Η διάσημη εταίρα Φρύνη ήταν ξακουστή για την ασύγκριτη ομορφιά της και το φυσικό της κάλλος. Το πραγματικό της όνομα ήταν Μνησαρέτη, αλλά λόγω του χρυσοπράσινου χρώματος του δέρματος της, οι άλλες εταίρες της έδωσαν το ψευδώνυμο Φρύνη που σημαίνει χελώνα. Και μ’ αυτό το ψευδώνυμο έμεινε στην ιστορία.
Έζησε τον 4ο αιώνα π.Χ. και για να βοηθήσει την φτωχή οικογένειά της μάζευε και πουλούσε κάπαρη. Η αναζήτηση καλύτερου μέλλοντος την ανάγκασε να ζητήσει την τύχη της στην Αθήνα, όπου για λίγο διάστημα εξάσκησε το επάγγελμα της αυλητρίδας, ενώ πολύ σύντομα λόγω της άφθαστης ομορφιάς του προσώπου της, της ασύγκριτης ευθυγραμμίας του σώματός της αλλά και της απαράμιλλης ευφυΐας της άρχισε να ασκεί το επάγγελμα της εταίρας. Σε μικρό χρονικό διάστημα απέκτησε ευρύτατη φήμη, όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Επίσης απέκτησε τόσα πλούτη, ώστε, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος το 335 π.Χ. κατέσκαψε την Θήβα (εκτός της οικίας του Πινδάρου) και γκρέμισε τα τείχη της πόλης, προσφέρθηκε να την ανοικοδομήσει με τον όρο να τοποθετήσουν οι Θηβαίοι πάνω από την πύλη μια
επιγραφή η οποία θα έγραφε: «Αλέξανδρος μέν κατέσκαψεν, ανέστησε δε Φρύνη η εταίρα». Οι Θηβαίοι αρνήθηκαν την πρότασή της, φοβούμενοι πιθανόν αντίποινα του Αλεξάνδρου.Σε κάποιο εορτασμό στην Ελευσίνα προς τιμήν του Ποσειδώνα, χωρίς καμιά ντροπή, έβγαλε τα ρούχα της έλυσε τα μαλλιά της και προχώρησε αμέριμνη γυμνή προς την θάλασσα μπροστά στα μάτια του κόσμου. Οι παρευρισκόμενοι πίστεψαν πάλι, ότι έβλεπαν μπροστά τους τη θεά Αφροδίτη. Ο ζωγράφος Απελλής εμπνεύστηκε από το γεγονός αυτό και φιλοτέχνησε το περίφημο πίνακά του «Αφροδίτη Αναδυομένη», για το οποίο η ίδια η Φρύνη πόζαρε ως μοντέλο.
Ο Πραξιτέλης ένας από τους μεγαλύτερους γλύπτες του αρχαίου κόσμου που παραβρίσκονταν και αυτός στην τελετουργική ανάδυση της Φρύνης από τη θάλασσα, εμπνεύστηκε το περίφημο έργο του από πάριο μάρμαρο «Κνίδια Αφροδίτη». Ονομάστηκε έτσι επειδή την αγόρασαν οι πολίτες της Κνίδου, πόλη που ήταν ονομαστή για την ευσέβειά της προς τη θεά Αφροδίτη. Το άγαλμα τοποθετήθηκε στο ναό της Αφροδίτης στην Κνίδο, που βρίσκονταν στη μέση ενός ιερού άλσους. Κατά τον Πλίνιο, ο ναός ήταν έτσι διαρρυθμισμένος ώστε οι επισκέπτες να βλέπουν από παντού το άγαλμα της.
ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΦΡΥΝΗΣ
Η Φρύνη συνεχώς υπερηφανευόταν για τα κάλλη της και είχε βάλει στοίχημα, ότι κανείς άντρας δεν μπορούσε να αντισταθεί στα θέλγητρά της. Ακόμη και ο πλατωνικός φιλόσοφος Ξενοκράτης που έχαιρε της αμέριστης εκτίμησης των Αθηναίων για την ηθική του, την εγκράτειά του, και την απραξία του που ήταν παροιμιώδης σε όλη την Αθήνα, δεν θα μπορούσε να αντισταθεί στην ομορφιά της.
Για να προκαλέσει και να σκανδαλίσει τον Ξενοκράτη («ἐθελῆσαι πειρᾶσαι
αὐτόν»), προσποιήθηκε ότι την καταδίωκαν και κατέφυγε φοβισμένη στο σπίτι του.
Ο Ξενοκράτης από ανθρωπιά, καλοσύνη
και φιλότιμο, δέχτηκε, («ἕνεκα τοῦ ἀνθρωπίνου εἰσδέξασθαι»), να την
φιλοξενήσει. Τη νύχτα, η Φρύνη μπήκε κρυφά στο δωμάτιο του Ξενοκράτη και ξάπλωσε δίπλα του. Αλλά στα
ερωτικά της θέλγητρα και στις θερμές ερωτικές εκδηλώσεις της, που στο τέλος
έγιναν επίμονες παρακλήσεις, ο Ξενοκράτης
έμεινε απαθής, ψυχρός και ανένδοτος και την παρακάλεσε νε επιστρέψει στο
δωμάτιό της. Όταν έφυγε άπρακτη και απογοητευμένη από το σπίτι του η Φρύνη («ἄπρακτον ἀναστῆναι»), όσοι την
ρωτήσουν να μάθουν τι έγινε, απαντούσε: «Αυτός
δεν είναι άντρας, είναι ανδριάντας» («οὐκ ἀπ' ἀνδρός, ἀλλ' ἀπ' ἀνδριάντος»).
Μ’ αυτούς που είχε στοιχηματίσει δικαιολογήθηκε με την φράση: «Στοιχημάτισα να νικήσω άνθρωπο, όχι άγαλμα».
Η ΑΝΤΑΜΟΙΒΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΑΞΙΤΕΛΗ
Ο μεγάλος έρωτας της Φρύνης ήταν ο Πραξιτέλης. Παρά ταύτα δεν έχανε ευκαιρία να αποκομίσει δώρα από αυτόν. Κάποια στιγμή της υποσχέθηκε ότι θα της έδινε ως δώρο ότι του ζητούσε. Η Φρύνη ήθελε να αποκομίσει ως δώρο το καλύτερο αριστούργημά του. Ρώτησε τον Πραξιτέλη πιο θεωρεί καλύτερο από τα έργα του. Ο Πραξιτέλης της απήντησε ότι δεν ξεχωρίζει κανένα από έργα του. Η πανούργα Φρύνη δεν τον πίστεψε και έβαλε έναν υπηρέτη να φωνάξει μες στη μέση της νύχτας, ότι είχε πάρει φωτιά το εργαστήριο του γλύπτη. Ο Πραξιτέλης έντρομος, ζήτησε να βγάλουν έξω το άγαλμα του Έρωτα. Η Φρύνη, που ήταν ξαπλωμένη δίπλα του, χαμογέλασε πονηρά και τον ενημέρωσε ότι το εργαστήριο δεν κινδύνευε. Εκείνη είχε στήσει όλο το σχέδιο, για να μάθει ποιο ήταν το αγαπημένο του έργο. Ο Πραξιτέλης ενέδωσε και η Φρύνη απέκτησε το αριστούργημα του.
Η σχέση της με τον Πραξιτέλη διήρκεσε πολύ. Ο γλύπτης, έφτιαξε τρία αγάλματα με μοντέλο την Φρύνη. Την Αφροδίτη της Κνίδου, ένα δεύτερο από πεντελικό μάρμαρο που δώρισε στη γενέτειρά της, τις Θεσπιές κι ένα τρίτο, ολόχρυσο, που στήθηκε στους Δελφούς.
Η ΦΡΥΝΗ ΣΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
Η Φρύνη οργάνωσε μια θρησκευτική τελετή προς τιμήν ενός Θρακικού θεού. Έτσι βρήκε την ευκαιρία ένας άσημος ρήτορας, ο Ευθίας, ο οποίος στο παρελθόν είχε προσπαθήσει να γίνει εραστής της διάσημης εταίρας αλλά εκείνη τον απέρριψε, να την κατηγορήσει για ασέβεια και προσβολή των θείων. Έτσι υπέβαλλε μήνυση στην Ηλιαία κατηγορώντας την ότι προσπαθούσε να εισάγει στην Αθήνα μια ξένη θεότητα και μέσω αυτής να διαφθείρει τις νεαρές Αθηναίες. (Με αυτήν την κατηγορία είχε καταδικαστεί σε θάνατο ο Σωκράτης). Την υπεράσπιση της Φρύνης ανέλαβε ο διάσημος ρήτορας Υπερείδης. Ο Ευθίας στο δικαστήριο προέβαλε επιχειρήματα που στόχευαν στο θρησκευτικό συναίσθημα των δικαστών. Έτσι έπεισε πολλούς πως η Φρύνη πράγματι πρόσβαλε τα θεία.
Ο Υπερείδης υπερασπιζόμενος τη Φρύνη ομολόγησε δημόσια πως υπήρξε και αυτός εραστής της και ως εκ τούτου γνώριζε καλά τον χαρακτήρα της. Ισχυρίσθηκε πως η κατηγορουμένη δεν θα ασεβούσε ποτέ προς τα θεία και ότι η πραγματική αιτία της αγωγής της ήταν η απόρριψη του έρωτα του ενάγοντα προς την εναγομένη. Αν και δεινός ρήτορας τα επιχειρήματά του δεν μπορούσαν να μεταπείσουν όλους τους Ηλιαστές και η υπόθεση φαινόταν αμφίβολη για την Φρύνη. Τότε έκανε το εξής τέχνασμα. Επειδή γνώριζε ότι την εποχή εκείνη η φυσική ομορφιά θεωρούνταν δώρο θεού, άρα αυτός που έχει κάλλος είναι ευνοούμενος και προστατευόμενος τους θεού, πήρε από το χέρι την Φρύνη και την έφερε σε μέρος όπου την έβλεπαν όλοι οι Ηλιαστές. Με ορμή τράβηξε το μπλε πέπλο της και αποκάλυψε το γυμνό της σώμα και απευθυνόμενος στους Ηλιαστές ρώτησε «Ποιος από εσάς θα καταδικάσει τη δύναμη και το κάλλος της Θεάς;»
Οι Ηλιαστές θαμπωμένοι από το κάλλος της Φρύνης και νομίζοντας πως πράγματι έβλεπαν μπροστά τους την ίδια τη Θεά Αφροδίτη, την αθώωσαν πανηγυρικά.
ΕΠΙΡΡΟΗ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ
Η Φρύνη αγνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό κατά την Αναγέννηση υπέρ των πιο ηρωικών γυναικείων μορφών, όπως η Λουκρητία, άλλα το ενδιαφέρον για την απεικόνιση της αυξήθηκε τον 18ο αιώνα με την έλευση του Νεοκλασικισμού.
· Οι πρώτες απεικονίσεις της από την Ἀνγκέλικα Κάουφμαν και τον Οὐίλιαμ Τέρνερ αποφεύγουν να δείξουν τον ερωτισμό της.
· Από τον 18ο αιώνα, οι Γάλλοι καλλιτέχνες επικεντρώθηκαν στην απεικόνιση της Φρύνης ως εταίρας, απεικονίζοντας ιδιαίτερα το γυμνό της σώμα σε δημόσια θέα κατά τη διάρκεια θρησκευτικών εορτών ή της δίκης της.
· Ὁ Ιταλός Ρικάρντο ντὶ Καστελβέκιο, (ψευδώνυμο του Τζούλιο Πουλέ, Βερόνα 1814 - Λανιάνο 1894) έγραψε ομότιτλη κωμωδία που εκδόθηκε και στην Αθήνα στα ελληνικά το 1881. Υπήρξε μια από τις μεγάλες επιτυχίες της Ελληνίδας ηθοποιού Ευαγγελίας Παρασκευόπουλου. Το 1926 το ίδιο κείμενο χρησιμοποιήθηκε ως λιμπρέτο για να συνθέσει την ομώνυμη οπερέτα ο Ιωσήφ Ριτσιάρδης.
· Ὁ Γάλλος καλλιτέχνης Ζάν-Λεὸν Ζερὸμ εμπνεύστηκε το 1861 από τη δικαστική περιπέτεια της Φρύνης το έργο Phryné devant l'Areopage (Ἡ Φρύνη μπροστά στον Άρειο Πάγο).
· Ο Πολωνός ζωγράφος Χένρυκ Σιεμιράντζκι φιλοτέχνησε το 1889 τον πίνακα Фри́на на пра́зднике Посейдо́на в Элевзи́не (Ἡ Φρύνη στην εορτή του Ποσειδώνα στην Ελευσίνα). Σήμερα, αποτελεί μέρος της συλλογής του Κρατικού Ρωσικού Μουσείου, στην Αγία Πετρούπολη.
· Ὁ Σὰρλ Μποντλὲρ στα ποιήματά του «Lesbos» καὶ «La beauté», καθώς και ο Ράϊνερ Μαρία Ρίλκε στο ποίημα του «Die Flamingos» αναφέρονται στη μυθική εμορφιά της Φρύνης.
· Το 1970, ο Σταμάτης Κόκοτας και ὁ Σταύρος Ξαρχάκος κυκλοφόρησαν τον δίσκο Ξαρχάκος + Κόκοτας που περιείχε και το τραγούδι "Φρύνη" σε στίχους του Νίκου Γκάτσου.
· Ο αείμνηστος Έλληνας ποιητής και συγγραφέας Δημήτρης Βάρος, έχει συγγράψει ένα βιβλίο με τον τίτλο Φρύνη (2000).
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ
Η Φρύνη μέχρι τα βαθιά γεράματα δεν έπαψε στιγμή να ασκεί το λειτούργημα της εταίρας, εκμεταλλευόμενη στο έπακρο την ομορφιά της και δεν έριξε την τιμή της αμοιβής της. Ο αισθησιασμός και η γοητεία της δεν εξασθένησαν με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, κανείς ιστορικός δεν αναφέρει την ημερομηνία και τον τρόπο θανάτου της. Το πιθανότερο είναι να πέθανε γύρω στο 310 π.Χ στην Αθήνα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα
Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου
Αθήναιος «Δειπνοσοφιστές»
Διογένης Λαέρτιος «Βίοι Φιλοσόφων»
Πλίνιος «Φυσική Ιστορία»
Κλαύδιος Αιλιανός «Ποικίλη Ιστορία»
Λεξικό Αρχαίου Κόσμου εκδ. Δομή
Wikipedia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου