Ο ιστορικός δεσμός με την Ουκρανία… Φιλική Εταιρεία, Εθνικοί ευεργέτες

 

newsroom | 27/02/2022 

Ιστορικός δεν είμαι. Υπάρχουν ιστορικοί επιστήμονες οι οποίοι γνωρίζουν πολύ καλύτερα από εμένα την ιστορική σχέση της Ουκρανίας με την Ελλάδα. Μοναδικό έναυσμα για το παρόν πόνημα – το οποίο κυριολεκτικά γράφτηκε στο πόδι αντλώντας πηγές από το διαδίκτυο και μόνο – είναι η ανάγκη να παρουσιασθούν ορισμένοι εκ των σπουδαιότερων Εθνικών Ευεργετών της Πατρίδας μας οι οποίοι είτε γεννήθηκαν είτε έζησαν κάποια στιγμή στην Ουκρανία.

Του Δρ. Σωτήρη Καμενόπουλου

Πρόκειται για τους Καπλάνηδες, τους Ζωσιμάδες, τους Ριζάρηδες και τον Δομπόλη. Όλοι τους με καταγωγή εκ της Ηπείρου, της Μητέρας των Εθνικών Ευεργετών. Η ευαισθησία του γράφοντος το παρόν πόνημα είναι ιδιαίτερα μεγάλη καθώς ο ίδιος έχει αποφοιτήσει από δύο Σχολές σχετιζόμενες με τους άνωθεν Ευεργέτες: το Καπλάνειο Σχολείο και τη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων.

Οι Ζωσιμάδες ήταν 6 αδέλφια. Οι Νικόλαος, Θεοδόσιος ο Μιχάλης Ζωσιμάς το 1785 ξεκινούν την εμπορική τους σταδιοδρομία στο Λιβόρνο της Ιταλίας, ενώ ο Ιωάννης, ο Αναστάσιος, ο Ζώης στη Νίζνα (σημερινό Nizhyn στην Ουκρανία) και αργότερα στη Μόσχα. Η Νίζνα εκείνη την εποχή ήταν μεγάλο εμπορικό κέντρο ευρωπαϊκών και ασιατικών προϊόντων. Οι Ζωσιμάδες είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία.

Ο Μάνθος Ριζάρης (1764-1824) και ο Γεώργιος Ριζάρης (Γεώργιος Ραδιόνωφ Ριζάρης) (1769-1842) υπήρξαν εθνικοί ευεργέτες, έμποροι και μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Ο Μάνθος Ριζάρης μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία το 1817 και από τότε συνέβαλε στην οικονομική ενίσχυση της Επανάστασης με κάθε μέσο: ενίσχυσε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη με 30.000 ρούβλια και καθ’όλη την διάρκεια του αγώνα προσέφερε πάνω από 50.000 ρούβλια συνολικά για τους σκοπούς της Επανάστασης.

Ο Ιωάννης Δομπόλης ήταν γιος του Τριαντάφυλλου Δομπόλη, ο οποίος στα μέσα του 18ου αιώνα εγκατέλειψε τη γενέτειρά του, το Δεσποτικό των Ιωαννίνων και με ενδιάμεσο σταθμό την Νίζνα της Ουκρανίας κατέληξε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, όπου ασχολήθηκε με το δερματεμπόριο. Εκεί πέθανε γύρω στα 1830.

Ο Ζώης Καπλάνης γεννήθηκε στο χωριό Γραμμένο των Ιωαννίνων το 1736. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος, από το Γραμμένο. Σε νεαρή ηλικία έχασε την μητέρα του. Ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε. Μετά από μικρό χρονικό διάστημα έχασε και τον πατέρα του. Όντας φτωχός και με την ανάγκη να συντηρήσει και την μητριά του, νοίκιασε ένα γαϊδουράκι για να μεταφέρει ξύλα και να τα πουλάει στα Γιάννινα. Την ίδια εποχή απέκτησε και το ψευδώνυμο «Πικροζώης», που τον ακολούθησε σε όλη του την ζωή. τα 18 του προσλαμβάνεται από τον γιαννιώτη μεγαλέμπορο Παναγιώτη Χατζηνίκο για να μάθει την γουναρική τέχνη.

Με την πάροδο των ετών ο Χατζηνίκος αντιλαμβανόμενος την αξία και την φιλομάθεια του Καπλάνη, τον απάλλαξε από τις χειρωνακτικές εργασίες και τον προσέλαβε ως υπάλληλο του ενώ μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα τον έχρισε γραμματικό του και στη συνέχεια συνέταιρό του. Υπό την νέα του ιδιότητα, ο Καπλάνης συνέβαλε στην ανάπτυξη της επιχείρησης που είχε ως έδρα το Βουκουρέστι (τόπος διαμονής του Χατζηνίκου). Στη συνέχεια τον στέλνει στη Νίζνα της Ουκρανίας σε μια περιοχή με πολλούς Ηπειρώτες εκείνη την περίοδο. Εκεί έμεινε περίπου 3 χρόνια, περιοδεύοντας σε διάφορες πόλεις της Ρωσίας και την κεντρικής Ευρώπης. Κατά πάσα πιθανότητα εμπορευόταν γούνες.

Και οι 4 αυτές οικογένειες Εθνικών Ευεργετών προσέφεραν πάρα πολλά στην πατρίδα. Ενδεικτικά μόνο καθώς τα ευεργετήματά τους είναι πάρα πολλά:

Οι Ζωσιμάδες πέραν της Ζωσιμαίας Σχολής στα Ιωάννινα, συνέβαλλαν στην ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας και το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών.

Ο Δομπόλης στην ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Οι Ριζάρηδες στην ίδρυση της Ριζάρειου Σχολής.

Ο Καπλάνης στην ίδρυση του Καπλάνειου Σχολείου στα Ιωάννινα.

Ας επισημανθεί ότι η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε στην Οδησσό. Ας ελπίσουμε το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας να μείνει ανέπαφο από τη λαίλαπα του πολέμου. Το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών πρέπει να δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε αυτό. Εκεί γεννήθηκε η ψυχή της Ελληνικής Επανάστασης.