Σε πρόσφατο άρθρο μου με τίτλο ‘ποιος ακριβώς σώζεται από το πακέτο στήριξης;’ υποσχέθηκα να παρουσιάσω αναλυτικά τα συμπεράσματα έρευνας για το ελληνικό πακέτο στήριξης, του Κέντρου Οικονομικών και Πολιτικών Ερευνών της Ουάσιγκτον (CERP- cerp.net) που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2010. Στην συμβουλευτική ομάδα του CERP συμπεριλαμβάνονται οι βραβευμένοι με Νόμπελ οικονομολόγοι Robert Solow και Joseph Stiglitz και άλλοι εξέχοντες οικονομολόγοι. Οτιδήποτε διαβάσετε στη συνέχεια αποτελεί μετάφραση τμημάτων της έρευνας. Οι δικές μου παρεμβάσεις είναι από ανεπαίσθητες ως ανύπαρκτες και όπου γίνονται είναι για να συνδέσουν τμήματα της έκθεσης η οποία είναι δεκασέλιδη και έτσι υπερβολικά μεγάλη για ένα συμπεριληφθεί ολόκληρη σε ένα άρθρο. Χωρίς αμφιβολία, το πιο συγκλονιστικό κομμάτι είναι τα συμπεράσματα της έκθεσης.
Εξετάζοντας το οικονομικό υπόβαθρο που οδήγησε στην κρίση, η έρευνα εκτιμά ότι η Ελλάδα: ‘υπέπεσε σε μερικά σοβαρά οικονομικά λάθη στα χρόνια που προηγήθηκαν της κρίσης. Η δημοσιονομική πολιτική ακολουθούσε τους γενικούς κύκλους της οικονομίας (αντί να ακολουθεί πολιτικές που θα εκμεταλλεύονταν τις καλές περιόδους και θα προστάτευαν την οικονομία από τις περιόδους υφέσεων). Τα κρατικά έσοδα μειώθηκαν ουσιαστικά από το 2000 μέχρι το 2004 παρά την ανάπτυξη του ΑΕΠ με μέσους ετήσιους ρυθμούς της τάξης του 4,5% σε αυτά τα χρόνια. (Τα έσοδα αντιστοιχούσαν στο 43% του ΑΕΠ το 2000 για να μειωθούν στο 38% του ΑΕΠ μέχρι το 2004 καταγράφοντας πτώση κατά 11,6%, ενώ οι πρωτογενείς δαπάνες αυξήθηκαν στο ίδιο διάστημα από το 39% του ΑΕΠ στο 41%). Οι φόροι, ήδη κάτω από το μέσο όρο της Ευρώπης (περίπου στο 44% του ΑΕΠ), συντρίφθηκαν. Από το 2007 και μετά και κυρίως ως αντίδραση στη διεθνή οικονομική ύφεση, οι δημόσιες δαπάνες αυξήθηκαν ταχύτατα. Επιπλέον, οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν αποτύπωναν πλήρως τις παραπάνω τάσεις στα επίσημα στατιστικά τους στοιχεία
Με τη βοήθεια της Goldman πραγματοποιήθηκαν χρηματιστηριακές συναλλαγές με παράγωγα που δημιουργήθηκαν ώστε να εμφανιστούν μειωμένα το χρέος και τα ελλείμματα, με στόχο την είσοδο της Ελλάδας στην ευρωζώνη ενώ τα φαινόμενα διαφθοράς και φοροδιαφυγής ήταν διάχυτα.’
Μετά τα γνωστά γεγονότα από το Σεπτέμβριο του 2009 μέχρι το Μάιο του 2010, η Ελλάδα ωθήθηκε προς το πακέτο στήριξης των 110 δις ευρώ του ΔΝΤ και της ΕΕ, συμφωνώντας σε ένα πρόγραμμα δημοσιονομικών περικοπών για την περίοδο 2010 –2014.
Σύμφωνα με την έκθεση “αυτές οι περικοπές είναι ίσες με το 11,1% του ΑΕΠ, με το 5,3% αυτών να προέρχεται από μείωση των δαπανών και ένα επιπλέον 5,3% από αύξηση της φορολογίας. Προσθέτοντας 5% του ΑΕΠ από τα μέτρα που είχαν, ήδη, αποφασιστεί τους προηγούμενους μήνες κάτω από την ευρωπαϊκή πίεση, το συνολικό πακέτο δημοσιονομικής εξυγίανσης αντιστοιχεί στο 16% του ΑΕΠ. Εξετάζοντας προσεκτικά το πρόγραμμα αυτό, γίνεται αντιληπτό ότι ο στόχος είναι η όσο το δυνατόν γρηγορότερη μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος (δηλαδή αυτού που δεν περιλαμβάνει το έλλειμμα από υποχρεώσεις που προκύπτουν από την καταβολή τόκων για τα δάνεια της χώρας). Οι τόσο μεγάλες περικοπές, πράγματι, θα έχουν ως αποτέλεσμα τη δραματική μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος από το 8,6% του ΑΕΠ το 2009 στο 1% το 2011 και θα απομείνει μόνο το έλλειμμα από τους τόκους στο κρατικό χρέος.
Όμως, αυτή η πολιτική θα επηρεάσει ουσιαστικά την οικονομική δραστηριότητα και την αγορά εργασίας. Οι εκθέσεις του ΔΝΤ επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο με το να προβλέψουν μία συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 4% το 2010 και μία περαιτέρω συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας κατά 2,6% το 2011. Το 2012 προβλέπεται πως η οικονομία θα ανακάμψει αλλά πως αυτή η ανάκαμψη θα είναι εξαιρετικά αδύναμη με ποσοστό αύξησης του ΑΕΠ μόλις στο 1,1% (από το σημείο στο οποίο θα έχει βουλιάξει μέχρι τότε). Μετά το 2012 το ΔΝΤ προβλέπει ότι η οικονομία θα αναπτυχθεί σε πραγματικούς όρους με ετήσιους ρυθμούς της τάξης του 0,94%. Με βάση αυτό το σενάριο ανάπτυξης του ΔΝΤ η Ελλάδα ούτε το 2015 δε θα έχει πλησιάσει του ρυθμούς ανάπτυξης του πραγματικού ΑΕΠ που είχε το 2008.
Το κυριότερο, όμως, είναι πως είναι πολύ πιθανό το ΔΝΤ να υποτιμά την πραγματική επιρροή που θα έχει στην οικονομία το δημοσιονομικό πρόγραμμα που υιοθέτησε η Ελλάδα. Για παράδειγμα, φαίνεται απίθανο η ελληνική οικονομία να αναπτυχθεί με ρυθμό 1,1% το 2012 όταν την ίδια χρονιά θα λάβει χώρα μία επιπρόσθετη δημοσιονομική μείωση ελλειμμάτων της τάξης του 2,4% του ΑΕΠ.
Παρόλα αυτά δε χρειάζεται κανείς να αμφισβητήσει τα σενάρια ανάπτυξης για να δει τα αρνητικό αποτέλεσμα στην αγορά εργασίας. Ακόμη και με το σχετικά αισιόδοξο σενάριο του ΔΝΤ, η αγορά εργασίας θα μειωθεί κατά 6% και δεν θα έχει αναρρώσει μέχρι το 2015. Η ανεργία προβλέπεται να αυξηθεί από 9,4% το 2009 στο 14% το 2013/2014.
Είναι, επίσης, πολύ σημαντικό πως η αρχική κατάρρευση και στη συνέχεια το πάγωμα της οικονομικής δραστηριότητας θα δυσχεράνουν το δημοσιονομικό πρόγραμμα. Από τη μία πλευρά, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι τόκοι των δανείων το ονομαστικό χρέος θα συνεχίσει να αυξάνεται και από την άλλη πλευρά το ΑΕΠ θα κινηθεί χαμηλότερα και θα μείνει χαμηλότερα. Ο συνδυασμός ενός αυξανόμενου αριθμητή (ονομαστικό χρέος) και ενός αρχικά μειούμενου και στη συνέχεια σταθερού παρανομαστή (ΑΕΠ), θα οδηγήσει, σύμφωνα με το ΔΝΤ σε αύξηση του κρατικού χρέους στο 145% του ΑΕΠ μέχρι το 2014 όταν το 2009 ήταν 115% του ΑΕΠ.
Δυστυχώς το σημαντικότερο είναι πως η εικόνα δε βελτιώνεται ούτε μετά το 2014 καθώς ακόμη και αν λάβουμε υπόψη μας το σενάριο του ΔΝΤ, το 2020 το χρέος θα είναι ακόμη στο 120% του ΑΕΠ, πολύ επάνω απ’ ότι πριν την κρίση και από το 99% του ΑΕΠ που ήταν το 2008. Και προκειμένου να συμβεί αυτό το ΔΝΤ θέτει ως απαραίτητο στόχο την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος της τάξης του 6%, με την πρόβλεψη ότι αυτό θα απογειωθεί στο 3,1% μέχρι το τέλος του προγράμματος στήριξης το 2013 και στη συνέχεια θα απογειωθεί ξανά στο 5,9% στα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, το ΔΝΤ δεν εξηγεί ποια μέτρα θα πρέπει να ληφθούν τότε ώστε να υπάρξει αυτή η επιπρόσθετη αύξηση στο πρωτογενές έλλειμμα.
Τί θα γίνει, όμως, στην ρεαλιστικότερη περίπτωση που το πρωτογενές έλλειμμα δεν απογειωθεί στο 6% του ΑΕΠ όπως το ΔΝΤ αυθαίρετα υποθέτει αλλά παραμείνει στο (και πάλι εντυπωσιακό) 3%; Σε αυτήν την περίπτωση, το 2020 το χρέος θα βρίσκεται πάνω από το 140% του ΑΕΠ.
Αρκετά νωρίτερα, το 2014, η Ελλάδα θα πρέπει να βρει τα χρήματα για να ξεπληρώσει τα 110 δις του δανείου από το πακέτο στήριξης, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 40% του ΑΕΠ. Επιπροσθέτως, η Ελλάδα θα πρέπει να αποπληρώσει το χρέος που λήγει στο υπόλοιπο της δεκαετίας. Με το χρέος να απογειώνεται στο 145% του ΑΕΠ είναι πιθανόν οι χρηματοπιστωτικές αγορές να συνεχίζουν να απαιτούν υψηλά επιτόκια προκειμένου να δανείσουν στην Ελλάδα γεγονός που είναι πιθανόν να οδηγήσει στην χρεωκοπία της χώρας. (Μία γεύση αυτής της κατάστασης έχουμε λάβει ήδη καθώς, παρά τα μέτρα και τα εύσημα, τα επιτόκια παραμένουν στα ύψη.)
Αυτή η ψήφος της ‘μη εμπιστοσύνης’ δεν πρέπει να προκαλέσει έκπληξη καθώς θα συνάδει με την απόλυτα φυσιολογική αντίδραση των αγορών στην πραγματική οικονομική κατάσταση της Ελλάδας.”
Η έρευνα κλείνει, μεταξύ άλλων, με το ακόλουθο συμπέρασμα:
‘Ποιος είναι ο πραγματικός στόχος της Ελληνικής Διάσωσης: αλλαγή ιδιοκτησίας του Ελληνικού χρέους ώστε να Σωθούν οι Ευρωπαϊκές Τράπεζες και οι Πιστωτές της Ελλάδας
Τόσο το ΔΝΤ όσο και η ΕΕ είναι σίγουρο ότι έχουν πραγματοποιήσει τους υπολογισμούς που κάναμε σε αυτήν την έρευνα και αναγνωρίζουν ότι είναι απίθανο το πακέτο σωτηρίας τους να αφήσει την Ελλάδα σε ένα σταθερό οικονομικό δρόμο. Υπό αυτήν την έννοια το πακέτο δε βαδίζει στα πλαίσια ενός τυπικού προγράμματος του ΔΝΤ το οποίο υποτίθεται ότι πρέπει να είναι δημοσιονομικά αξιόπιστο και έτσι να αποκαταστήσει την πρόσβαση της χώρας στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Στην περίπτωση της Ελλάδα το ΔΝΤ και η ΕΕ γνωρίζουν πως το πρόγραμμα τους, παρά τα σκληρά μέτρα, δε θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των αγορών στην Ελλάδα. Αυτό ίσως εξηγεί την αύξηση του από τα 40 δις στα 110 στην τελική του έκδοση, ώστε η Ελλάδα να παραμείνει εκτός αγορών για τα επόμενα δύο με τρία χρόνια.
Αυτό εγείρει το καίριο ζήτημα που πηγάζει από το αποκαλούμενο πακέτο σωτηρίας: αν η εμπιστοσύνη των χρηματοπιστωτικών αγορών στην Ελλάδα δεν αποκατασταθεί και την ίδια ώρα η ελληνική οικονομία ωθείται στην ύφεση, σε διψήφια ανεργία και αύξηση της φτώχιας, ποιο είναι το νόημα του; Ποιος ή τί ακριβώς σώζεται;
Τελικά, ο σκοπός του πακέτου είναι να αποπληρωθούν τράπεζες και επενδυτικά σχήματα που έχουν στα χέρια τους ελληνικό χρέος. Οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές και τα συνταξιοδοτικά ταμεία είναι οι πραγματικοί αποδέκτες του πακέτου στήριξης και όχι η Ελλάδα.
Και η υπάρχει μία ευρωπαϊκή διάσταση σε όλο αυτό το θέμα καθώς το 80% του ελληνικού κρατικού χρέους δεν επιβαρύνει το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα αλλά τους ισολογισμούς Γερμανικών, Γαλλικών και Βρετανικών τραπεζών. Η Ευρώπη και το ΔΝΤ δεν παρέχουν φρέσκια ρευστότητα στην Ελλάδα αλλά, πάνω από όλα, δημιουργούν μία ασπίδα προστασίας του ευρωπαϊκού χρηματιστηριακού συστήματος από τα 200 δις απωλειών που μπορούν να προκύψουν από το ενδεχόμενο μίας ελληνικής πτώχευσης. Περιέργως, περίπου το 25% του ελληνικού χρέους βρίσκεται στο Βρετανικό (και το Ιρλανδικό) χρηματιστηριακό σύστημα.
Οι προφανείς ευνοημένοι του πακέτου που παρέχεται από τα κράτη της Ευρωζώνης δεν είναι οι Έλληνες εργαζόμενοι και οι πολίτες που θα υποφέρουν από τις σκληρές περικοπές και από την ύφεση αλλά τα χρηματιστηριακά κέντρα όπως το City του Λονδίνου.’
Πάνος Παναγιώτου - Διευθυντής ΕΚΤΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου