μαθηματικός χρόνος που εκφράζεται μέσα από τους νόμους της Φυσικής (ακόμα κι αυτός δεν είναι πραγματικά απόλυτος), αλλά ο υποκειμενικός, ανθρώπινος χρόνος. Η διάκριση αυτή, βέβαια, είναι βολική και κατανοητή, αλλά, όπως και οι περισσότερες διακρίσεις που κάνουμε ως άνθρωποι, είναι σε τελική ανάλυση επίπλαστη και απατηλή. Ο μαθηματικός, ο ζωικός, ο υλικός, ο ατομικός, ο συλλογικός χρόνος, ο χρόνος της στιγμής κι ο χρόνος της διάρκειας, συνιστούν απλώς διαφορετικές σκιές του ίδιου φαινομένου, που σχηματίζονται ανάλογα με την γωνία από την οποία επιχειρεί κανείς να το «φωτίσει». Ως τέτοιες, ξεκινούν τελικά από την ίδια, πάντα ανεξιχνίαστη, πηγή. Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για τον υποκειμενικό, ανθρώπινο χρόνο. Όλοι γνωρίζουμε ότι η φαινομενική ροή του χρόνου παρουσιάζει διακυμάνσεις, καθώς όλοι έχουμε κατά καιρούς νοιώσει πως «οι ώρες δεν περνούν» ή πως «το πέρυσι φαίνεται σαν να 'ταν χθες». Δεν είναι καθόλου δύσκολο να απομονώσουμε κάποιες από τις μεταβλητές που επηρεάζουν τη ροή αυτή. Να κάποιες: Η στιγμιαία ψυχική κατάσταση. Διαφορετικά κυλά ο χρόνος για έναν ερωτευμένο και διαφορετικά για έναν βαριεστημένο σύζυγο. Η ενεργοποίηση και συμμετοχή της συνείδησης στα δρώμενα. 'Αλλη διάρκεια έχει ένα δευτερόλεπτο για έναν οδηγό αγώνων και άλλη για έναν ξέγνοιαστο περιπατητή. Η δραστηριοποίηση των αισθήσεων. Όλο και περισσότερες εταιρίες προσπαθούν να αμβλύνουν την ανία της τηλεφωνικής αναμονής των πελατών τους με τη χρήση τηλεφωνικής μουσικής υπόκρουσης. Η ηλικία: Η διάρκεια του Σαββατοκύριακου για ένα παιδί διαφέρει κατά πολύ αυτής του Σαββατοκύριακου των μεγάλων. Το περιβάλλον: Αλλιώς περνάει η ώρα σε ένα λιβάδι κι αλλιώς μέσα σε μια δημόσια υπηρεσία. Η εξοικείωση: Το πρόσωπο στον καθρέπτη δε φαίνεται να γερνάει ποτέ. Η ώρα της ημέρας: Οι μεταμεσονύκτιες ώρες διαρκούν περισσότερο απ' ό,τι οι πρωινές. Η συνύπαρξη παρέας. Υπάρχουν πολλές ακόμα, μικρές και μεγάλες μεταβλητές, που επηρεάζουν την αίσθηση μας του χρόνου, και είμαστε τόσο εξοικειωμένοι με όλα αυτά που τα θεωρούμε αυτονόητα και αναμενόμενα (κι όμως, στην κοινή αυτή γνώση υπάρχει υλικό για πολύ ενδιαφέρουσες και προχωρημένες εφαρμογές). Πέρα όμως από τις παραμέτρους που δρουν άμεσα στον ψυχισμό μας, και που γίνονται έτσι εύκολα αντιληπτές, υπάρχουν άλλες, τις οποίες δε συνειδητοποιούμε άμεσα, οπότε και σπάνια αντιλαμβανόμαστε. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται και οι παράμετροι εκείνες που σχετίζονται με τον αδελφό του χρόνου, το χώρο. Τέτοιες είναι οι ακόλουθες: Ο όγκος του χώρου έχει άμεσο αντίκτυπο στη ροή του χρόνου μέσα σ' αυτόν. Φανταστείτε ότι βρίσκεστε επί χρόνια φυλακισμένος μέσα σ' ένα κελί διαστάσεων 2 X 2 Χ 2 μέτρα. Ο χρόνος σας κυλά αργά και βασανιστικά, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλους τους κρατούμενους. Ύστερα, κάποια μέρα, σας μεταθέτουν σε έναν καινούριο χώρο κράτησης, με διαστάσεις αίθουσας κινηματογράφου. Εξακολουθείτε να είστε απομονωμένος και όλες οι λοιπές παράμετροι της κράτησης σας παραμένουν αμετάβλητες. Μόνο ο όγκος του χώρου όπου ζείτε έχει αλλάξει. Η αύξηση αυτή του χώρου θα έχει άμεση επίπτωση στη ροή του υποκειμενικού σας χρόνου, ο οποίος θα φαίνεται να κυλά αρκετά πιο γρήγορα απ' ότι πριν. Οι κρατούμενοι των φυλακών, που κατά καιρούς διαμαρτύρονται για τη στενότητα του χώρου των κελιών όπου κρατούνται, υποφέρουν στην πραγματικότητα -ίσως χωρίς να το συνειδητοποιούν- περισσότερο από την επιβράδυνση του υποκειμενικού τους χρόνου παρά από την έλλειψη χώρου. Τα μικροσκοπικά δε κελιά της απομόνωσης -μπροστά στην εμπειρία των οποίων η ζωή στα συμβατικά κελιά μοιάζει παραδεισένια- αυτήν ακριβώς την επιβράδυνση του υποκειμενικού χρόνου δημιουργούν, με τη στενότητα του χώρου τους και την επιπρόσθετη αποστέρηση του κρατούμενου από κάθε είδους αισθητικά ερεθίσματα. Δεν είναι, λοιπόν, περίεργο το ότι οι δυστυχείς κρατούμενοι, όταν πλέον εξέρχονται από αυτά, έχουν την αίσθηση ότι η απομόνωση τους κράτησε επί εβδομάδες, ενώ στην πραγματικότητα έχουν μείνει έγκλειστοι για πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα. Παρεμπιπτόντως, στις περιπτώσεις όπου η κράτηση σε κελιά απομόνωσης παρατείνεται πέρα από κάποιο όριο, ο έγκλειστος σ' αυτά παρουσιάζει πλήρη χωροχρονικό αποπροσανατολισμό, με ποικίλου περιεχομένου ολαισθητικές ψευδαισθήσεις, κατάργηση του «εγώ» και διάσπαση του συνειρμού. Πρωτοπόρος στα πειράματα του τύπου αυτού υπήρξε ο νευροφυσιολόγος Dr John C. Lilly, ο οποίος πειραματίστηκε με τα λεγόμενα Floatation Tanks (John Cunningham Lilly, M.D., Obituary). Αν προτιμάτε μια πιο επιστημονικοστραφή προσέγγιση σχετικά με την εξάρτηση της ροής του χρόνου από το μέγεθος του χώρου, μπορείτε να ανατρέξετε στη Φυσική, όπου θα διαπιστώσετε πως, όταν ο χώρος περιορίζεται σε υποατομικό επίπεδο, η έννοια της μονοσήμαντης κατεύθυνσης, το βέλος δηλαδή, στη ροή του χρόνου καταργείται πλήρως και τα υποατομικά σωματίδια είναι ελεύθερα να ταξιδέψουν κόντρα στο χρόνο, από το μέλλον προς το παρελθόν. Τα ποζιτρόνια πχ, συνιστούν ηλεκτρόνια που ταξιδεύουν ανάποδα στο χρόνο. Και, αν πιστεύετε πως τα σωματίδια αυτά υπάρχουν μονάχα σε θεωρητικό επίπεδο, ίσως δεν έχετε ακούσει για το PET scan (Positron Emission Tomograph), έναν νέο ιατρικό τομογράφο που η λειτουργία του βασίζεται στην εκπομπή ποζιτρονίων, και ο οποίος δεν απεικονίζει απλά την ανατομική αρχιτεκτονική του υπό εξέταση οργάνου, αλλά προβάλει πληροφορίες και για τη λειτουργική του κατάσταση. Το επίπεδο φωτισμού ενός χώρου επηρεάζει τη ροή του χρόνου σ' αυτόν. Το παρακάτω απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο "ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ" του Μ. Λ. ΜΠΑΤΡΙΝΟΥ. Το ένζυμο ΗΙΟΜΤ (υδροξυ-ινδολο-Ο-μεθυλοτρανσφεράση) αποτελεί το κλειδί της παραγωγής της μελατονίνης. Ανευρίσκεται μόνο στην επίφυση και σε μικρή ποσότητα στον αμφιβληστροειδή, γεγονός που υπενθυμίζει το φυλογενετικό ρόλο της επιφύσεως. Στα πειραματόζωα η δραστηριότητα της HIOMT επηρεάζεται από το φως. Έκθεση στο φως μειώνει τη δραστηριότητα της HIOMT ενώ το σκοτάδι την αυξάνει. Η οδός που ακολουθεί το ερέθισμα αρχίζει από τα κύτταρα του αμφιβληστροειδή στον οφθαλμό, τα οποία διεγείρονται από το σκοτάδι, μεταβιβάζεται στα άνω συμπαθητικά γάγγλια του τραχήλου και από εκεί διοχετεύεται στην επίφυση με μεταγαγγλιακές συμπαθητικές ίνες... ... η δράση της μελατονίνης στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα εκδηλώνεται με μεταβολές του ΗλεκτροΕγκεφαλοΓραφήμματος και πρόκληση ύπνου. Η μελατονίνη έχει άμεση, κατασταλτική δράση στο Δικτυωτό Σχηματισμό, ο οποίος θεωρείται το νευρολογικό μας αισθητήριο όργανο της ροής του χρόνου. Με απλά λόγια, η απουσία φωτός επηρεάζει την αίσθηση μας του χρόνου, επιβραδύνοντας την μέσω του προαναφερθέντος βιολογικού υπόβαθρου (Αμφιβληστροειδής χιτώνας του ματιού --» Επίφυση --» Μελατονίνη --» Δικτυωτός Σχηματισμός). Είναι ενδιαφέρον το ότι ο εγκεφαλικός αδένας της Επίφυσης ("Κωνάριο", στην παλιά ιατρική ορολογία), ο οποίος εκκρίνει ορμόνες που επηρεάζουν καθοριστικά βασικές μας νευρολογικές λειτουργίες, έχει ταυτιστεί με το «τρίτο μάτι» των αποκρυφιστών, το «άνοιγμα» του οποίου οδηγεί στη μύηση. Όσο για τη Μελατονίνη, στους αλμπίνους (ή αλφικούς), τα άτομα δηλαδή που λόγω γενετικής βλάβης πάσχουν από έλλειψη Μελανίνης -η οποία προσδίδει στο δέρμα, τα μαλλιά και την ίριδα του ματιού σκούρα απόχρωση- έχουν, στη λαϊκή παράδοση, αποδοθεί υπερφυσικές ιδιότητες (στους αναγνώστες Fantasy, δημοφιλής είναι ο αλμπίνος ήρωας Elrick of Melnibone του συγγραφέα Michael Moorcock, που διαθέτει τέτοιες ιδιαίτερες ικανότητες). Και δεν είναι τυχαίο ότι τα ζώα που πέφτουν σε χειμέρια νάρκη επιλέγουν για το σκοπό αυτό χώρους οι οποίοι, πέρα από ασφαλείς και προφυλαγμένοι, είναι απαραίτητα και σκοτεινοί, ενώ όταν ξυπνούν από τη νάρκη τους αυτή είναι και ο βιολογικός τους χρόνος που έχει σχεδόν σταματήσει, ώστε να μοιάζουν να μην έχουν γεράσει καθόλου. Η ενστικτώδης αίσθηση των περισσότερων ανθρώπων πως σ' ένα σφαλιστό, σκοτεινό δωμάτιο ο χρόνος κυλάει πιο αργά δεν είναι και τόσο αυθαίρετη. Το πλήθος και η κίνηση των ανθρώπων σε έναν καθορισμένο χώρο επιδρά στη ροή του χρόνου μέσα σ' αυτόν. Δεν είναι μόνο η αλληλεπίδραση των ανθρώπων με το περιβάλλον και οι επακόλουθες αλλαγές που λειτουργούν ως δείκτες της ροής του χρόνου. Η ίδια η παρουσία των ανθρώπων, μόνη, δίχως καμία άμεση αλληλεπίδραση αυτών με το χώρο, δρα επιταχυντικά ως προς τη ροή του χρόνου. Το υπόβαθρο εδώ έχει να κάνει με την επίδραση των ανθρώπων ως παρατηρητών και το αξίωμα της Κβαντικής Φυσικής που ορίζει ότι η ίδια η διαδικασία της παρατήρησης επιφέρει αυτομάτως αλλαγές στο παρατηρούμενο. Εφόσον η έννοια της αλλαγής αντιστοιχεί στο «αποτύπωμα» του χρόνου στο χώρο, και αφού οι παρατηρητές επιφέρουν με μόνη την παρουσία τους αλλαγές στο χώρο, η ανθρώπινη παρουσία επιδρά και στο χρόνο. Και πάλι, διαισθητικά και μόνο, όλοι νοιώθουμε πως ο χρόνος κυλά διαφορετικά στην οδό Ερμού απ' ότι σ' ένα ερημικό δρομάκι της πόλης. Ίσως να αναρωτιέστε τόση ώρα τι σχέση έχουν όλα τα παραπάνω με τις στοές της Αθήνας, για τις οποίες ξεκινήσαμε να γράφουμε. Μα, ακριβώς σε αυτές αναφερόμαστε. Υπάρχουν, λοιπόν, στην Αθήνα κάποιες στοές, μέσα στις οποίες ο χρόνος δείχνει να κυλά με διαφορετικό ρυθμό απ' ότι στον εξωτερικό αυτών χώρο. Οι στοές αυτές απέχουν λίγες μόνο δεκάδες ή εκατοντάδες μέτρα από εμπορικότατους δρόμους του κέντρου της Αθήνας, που σφύζουν από κίνηση και ζωή. Η ηλικία των κτιρίων εντός των οποίων αυτές σχηματίζονται δεν ξεπερνά κατά μέσο όρο την ηλικία των λοιπών κτιρίων που απαρτίζουν τις γύρω περιοχές. Τα μαγαζιά στα οποία οι συγκεκριμένες στοές οδηγούν αναδίδουν την ίδια αίσθηση παλαιότητας. Σε κάποια απαρχαιωμένα μπακάλικα, μάλιστα, βρήκαμε προϊόντα που πιστεύαμε πως είχαν από καιρό εξαφανιστεί. Οι στοές αυτές είναι πάντα σχεδόν τυφλές ή περίπου τυφλές -καταλήγουν δηλαδή σε αδιέξοδο- και για το λόγο αυτό δεν αποτελούν περάσματα για τους διαβάτες. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία -ένα 90%- έχουν όμοιο προσανατολισμό, στον άξονα Βορρά - Νότου. Σημειώνουμε ξανά ότι οι στοές αυτές απέχουν ελάχιστα από τους πλέον εμπορικούς και πολυσύχναστους δρόμους του κέντρου της πόλης. Μερικές φορές στο τέρμα τους υπάρχουν απίθανα πράγματα, όπως χρηματοκιβώτια προς πώληση και ξεκάρφωτες καταπακτές ενώ οι άνθρωποι που ζουν ή εργάζονται μόνιμα σ' αυτές είναι συνήθως λιγομίλητοι και κλειστοί. Πέρα, τέλος, από την παλαιότητα που περικλείουν στο εσωτερικό τους, οι συγκεκριμένες στοές φαίνεται να έχουν και κάποιες άλλες ιδιότητες, η φύση των οποίων είναι εντελώς υποκειμενική. Σ' εμάς είχαν την τάση να γεννούν παράξενα όνειρα. Θυμάστε τις παραμέτρους για τη ροή του χρόνου που συζητούσαμε; Ο όγκος του χώρου έχει άμεσο αντίκτυπο στη ροή του χρόνου μέσα σ' αυτόν. Το επίπεδο φωτισμού ενός χώρου επηρεάζει τη ροή του χρόνου σ' αυτόν. Το πλήθος και η κίνηση των ανθρώπων σε έναν καθορισμένο χώρο επιδρά στη ροή του χρόνου μέσα σ' αυτόν. Αναφερόμασταν στον υποκειμενικό, ανθρώπινο χρόνο. Από την άλλη όμως, όπως λέγαμε και στην αρχή, πέρα από κάποιο σημείο ο υποκειμενικός ανθρώπινος χρόνος είναι δύσκολο να διαχωριστεί από τον αντικειμενικό φυσικό χρόνο, αφού και οι δύο αυτές παραλλαγές απορρέουν και καταλήγουν πάντα στο ίδιο αρχέγονο μέγεθος, το Χρόνο. Ναι, είναι πιθανό οι παράμετροι που συζητήσαμε παραπάνω να βρίσκουν εφαρμογή στο εσωτερικό των εν λόγω στοών, όμως δεν πιστεύουμε πως αρκούν για να δικαιολογήσουν την παλαιότητα και τις λοιπές τους ιδιαιτερότητες. Το κεφάλαιο «Ο Χρόνος και η Πόλη» είναι τεράστιο και στρυφνό, και μην ξεχνάτε πως είναι και ο χώρος που κυλά μέσα στον ποταμό του χρόνου, μεταβάλλοντας κατά τόπους τη ροή του.
xorisoria.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου