θα πρέπει να οικοδομήσουμε μαζί, “ισχυρό Στρατό και ισχυρές Συμμαχίες”.
* Ο Ιωάννης Αθαν. Μπαλτζώης είναι αντιστράτηγος ε.α., πρώην Ακόλουθος Άμυνας στο Τελ Αβίβ, πρώην Αξιωματικός επιχειρήσεων της ECMM στον πόλεμο της Βοσνίας, Απόφοιτος Tactical Intelligence School (U.S. Army), με Μεταπτυχιακό (M.Sc.) στην Γεωπολιτική Ανάλυση, Γεωστρατηγική Σύνθεση και Σπουδές Άμυνας και Διεθνούς Δικαίου του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος του Δ.Σ. του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.
Πηγές:
(1). Clausewitz, C. von: Περί του πολέμου. Μετάφρ. Νατάσα Ξεπουλιά. 6η έκδοση, «Βάνιας», Θεσσαλονίκη 1999 (επανέκδοση: 2 τόμοι, «Ελευθεροτυπία – Βάνιας», Αθ. 2010).
(2). Strategy: the indirect approach, third revised edition and further enlarged London: Faber and Faber, 1954 (ΈχειμεταφραστείκαισταΕλληνικά).
(3). Deterrence and Strategy (London: Faber, 1965 [Dissuasion et stratégie Paris, Armand Colin, 1964])