Ο Ορυκτός Πλούτος της Αν. Μακεδονίας και Θράκης: μάρμαρα και βιομηχανικά ορυκτά

[στοιχεία από παρουσίαση του Ανδρέα Μπενάρδου, λέκτορα ΕΜΠ] 

- Η περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης από την αρχαιότητα έχει να επιδείξει αξιόλογη μεταλλευτική παράδοση με τα ορυχεία του Παγγαίου, της Σκαπτής ύλης, Θάσου, κ.α. Πέραν όμως από τις αρχαίες εκμεταλλεύσεις χρυσού και αργύρου η περιοχή και σήμερα αποτελεί μια από τις σημαντικότερες περιοχές του Ελλαδικού χώρου όσον αφορά στις πρώτες ύλες που βρίσκονται στο υπέδαφός της.

Στην περιοχή υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα μεταλλικών ορυκτών, μαρμάρων και ενεργειακών πρώτων υλών, ενώ μέχρι σήμερα είναι η μοναδική περιοχή στην Ελλάδα που γίνεται παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου από το κοίτασμα του Πρίνου και Νότιας Καβάλας. 

Επίσης, εμφανίζει ενδιαφέρουσες ενδείξεις για την ύπαρξη κοιτασμάτων ειδικού ενδιαφέροντος, όπως για παράδειγμα, ουράνιο, ειδικά βιομηχανικά ορυκτά (π.χ. ζεόλιθους), αλλά και σπάνιες γαίες. Αν βάλουμε προσωρινά στην άκρη τα κοιτάσματα των μεταλλικών ορυκτών (κυρίως τα κοιτάσματα χρυσού Περάματος και Σαππών) και ενεργειακών ορυτκών (λιγνιτικό κοίτασμα της Δράμας κλπ) αλλα και τα κοιτάσματα Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου τα οποία έχουν καταγραφεί πολλές φορές και ας ασχοληθούμε με τα κοιτάσματα Μαρμάρων και Βιομηχανικών Ορυκτών που συνήθως αποτελούν τους κομπάρσους και όχι τους πρωταγωνιστές μεταξύ των ορυκτών.

Οι εμφανίσεις μαρμάρων στην Αν. Μακεδονία και Θράκη καλύπτουν μια επιφανειακή έκταση
1.800 τετρ. χλμ. περίπου και διακρίνονται σε ασβεστιτικά (75%), δολομιτικά (5%) και σιπολινικά (20%)(Χατζηπαναγής et al., 2005). Στην περιοχή λειτουργούν περί τις 86 εκμεταλλεύσεις η ετήσια παραγωγή των οποίων κυμαίνεται περί τις 200.000 m3 σε ογκομάρμαρα και ξοφάρια. Επίσης, υπάρχουν πάνω από 25 σχιστήρια, που μαζί με τα λατομεία απασχολούν περισσότερα από 3.000 άτομα. Η ευρύτερη περιοχή Δράμας – Καβάλας – Θάσου αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα παραγωγής μαρμάρου της χώρας, με περισσότερους από 40 εμπορικούς τύπους, καλύπτοντας περί το 40% της συνολικής παραγωγής μαρμάρων στην Ελλάδα. Τα μάρμαρα της περιοχής οδηγούνται κυρίως προς τις διεθνείς αγορές (70% των συνολικών εξαγωγών μαρμάρου) με τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή να λαμβάνουν ένα σημαντικότατο ποσοστό των εσόδων από εξαγωγές, που το 2010, συνολικά για τον κλάδο του ελληνικού μαρμάρου, έφτασε τα 156.000.000 €.
Σύμφωνα με τους Χατζηπαναγής et al. (2005) τα μάρμαρα με τη μεγαλύτερη εμπορική αξία είναι τα χιονόλευκα δολομιτικά της Θάσου, με την τιμή των ακατέργαστων ογκομαρμάρων να διαμορφώνεται στα 1.000‐1.600 €/m3. Εφάμιλλης εμπορικής αξίας προϊόν, με τα χιονόλευκα της Θάσου αποτελούν τα γαλακτόχροα δολομιτικά μάρμαρα (περιοχή Αριστο) της περιοχής Γρανίτη Δράμας. Ο μεγαλύτερος όγκος παραγωγής προέρχεται από τους ποιοτικούς τύπους μεσαίας εμπορικής αξίας (500‐800 €/m3), όπως τα λευκά ασβεστιτικά του Κεχρόκαμπου, τα λευκά δολομιτικά Πηγών και Πύργων, τα ποικιλόχρωμα του Φαλακρού, τα ημίλευκα, ριγωτά, ταινιωτά και τεφρόχρωμα ασβεστιτικά μάρμαρα του Φαλακρού και της Λεκάνης. Τα αποθέματα της περιοχής σε μάρμαρα είναι τεράστια.
Αξιόλογο δυναμικό έχει να επιδείξει η περιοχή της Αν. Μακεδονίας και Θράκης και στον τομέα
των βιομηχανικών ορυκτών. Ένα από τα πλέον σημαντικά ορυκτά που απαντώνται είναι ο ζεόλιθος. Πρόκειται για ένα φυσικό πορώδες υλικό με υψηλή ιοντοανταλλακτική ικανότητα που του προσφέρει τη δυνατότητα δέσμευσης βακτηρίων, αερίων, ανόργανων, οργανικών και οργανομεταλλικών ενώσεων. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί έτσι για ένα πλήθος περιβαλλοντικές,
βιομηχανικές, κτηνοτροφικές και αγροτικών εφαρμογών. Σε παγκόσμιο επίπεδο η παραγωγή ζεόλιθου είναι της τάξης των 3,0 εκατ. t, ενώ η τιμή πώλησης ζεόλιθου τύπου κλινοπτιλόλιθου
κυμαίνεται περί τα 145/t $US.

Ζεόλιθοι έχουν εντοπιστεί στα Πετρωτά, Πεντάλοφος, Λευκίμη, Φέρες (Ν. Έβρου) και Σκάλωμα (Ν.Ροδόπης). Στην θέση «Παλαιοχώραφα» στην περιοχή των Πετρωτών Έβρου αναπτύσσεται ένα σημαντικό κοίτασμα ζεολίθου τύπου HEU (κλινοπτιλόλιθου‐ευλανδίτη), το οποίο είναι αρίστης
ποιότητας. Τα γεωλογικά αποθέματα είναι της τάξης των 100 εκατ. t, με περιεκτικότητα 87% κ.β. Για την αξιοποίηση του κοιτάσματος των Πετρωτών
υπήρξε έντονο ενδιαφέρον και το ΥΠΕΚΑ, μετά από διαβούλευση αλλά και αντιδικία για την δυνατότητα απ'ευθείας εκμίσθωσης σε συγκεκριμένο επενδυτή, έχει προτείνει τη διενέργεια δημόσιου διεθνούς πλειοδοτικού διαγωνισμού για την εκμετάλλευσή του.

Όσον αφορά σε άλλα κοιτάσματα βιομηχανικών ορυκτών, σήμερα βρίσκονται υπό αξιοποίηση κοίτασμα αστρίων στην περιοχή του Παρανεστίου και ο καολίνης των Λευκογείων.Υπάρχουν ακόμα κοιτάσματα γρανατίτη (π.χ. Κιμμέρια Ξάνθης), ένα υλικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εναλλακτικό αποξεστικό μέσο αμμοβολής και σαν λειαντικό. Τέλος, στις Θέρμες του Ν. Ξάνθης έχει εντοπιστεί κοίτασμα λεπιώδη γραφίτη, τα αποθέματα του οποίου υπερβαίνουν του 600.000 t (Μάραντος et al., 2005).
oryktosploutos