Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΜΥΘΩΝ ΤΟΥ ΑΙΣΩΠΟΥ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

 

 Οι Μύθοι του Αισώπου υπήρξαν ευχάριστο και ωφέλιμο εντρύφημα πολλών γενεών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Αποτέλεσαν και αποτελούν εξαίρετο διδακτικό και τερπνό υλικό για κάθε ηλικιακή φάση της ανθρώπινης ζωής, από την παιδική ως την προχωρημένη γεροντική ηλικία και το πιο σημαντικό έχουν ενσωματωθεί στη θυμόσοφη παράδοση και του ελληνικού λαού αλλά και των λαών άλλων χωρών επειδή είναι ευσύνοπτα και ευμνημόνευτα κείμενα.

Έχουν μεγάλη μορφωτική αξία, γιατί πηγάζουν από την ψυχοσύνθεση του λαού και αποτελούν το πνευματικό προϊόν της σοφίας του. Οι σύντομες και κατανοητές διηγήσεις, του Αισώπου, αποτελούν άριστο παιδαγωγικό μέσο. Διδάσκει μέσω της εκφραστικής ικανότητας και της φαντασίας των παιδιών την ηθική τάξη και τις αλήθειες του κόσμου με λιτό ύφος, γι’ αυτό και χρησιμοποιήθηκαν στην διδασκαλία της ρητορικής και της γλώσσας στους ρωμαϊκούς χρόνους, μετέπειτα στους βυζαντινούς, μέχρι και τους  σημερινούς χρόνους.

 Οι μεταφράσεις των μύθων του Αισώπου συντέλεσαν στην διάδοση των μύθων με ζώα σε όλο σχεδόν τον κόσμο, σημαντικό ρόλο έπαιξε και το γεγονός ότι οι μύθοι χρησιμοποιήθηκαν ως τα πρώτα αναγνωστικά για την διδασκαλία της γλώσσας.

 

Οι «Αισώπειοι μύθοι», διακρίνονται  για την ιδιαίτερη χάρη τους την θαυμαστή απλότητά τους, και την απαράμιλλη διδακτικότητά τους, παρά τους αιώνες, παρέμειναν ως αθάνατα έργα στην παγκόσμια λογοτεχνία. Είναι σύντομα αφηγήματα με θέματα φανταστικά ή πραγματικά από την καθημερινή ζωή ή το φυσικό κόσμο, δοσμένα με εύθυμο τρόπο, με χαρακτήρα γνωμικό και ηθικοδιδακτικό. Ήρωες του Αίσωπου είναι κυρίως τα ζώα όπως η αλεπού, ο λύκος, το λιοντάρι, το ελάφι, ο λαγός, το φίδι, το μυρμήγκι, το τζιτζίκι, τα βατράχια κ.ά.  ενώ υπάρχουν και μερικοί μύθοι με πρωταγωνιστές ανθρώπους ή θεούς. Είχε τη μοναδική ικανότητα να δίνει στα ζώα ανθρώπινες ιδιότητες, ψυχή και λαλιά, (τα «φωνηέντα ζώα»), σε τέτοιο βαθμό που να θεωρείς ότι οι μύθοι του είναι πραγματικοί και όλα αυτά που διηγείται έχουν συμβεί. Βασικό χαρακτηριστικό των διηγήσεών του ήταν το επιμύθιο, το οποίο ήταν εύληπτο για τα παιδιά και το λαό.

 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

 

Ο Αίσωπος άσκησε μεγάλη επίδραση τόσο στην αρχαιότητα, όσο και στον σύγχρονο κόσμο. Κατά την αρχαιότητα πολλοί συγγραφείς όπως ο Ηρόδοτος, ο Πλάτων, ο Σωκράτης, ο Ξενοφών, ο Αριστοτέλης, ο Πλούταρχος, ο Αριστοφάνης, ο Λουκιανός, ο Διόδωρος Σικελιώτης, ο Αιλιανός κ.ά. έχουν αναφερθεί στον ίδιο και στο έργο του.

Η επίδραση του Αισώπου πέρασε στην Ρώμη με τους συγγραφείς Φαίδρο Γάιο Ιούλιο και τον Βάβριο να τον μιμούνται. Μάλιστα στην ρωμαϊκή εκπαίδευση οι «Μύθοι» ήταν το πρώτο από τα προγυμνάσματα (ασκήσεις στην πεζογραφική σύνθεση και τη δημόσια ομιλία), που καλούνταν να μάθουν οι μαθητές, να τους αναπτύξουν, να εφεύρουν δικούς τους, και τέλος να τους χρησιμοποιήσουν ως πειστικά παραδείγματα σε ομιλίες.      

 

·        Ο Φαίδρος Γάιος Ιούλιος ήταν Έλληνας μυθογράφος από την Πύδνα της Μακεδονίας (κατ’ άλλους από την Θράκη). Άκμασε κατά τον 1^ο αιώνας μ.Χ. στην Ρώμη και είναι ο πρώτος που καλλιέργησε τη μυθογραφία στη λατινική γλώσσα. Συνέγραψε 92 μύθους τους οποίους περιέλαβε σε πέντε βιβλία ονομάζοντάς τους «Αισώπειους», ως δημιουργίες κατά μίμηση του Αισώπου. Οι μύθοι του χαρακτηρίζονται από πνευματώδη σάτιρα και από την κομψότητα του ύφους τους.

 

·        Ο Βάβριος ήταν συγγραφέας του 1^ου/2^ου αιώνα μ.Χ, πιθανόν Ελληνικής καταγωγής , του οποίου το έργο με τίτλο «Μυθίαμβοι Αισώπειοι», περιλαμβάνει 143 διασκευές  των μύθων του Αισώπου σε χωλιαμβικό μέτρο

 

Στους βυζαντινούς χρόνους το είδος του Αισώπειου Μύθου χρησιμοποιήθηκε πολύ στη διδασκαλία της ρητορικής και της γλώσσας.  Πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης η Αισώπεια παράδοση ευρίσκονταν σε πλήρη άνθιση. Οι επιδράσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να διπλασιαστούν τα λογοτεχνικά κείμενα, να αποκτήσουν ρητορικά στοιχεία και διδακτικό χαρακτήρα. Ενδεικτικά παραθέτω:

 

·        Ο «Πωρικολόγος» ένα σύντομο πεζό κείμενο της βυζαντινής ρητορικής, (η χρονολόγησή του τοποθετείται μεταξύ 13ου-14ου αιώνα), άγνωστου συγγραφέα, με ευτράπελο περιεχόμενο, που περιγράφει μια δίκη λαχανικών και παρωδεί τη δικαστική διαδικασία, τη λόγια γλώσσα της βυζαντινής αυλής των ύστερων βυζαντινών χρόνων και τις στερεότυπες εκφράσεις της. Όλα τα πρόσωπα του έργου είναι φρούτα που κατέχουν αξιώματα της βυζαντινής αυτοκρατορικής αυλής.

 

·        «Το Συναξάριον του Τιμημένου Γαδάρου», ένα  σατιρικό και διδακτικό ανομοιοκατάληκτο στιχούργημα του 14ου-15ου αιώνα με χιουμοριστικό και σκωπτικό τόνο, όπου πρωταγωνιστούν η αλεπού ο λύκος και ο γάιδαρος. Το έργο διασκευάστηκε αργότερα σε ομοιοκατάληκτο στίχο και στη μορφή αυτή αναδείχτηκε στη μακροβιότερη και δημοφιλέστερη φυλλάδα του νεότερου ελληνισμού μέχρι το 19ο και 20ό αιώνα. 

 

·        «Παιδιόφραστος Διήγησις των Τετραπόδων Ζώων», ένα κωμικό ποίημα αγνώστου συγγραφέα του 14^ου αιώνα, που αποτελούνταν από 1082 ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους, το οποίο πραγματεύεται τη σύναξη όλων των φυτοφάγων και σαρκοφάγων ζώων, ύστερα από το κάλεσμα-προτροπή του βασιλιά λέοντα. Η συγκέντρωση εντέλει καταλήγει σε σύρραξη. Ο χαρακτήρας του κειμένου είναι ψυχαγωγικός, ευτράπελος αλλά και διδακτικός.

 

·        «Οψορολόγος», ένα σύντομο πεζό κείμενο με ευτράπελο περιεχόμενο, γραμμένο γύρω στα τέλη του 14ου ή στις αρχές του 15ου αιώνα, όπου περιγράφεται μια δίκη ψαριών και παρωδείται η δικαστική διαδικασία, καθώς και η λόγια γλώσσα της βυζαντινής αυλής με τις στερεότυπες εκφράσεις της. Αν και σώθηκε σε ένα μόνο χειρόγραφο, οι μεταφράσεις του σε άλλες γλώσσες δείχνουν πως υπήρξε ένα ιδιαίτερα αγαπητό κείμενο.

 

Ο ΑΙΣΩΠΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

 

Η ευρωπαϊκή λογοτεχνία και μυθική παράδοση έχει επηρεαστεί από τον Αίσωπο, και μάλιστα τον αναγνωρίζει ως γενάρχη της. Ο Γερμανός δραματικός ποιητής και σημαντικότερος εκπρόσωπος της λογοτεχνίας του γερμανικού διαφωτισμού Γκότχολντ Εφραίμ Λέσσινγκ (1729-1781) ο οποίος εκτιμούσε ιδιαίτερα τους Αισώπειους Μύθους δήλωνε ότι: «...Κανένα άλλο είδος της ποίησης δεν με απασχόλησε τόσο πολύ, όσο ο μύθος. Μου άρεσε αυτή η κοινή τάφρος ποίησης και ηθικής. Είχα διαβάσει όλους τους μυθοποιούς, παλιούς και νεότερους, τους καλύτερους, περισσότερο από μία φορά μάλιστα. Ασχολήθηκαν και με τη θεωρία του μύθου. Κάθε φορά απορούσα
γιατί οι νεότεροι είχαν προτιμήσει τους πλουμιστούς πλάγιους δρόμους της φλυαρίας από την οδό του Αισώπου, που οδηγεί κατευθείαν στην αλήθεια...
Ο Αίσωπος δε χασομερούσε ποτέ με περιγραφές, έμπαινε αμέσως στο θέμα και με κάθε λέξη πλησίαζε γοργά στο τέλος. Αυτή η ακρίβεια και η συντομία αποτελούν ένα τόσο μεγάλο πρότυπο, ώστε οι αρχαίοι θεώρησαν ότι ανήκουν στη φύση του μύθου και τις ανήγαγαν σε γενικό κανόνα».

·        Ο Γερμανός καθηγητής Θεολόγος Μαρτίνος Λούθηρος (1483-1546), ηγέτης της εκκλησιαστικής μεταρρύθμισης του 16ου αιώνα στη Γερμανία, και θεμελιωτής των χριστιανικών δογμάτων και πρακτικών του Προτεσταντισμού, μετέγραψε τους Αισώπειους Μύθους στη λαϊκή γερμανική διάλεκτο λέγοντας πως μετά την Αγία Γραφή δεν ήξερε κανέναν άλλο βιβλίο αντίστοιχης ψυχοφέλειας.

 

·        Ο Γάλλος ποιητής Ζαν ντε Λα Φονταίν (1621- 1695), ο οποίος επέβαλε το «αισώπειο ύφος» ως λογοτεχνικό είδος, την δόξα του την οφείλει στο έργο του «ΜΥΘΟΙ», των οποίων τη θεματολογία που αντλούσε από τον Αίσωπο. την  μεταμόρφωνε με αξιοθαύμαστη τέχνη, ποικιλία ύφους και ψυχολογικό βάθος, και κατέληγε σε ηθικό δίδαγμα ζωγραφίζοντας όλους τους χαρακτήρες και καταστάσεις. Όπως ακριβώς και ο Αίσωπος.

 

·        Ο ευφυής μυθογράφος Ιβάν Αντρέιβιτς Κρίλοφ (1769-1844) διέδωσε στην Ρωσία τον Αισώπειο Μύθο. Αντλώντας την θεματολογία του από τον Αίσωπο μεταφύτευσε σε σοφό σατιρικό λαϊκό ρωσικό λόγο την αισώπεια σοφία. Μέσα από τους μύθους του ο Αίσωπος έκανε μερικά πολύ αξιοπρόσεχτα ταξίδια επιστροφής στα ελληνικά, ξεκινώντας από τα μέσα του 19ου αιώνα.

 

ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

 

Στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, η επίδραση του Αισώπου είναι μεγάλη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν με τα σατυρικά τους ποιήματα ο Βηλαράς, ο Σουρής, ο Παλαμάς και γενικότερα η Σολωμική παράδοση. Επίσης οι πεζογράφοι, κυρίως αυτοί που ασχολήθηκαν με τα άρθρα εφημερίδων και επηρεάστηκαν από τον Αίσωπο, είναι ο Εμμανουήλ Ροΐδης, ο Μητσάκης και ο Ιωάννης Κονδυλάκης.

Περίπου από το 1950 έως το 2000, πλήθος συγγραφέων παιδικής λογοτεχνίας βασίστηκε στον Αίσωπο με χαρακτηριστικά παραδείγματα το «Ο Φωκίων ήταν ελάφι» και το «Κάποτε στη Ποντικούπολη» του Κοντολέων δημοσιευμένα το 1979, και «Τα τρία μικρά λυκάκια» του Ευάγγελου Τριβιζά, το οποίο δημοσιεύτηκε το 1994.

Η σύντομη αυτή αναφορά της διαχρονικότητας και του ταξιδιού των Αισώπειων Μύθων στον χρόνο, αναδεικνύει τον Αίσωπο σε σύμβολο των μεγάλων εκείνων ανδρών της αρχαιότητος που με το πνεύμα τους έθεσαν τα θεμέλια του πολιτισμού.    

 

ΠΗΓΕΣ:

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΗΛΙΟΥ

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ

ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ εκδ. ΔΟΜΗ

ΑΙΣΩΠΟΣ Νάσιου Ευαγγελία

ΑΙΣΩΠΕΙΟΙ ΜΥΘΟΙ εκδ. ΖΗΤΡΟΣ

www.newsone.gr

 

Γράφει ο Σπίνος Κωνσταντίνος

Kspin.gr@gmail.com