Να διεξαχθεί εθνικός διάλογος που θα οδηγήσει στην κατάργηση των Πανελλαδικών Εξετάσεων -ως έχουν σήμερα- και στη θεσμοθέτηση του Εθνικού Απολυτηρίου, εισηγήθηκε ο τομεάρχης παιδείας του ΠΑΣΟΚ Στέφανος Παραστατίδης , κατά τη σημερινή σχετική συζήτηση στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, παρουσία της υπουργού Παιδείας Σοφίας Ζαχαράκη.

Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία

Ξεκινώ από εσάς, για να εκφράσω την ικανοποίηση μας που ανταποκριθήκατε στο αίτημα των βουλευτών  του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής μελών της επιτροπής μορφωτικών υποθέσεων, ώστε να εκκινήσει ένας εθνικός διάλογος που θα οδηγήσει στην κατάργηση των πανελλαδικών εξετάσεων -ως έχουν σήμερα- και στη θεσμοθέτηση του Εθνικού Απολυτηρίου. 

Και θέλω να τονίσω ότι δεν είναι η πρώτη φορά που και εγώ προσωπικά αλλά και το ΠΑΣΟΚ ζητά να εκκινήσει επιτέλους ένας οργανωμένος, δομημένος και συνεχής δημόσιος διάλογος για την εκπαίδευση στη χώρα μας.

Υπενθυμίζω ότι αναζητήσαμε τον διάλογο και στο νόμο για τα πανεπιστήμια αλλά και στο θέμα της ελληνόφωνης εκπαίδευσης εξωτερικού. 
Και ανοίγω εδώ μία μικρή παρένθεση, απευθυνόμενος στην αντιπολίτευση, με την οποία συζητάμε εποικοδομητικά και ουσιωδώς στο κοινοβούλιο, να θυμίσω ότι δεν κερδίζουν τα όχι· αλλά οι προτάσεις. 

Για παράδειγμα, εμείς, ως ΠΑΣΟΚ, δεν οχυρωθήκαμε μονάχα πίσω από το Σύνταγμα στο θέμα των πανεπιστημίων αλλά συγκρουστήκαμε στη σύγχρονη διαίρεση του κέρδους και καταθέσαμε τη δική μας πρόταση. 

Σήμερα, η κυβέρνηση μπορεί να πανηγυρίζει έναντι όλων για την απόφαση του ΣτΕ. Όχι όμως έναντι ημών, διότι εμείς αυτή τη μάχη την κερδίσαμε. Καθώς αποδείχθηκε στην πράξη πως τα κολλέγια τα οποία αναβαθμίζονται σε πανεπιστήμια είναι -καταφανώς- κερδοσκοπικά. Όπως επίσης πως τα μεγάλα πανεπιστήμια του Εξωτερικού -όπως εξαρχής είχαμε τονίσει- δεν λειτουργούν με παραρτήματα. 

Τότε, η κυβέρνηση μας έλεγε ότι ο στόχος της ήταν η αναβάθμιση του δημοσίου πανεπιστημίου και η προσέλευση του Χάρβαρντ και του Γέιλ. 

Σήμερα μας μιλάει για αυτή τη μεταρρύθμιση με όρους αύξησης του ΑΕΠ. 
Αυτή είναι η βασική ιδεολογική μας διαφορά, το πεδίο σύγκρουσης στο οποίο θα επιμείνουμε. Εμείς βλέπουμε την παιδεία ως ένα ισχυρό δημόσιο αγαθό και όχι ως ένα εμπορικό προϊόν. Και  θα επιμείνουμε μέχρι το τέλος.

Κλείνω την παρένθεση και επιστρέφω στις απόπειρες συναίνεσης που δοκιμάσαμε· επισημαίνοντας πως όλες οι προηγούμενες απόπειρές μας έπεσαν στο κενό. Συνάντησαν την αδιαφορία της Κοινοβουλευτικής Πλειοψηφίας και την παντελή απροθυμία της ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας.

Ωστόσο, εδώ οφείλω να κάνω μία απαραίτητη διευκρίνιση. Δεν είμαστε σήμερα εδώ για να διεκπεραιώσουμε διαδικαστικά ένα ζήτημα. 

Δεν είμαστε εδώ για να ξεμπερδεύουμε. Και να φύγουμε με έναν ακόμη πηχυαίο τίτλο στα ΜΜΕ της χώρας, ένα ακόμη επιτηδευμένο επικοινωνιακό πυροτέχνημα. 

Είμαστε εδώ επειδή ενδιαφερόμαστε. Νοιαζόμαστε. 

Το αίτημα του ΠΑΣΟΚ δεν περιορίζεται στην σύγκληση απλά μίας Συνεδρίασης της Μορφωτικών με θέμα την αναμόρφωση του Λυκείου, το Εθνικό Απολυτήριο, το Σύστημα πρόσβασης στα ΑΕΙ. 

Ούτε να έρθουμε σε μία συνεδρίαση, όπου το Υπ.Παιδείας , η κοινοβουλευτική πλειοψηφία και κόμματα της αντιπολίτευσης θα αραδιάσουμε σχέδια επί χάρτου -κάτι τέτοιο είναι εκτός του πνεύματος της παρέμβασής μας

Να είμαστε απόλυτα ξεκάθαροι: 

Η βούλησή μας είναι η παρούσα συνεδρίαση να αποτελέσει ένα εναρκτήριο λάκτισμα για το ξεκίνημα ενός ανοιχτού, αξιόπιστου, δημοκρατικού διαλόγου, με την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή των πολιτικών κομμάτων, της ακαδημαϊκής κοινότητας, ειδικών εμπειρογνωμόνων, εκπαιδευτικών και μαθητών, με σκοπό την αναμόρφωση του Ελληνικού Λυκείου, την θεσμοθέτηση του Εθνικού Απολυτηρίου και την διαμόρφωση ενός σύγχρονου, δίκαιου, αδιάβλητου και ανθρώπινου συστήματος πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

Αυτό που θέλουμε είναι έναν στρατηγικό σχέδιο με οδικό  χάρτη και σαφές χρονοδιάγραμμα για την οργάνωση ενός σοβαρού διαλόγου για την εκπαίδευση της χώρας.

Συνεπώς, ο κατάλληλος τίτλος της σημερινής συνεδρίασης θα έπρεπε να είναι: «Συζήτηση για την έναρξη εθνικού διαλόγου για το Εθνικό Απολυτήριο και την Εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση» και όχι σκέτο «Εθνικό Απολυτήριο και Εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, είναι εύλογο να αναρωτιέστε:

Γιατί αυτή η πρωτοβουλία; Ποια  ανάγκη  έρχεται να αντιμετωπίσει;

Αποτελεί κοινό τόπο σε όλο το φάσμα της ελληνικής κοινωνίας ότι το ελληνικό σχολείο σήμερα κατατρύχεται από διαχρονικές  παθογένειες.
Παθογένειες που δεν αποτυπώνονται απλά στις επιδόσεις των μαθητών στις Πανελλαδικές εξετάσεις όπου κρίνεται ως επί το πλείστον η δυνατότητα αποστήθισης, ή στον διαγωνισμό Pisa όπου κρίνεται  η δυνατότητα αξιοποίησης της αποθηκευμένης πληροφορίας σε άλλο πλαίσιο, αλλά διαπιστώνονται εμπειρικά, σε πολλά επίπεδα, όταν κρίνονται οι λειτουργικές ικανότητες, η δυνατότητα κριτικής σκέψης και η ανταποκρισιμότητα σε πρακτικά προβλήματα.

Και αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. 

Το ελληνικό σχολείο παράγει πολίτες που αδυνατούν να ανταποκριθούν στα προβλήματα της καθημερινότητας, να γίνουν αυτόνομοι, να γίνουν ανθεκτικοί σε έναν κόσμο πιο σύνθετο, πιο πολύπλοκο, πιο κατακερματισμένο.

Παρακολουθούμε με στωική αδιαφορία την αποτυχία να γίνεται ενδημική.

Συμβιβαζόμαστε με αυτή και αναλωνόμαστε σε «μεταρρυθμίσεις» με ελάχιστο αποτύπωμα, με μηδαμινή αποτελεσματικότητα. 

Παράλληλα, παρακολουθούμε, αδρανείς, την ανάδυση ενός υβριδικού εκπαιδευτικού συστήματος στο οποίο πρακτικά το Ελληνικό Λύκειο:
έχει ενσωματώσει πλήρως την φροντιστηριακή λογική,  έχει συγχωνευτεί με το ελληνικό φροντιστήριο,  έχει μετατρέψει την τελευταία τριετία της ελληνικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, μία από τις πιο ενδιαφέρουσες αλλά και ευαίσθητες ηλικιακές περιόδους των μαθητών, σε έναν μακροχρόνιο προθάλαμο των πανελλαδικών εξετάσεων.

Και οι πανελλαδικές; Ένα σύστημα δεκαετιών, αδιάβλητο μεν αλλά ψυχοφθόρο, άδικο, παρωχημένο· ένα σύστημα που εξαρτά την είσοδο στο Πανεπιστήμιο από την επίδοση ως επί το πλείστον στην αποστήθιση μέσα σε 4 τρίωρα.

Και τέλος, μία ελληνική εκπαίδευση πανάκριβη για το ελληνικό νοικοκυριό, να μετατρέπει την παιδεία από ένα δημόσιο αγαθό και πυλώνα της κοινωνίας μας σε ένα πανάκριβο προϊόν: 
614 εκ ευρώ δαπάνησαν τα ελληνικά νοικοκυριά το 2023 σε φροντιστήρια γενικής εκπαίδευσης, το 0,7% της καταναλωτικής τους δαπάνης, με άνοδο 36% τα σε δύο έτη. Το 3,4% του εισοδήματος των ελληνικών οικογενειών ξοδεύεται για εκπαιδευτικές δαπάνες (φροντιστήριο, ξένες γλώσσες) έναντι περίπου του 1% της υπόλοιπης ευρώπης.

Ο διάλογος για την αναστροφή αυτής της πορείας έπρεπε να ξεκινήσει χθες. 

•    Ένας διάλογος που θα έχει ως προορισμό την δομική αλλαγή του ελληνικού λυκείου και θα κατοχυρώνει την μορφωτική του αυτοτέλεια. 
•    Που θα το αναβαθμίζει από θεραπαινίδα του Πανεπιστημίου σε αυτόνομη εκπαιδευτική βαθμίδα. 
•    Που θα οδηγεί σε απόφοιτους με πιστοποιημένο ένα μίνιμουμ σετ γνώσεων και δεξιοτήτων και θα τους καθιστά  λειτουργικά ικανούς να ανταποκριθούν στις βασικές προκλήσεις του σημερινούς μας κόσμους και ανθεκτικούς πολίτες απέναντι στις υπαρξιακές προκλήσεις του 21ου αιώνα.
•    Που θα παρέχει έναν στιβαρό επαγγελματικό προσανατολισμό εντοπίζοντας και αναδεικνύοντας κλίσεις και δεξιότητες.
•    Που θα εξασφαλίζει δωρεάν εκπαιδευτικές υπηρεσίες απαλλάσσοντας το ελληνικό νοικοκυριό από το τεράστιο κόστος.

Ένας διάλογος με προορισμό την θεσμοθέτηση ενός Εθνικού Απολυτηρίου που δεν θα αποτελεί μόνο ένα απλό εισιτήριο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση , αλλά θα αποτυπώνει αξία, θα ενσωματώνει κατακτημένη γνώση και δεξιότητες για τις μαθήτριες και τους μαθητές.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, 
ο εθνικός διάλογος για το εκπαιδευτικό σύστημα στη Φινλανδία αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα συναινετικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Πρόκειται για μια μακρά διαδικασία που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960 και διαμόρφωσε ένα από τα πιο επιτυχημένα και δίκαια εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο. 

Ο εθνικός διάλογος οργανώθηκε από το Υπουργείο Παιδείας, με συμμετοχή όλων των κομμάτων, συνδικάτων, πανεπιστημίων, γονέων και τοπικών αρχών.

Χρειάστηκαν 8 χρόνια για να ψηφιστεί, τρία χρόνια πιλοτικής εφαρμογής σε διάφορα τμήματα της χώρας. 

Και άλλα 5 χρόνια για να εφαρμοστεί καθολικά. 
17 ολόκληρα χρόνια από την έναρξη του διαλόγου, πειραματισμός και εν συνεχεία καθολική εφαρμογή. 
Και ένας εθνικός διάλογος θεμελιωμένος σε 3 πυλώνες:
-    Διακομματική συναίνεση
-    Ισότητα πρόσβασης
-    Καθολική συμμετοχή της κοινωνίας και των εκπαιδευτικών

Σήμερα, δεν ζούμε σε συνθήκες της δεκαετίας του 60. 
Η τεχνολογία, η ψηφιοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη, μας προσφέρουν ασύγκριτες δυνατότητες εξοικονόμησης χρόνου, κόπου και ενέργειας.
Η ταχύτητα με την οποία μπορούμε να υλοποιήσουμε μία μεγάλη μεταρρύθμιση είναι ασύλληπτη σε σχέση με το χθες.

Συνεπώς, είναι επιτακτικό να οργανώσουμε έναν διάλογο που θα διαφέρει από ό,τι συνέβη στο παρελθόν στη χώρα μας. Έναν διάλογο βασισμένο:  
1. Στη Διαφάνεια: όπου και ο τελευταίος πολίτης της χώρας γνωρίζει τη διαδικασία και τα κείμενα διαβούλευσης
2. Στην Ανοιχτότητα: όπου σε αυτόν δεν θα συμμετέχουν μόνο ειδικοί αλλά και οι stake holders της παιδείας: εκπαιδευτικοί πεδίου και μαθητές.
3. Στη Δομή και στη Συνέχεια: όπου θα αποτελεί μέρος ενός μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού
4. Στην πολιτική βούληση
5. Στην πρακτική του χρησιμότητα: όπου θα καταλήγει σε συγκεκριμένες πολιτικές και μεταρρυθμίσεις και δεν θα αναλώνεται σε θεωρητικές συζητήσεις.

Προτείνουμε, με πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας και σε συνεργασία με το Ι.Ε.Π, να διαμορφωθεί ο Εθνικός Διάλογος  για το Λύκειο και το Σύστημα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια σε τρία επίπεδα:
1ο Πολιτικό, κομματικό, κοινοβουλευτικό, αυτοδιοικητικό
2ο Ακαδημαϊκό - Επιστημονικό
3ο Εντός της Κοινωνίας των πολιτών, με ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαιδευτική κοινότητα, με την αξιοποίηση μίας εθνικής ψηφιακής πλατφόρμας, δημόσιων διαβουλεύσεων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. 
Να θέσουμε σαφές χρονοδιάγραμμα. Προτείνω, σε ένα έτος από σήμερα, να συλλέξουμε τα πρώτα συμπεράσματα στη βάση της αναμόρφωσης του Λυκείου και της πρόσβασης στο Πανεπιστήμιο, με αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης για την συγκέντρωση και την ταξινόμησή τους σε νέα συνεδρίαση της Επιτροπής μας  με τίτλο: 
Ένα έτος εθνικού διαλόγου για το Ελληνικό Λύκειο, το Εθνικό Απολυτήριο και την πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση με σκοπό την συζήτηση για την διαμόρφωση προπλασμάτων σχεδίων νόμου.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Αν σήμερα κάνουμε απλώς μια ακόμα συζήτηση, χωρίς συνέχεια, θα έχουμε χάσει μια μεγάλη ευκαιρία.

Αν όμως σήμερα ανάψουμε τη σπίθα για κάτι ευρύτερο, για έναν ειλικρινή, ανοιχτό, εθνικό διάλογο με αρχή, συνέχεια, συνέπεια και στόχο — τότε μπορεί σε λίγα χρόνια να μιλάμε για μια μεγάλη  εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που όντως έγινε.

Είναι κάτι που οφείλουμε στους μαθητές μας, στις γενιές που έρχονται, στην ελληνική κοινωνία.

Ήρθε η ώρα να δούμε την Παιδεία όχι σαν πεδίο κομματικής αντιπαράθεσης, αλλά σαν εθνική υπόθεση. Όχι ως μηχανισμό αναπαραγωγής ανισοτήτων, αλλά ως μοχλό απελευθέρωσης δυνατοτήτων.

Εμείς, στο ΠΑΣΟΚ, θα είμαστε παρόντες, ενεργοί και προσηλωμένοι με προτάσεις, με σχέδιο, με ανοιχτά αυτιά και καθαρή φωνή.