Συνέντευξη στη Χριστίνα Διαμαντοπούλου
«Χωρίς υπερβολή σχεδόν ολόκληρη η θαυμάσια ελληνική μυθολογία βρίσκεται αποτυπωμένη στον ουρανό, ένα δώρο των προγόνων μας στην ανθρωπότητα», αναφέρει μεταξύ άλλων ο καθηγητής κ. Στράτος Θεοδοσίου. Mε αφορμή την εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας, με θέμα «Η Φιλοσοφία στη ζωή», που πραγματοποιήθηκε στις 19 Νοεμβρίου στον Ιανό, ο κ. Θεοδοσίου μίλησε στο metrogreece.gr για την -άγνωστη στους περισσότερους από εμάς- ελληνική αστρονομική
μυθολογία και την σχέση της με την φιλοσοφία…
Tί είναι η ελληνική αστρονομική μυθολογία;
Αστρονομία, από τις ελληνικές λέξεις: άστρο + νόμος, είναι η επιστήμη, που ως κύριο αντικείμενό της έχει τον προσδιορισμό των θέσεων, των διαστάσεων και των κινήσεων των ουρανίων σωμάτων. Δηλαδή τους νόμους που διέπουν την κίνηση των άστρων. Σκοπός της είναι επίσης και η συλλογή πληροφοριών για πρακτικούς σκοπούς της ζωής μας, όπως για τον προσανατολισμό μας τη μέρα και τη νύχτα, για τη ναυσιπλοΐα, για τη γεωργία και για τον υπολογισμό του χρόνου και των εποχών. Αυτό επιτεύχθηκε από τον Ίππαρχο, τον 2ο π.Χ. αιώνα, ο οποίος, με αφορμή την ανάλαμψη ενός υπερκαινοφανούς, το 134 π.Χ., μας έδωσε τον πρώτο κατάλογο των άστρων και των αστερισμών αποτυπώνοντας την αθάνατη ελληνική μυθολογία στον ουρανό. Έκτοτε ήταν ένα απλό παιχνίδισμα μνήμης ο προσανατολισμός στην ξηρά για τους οδοιπόρους και τους πολεμιστές και ιδιαίτερα στη θάλασσα για τους αρχαίους θαλασσοπόρους.
Πώς συνδέεται με τη φιλοσοφία;
Μη μπορώντας η ανθρώπινη νόηση να δώσει λογικά ικανοποιητικές εξηγήσεις, όσον αφορά την ύπαρξη και τα φαινόμενα του μαγικού κόσμου των άστρων, τα συνέδεσε, μέσα από πολύπλοκους και θαυμαστούς μύθους, με φιλικά και αγαπημένα πρόσωπα ή ισχυρούς θεούς και ήρωες, που η παράδοση τους ήθελε αθάνατους και κραταιούς να ελέγχουν και να κατευθύνουν τις τύχες των ανθρώπων από ψηλά. Έτσι, γεννήθηκε η υπέροχη ελληνική αστρονομική μυθολογία, αυτό το θαυμαστό παραμύθι των άστρων, Πράγματι, αυτά τα ευδιάκριτα συμπλέγματα των άστρων ονομάστηκαν αστερισμοί και η πλούσια φαντασία των αρχαίων Ελλήνων τα συνέδεσε με την ύπαρξη θεών και ηρώων. Στον Τίμαιο του Πλάτωνος, ένα έργο που θεωρείται η καταστατική πρόταση της επιστήμης, η διερεύνηση της φύσης του Σύμπαντος χαρακτηρίζεται πηγή προέλευσης της Φιλοσοφίας.
Πέρα από την αστρονομική τους ερμηνεία, τι σημαίνουν οι μύθοι και τα σύμβολα που «χαράζονται» στον ουρανό;
Στην Αίγυπτο των Πτολεμαίων έχουμε μια συστηματική προσπάθεια να βρεθεί η μαθηματική αντιστοιχία ανάμεσα στον μακρόκοσμο (Σύμπαν) και τον μικρόκοσμο (άνθρωπος). Εκεί ο άνθρωπος προσπαθούσε να δαμάσει τον θάνατο μέσω του ελέγχου της ροής του χρόνου, που προσδιορίζει τις λειτουργίες της βιολογικής φθοράς όλων των ζωντανών οργανισμών πάνω στη Γη. Τα άστρα, οι αστερισμοί, οι αστρικές εποχές και οι εφαρμογές της Αστρονομίας αποτυπώθηκαν σε ναούς, σε ανάκτορα, στη ζωγραφική, στη γλυπτική και εν γένει στην τέχνη. Οι πυραμίδες ήταν τεράστια μεσημβρινά αστρονομικά όργανα και οι οβελίσκοι τεράστιοι γνώμονες
Χωρίς υπερβολή σχεδόν ολόκληρη η θαυμάσια ελληνική μυθολογία βρίσκεται αποτυπωμένη στον ουρανό, ένα δώρο των προγόνων μας στην ανθρωπότητα. Μια μυθολογία ριζωμένη στη συνείδηση τουλάχιστον των Ευρωπαίων, αφού διάφορες προσπάθειες αντικατάστασής της δεν ευδοκίμησαν. Εξάλλου, οι μύθοι και οι θρύλοι του κόσμου των άστρων θα μένουν για πάντα οι πιο τρυφεροί μάρτυρες της ελληνικής ρίζας του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Σε εμάς λοιπόν έγκειται να συνεχίσουμε αυτή την προσπάθεια και να αναδείξουμε στην Ευρώπη και διεθνώς το μεγαλείο του έναστρου ουρανού και τη φιλοσοφία που ευδοκιμεί από τα πανάρχαια χρόνια στη χώρα μας. Τίποτα δεν έρχεται από μόνο του και τίποτα πλέον δεν χαρίζεται, εάν δεν το διεκδικήσεις και εάν δεν δείξεις ότι είσαι ικανός να το προαγάγεις.
«Μια μυθολογία ριζωμένη στη συνείδηση τουλάχιστον των Ευρωπαίων, αφού διάφορες προσπάθειες αντικατάστασής της δεν ευδοκίμησαν». Ποιες ήταν οι προσπάθειες αντικατάστασης και γιατί δεν ευδοκίμησαν;
Ευρωπαίοι χριστιανοί συγγραφείς του 16ου αιώνα θεώρησαν ότι οι δώδεκα ζωδιακοί αστερισμοί σχετίζονται με τις 12 φυλές του Ισραήλ. Στην Αγγλία, ήδη από τον 8ο αιώνα, ο Βέδας ο Αιδέσιμος (Venerable Bede, 673-735 μ.Χ.) είχε τοποθετήσει στον ζωδιακό κύκλο τους δώδεκα Αποστόλους, ενώ στη θέση του Ιούδα του Ισκαριώτη έβαλε τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή. Αργότερα τον 17ο αιώνα ο Sir William Drummond αντιστοίχισε τους δώδεκα ζωδιακούς αστερισμούς σε ισάριθμους Πατριάρχες από την Παλαιά Διαθήκη. Ο Γερμανός Ιούλιος Σίλλερ (Julius Schillerius, 1627) δημιούργησε έναν αστρικό κατάλογο με τίτλο «Χριστιανικός αστερόεις ουρανός», όπου εισήγαγε την καινοτομία όλοι οι αστερισμοί να ονομάζονται με χριστιανικά ονόματα από την Αγία Γραφή. Όλα αυτά βέβαια ήταν αστεία πράγματα, αφού τα άστρα και οι μύθοι των αστερισμών απευθύνονται σε όλη την υφήλιο και όχι μόνο στους χριστιανούς. Για τον λόγο αυτό, τούτες οι ονομασίες δεν έγιναν ποτέ γενικά αποδεκτές και σήμερα εκλείπουν εντελώς.
O αστροφυσικός Στράτος Θεοδοσίου είναι αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών.
ΠΗΓΉ-metrogreece.gr.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου