Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ ΤΗΣ ΕΣΠΟ: ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΣΑΜΠΟΤΑΖ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ.

 Γράφει ο ΣΠΙΝΟΣ Κωνσταντίνος

Τον Οκτώβριο του 1941 που η Ελλάδα στέναζε κάτω από την ναζιστική μπότα ιδρύεται από λίγα μέλη η αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ (Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων),  η οποία προέκυψε από το δημοκρατικό τμήμα της αντιστασιακής οργάνωση «ΣΤΡΑΤΙΑ ΣΚΛΑΒΩΜΕΝΩΝ ΝΕΩΝ», από τον αξιωματικό της αεροπορίας Κώστα Περρίκο, με κύρια πολιτική επιρροή από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και με δημοκρατικό πολιτικό πρόγραμμα. Η ΠΕΑΝ οραματιζόταν τη Νέα Ελλάδα μετά την απελευθέρωση με βασικό θεσμό την παιδεία, για την οποία είχε καταρτίσει και πρόγραμμα, στο οποίο μεταξύ των άλλων διαβάζουμε:  

                                                                                                     «7. Πιστεύομεν στην παιδεία ως τη βάση διαπλάσεως του χαρακτήρος της κοινωνίας». Ο χαρακτήρ της κοινωνίας είναι η αντανάκλαση του χαρακτήρος εκάστου των ατόμων που την απαρτίζουν, επομένως η διαμόρφωση του χαρακτήρος του ατόμου θα πρέπει ν’ αποτελεί ένα των κυριώτερων σκοπών της κοινωνίας. Η παιδεία αποτελεί το μόνον ασφαλές μέσον για την πρόοδο και κανονική εξέλιξη της κοινωνίας. Το άτομον ενεργεί αναλόγως των γνώσεών του. Η παιδεία θα εμφυσήση εις το άτομον τα ιδεώδη εκείνα που θα οδηγήσουν στη διάπλαση του χαρακτήρος του και εις την καλυτέρευσιν του συνόλου. Μέχρι σήμερον η Ελλάδα δεν εξεπλήρωσε τον προορισμό της. Ενώ η κυρία αποστολή της παιδείας είναι να μορφώνει ηθικώς και πνευματικώς, θεωρούσε την αποστολή της πληρούμενη διδάσκοντας μόνον. Η μόρφωση συνειδήσεων είναι δυνατή μόνον όταν συνδυάζει αρμονικά τα εθνικά, τα κοινωνικά, τα ανθρωπιστικά και πανανθρώπινα ιδεώδη. Ενώ η παιδεία επιβάλλεται να είναι προσιτή σ’ όλους μέχρι τώρα ήταν κτήμα των ολίγων. Πιστεύουμε στην παιδεία ως το θεμέλιον της κοινωνίας. Η παιδεία μόνον μπορεί να εξασφαλίση την ισότητα ευκαιρίας σ’ όλους παρέχοντάς τους τα ίδια, πνευματικά και ηθικά εφόδια. Πιστεύουμε ότι η παιδεία θα μπορέση να πραγματοποιήση την αποστολήν, της μόνον όταν απευθύνεται εις όλους ανεξαιρέτως και επεδιώκει την διάπλαση και μόρφωση χαρακτήρων ηθικών, πνευματικών και κοινωνικών». Αυτό το «πιστεύω» της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιζομένων Νέων (ΠΕΑΝ), κυκλοφόρησε ως πατριωτικό της Μανιφέστο της Αντιστασιακής Οργάνωσης.

Επιπροσθέτως η  ΠΕΑΝ προέτρεπε τους Έλληνες σε αντίσταση με κάθε μέσο, προκειμένου να ενισχυθεί η μεταπολεμική θέση της χώρας και οι εθνικές διεκδικήσεις και καλούσε σε ενότητα όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις. Ήταν δημοφιλής στη μορφωμένη νεολαία των αστικών κέντρων, αλλά οι σχέσεις της με το ΕΑΜ ήταν ψυχρές.

Μία από τις πλέον κορυφαίες αντιστασιακές πράξεις της ΠΕΑΝ κατά των Γερμανών κατακτητών και των Ελλήνων προδοτών - συνεργατών τους, ήταν η πολύνεκρη ανατίναξη του κτιρίου της ναζιστικής προδοτικής «Εθνικής Σοσιαλιστικής Πατριωτικής Οργάνωσης» (ΕΣΠΟ) που έδρευε στη γωνία των οδών Πατησίων και Γλάδστωνος. Την εποχή εκείνη η ΕΣΠΟ, με αρχηγό τον γιατρό Σπύρο Στεροδήμο, προκαλούσε τους υπόδουλους Έλληνες, επειδή προσπαθούσε να στρατολογήσει νέους για να συγκροτήσουν την «Ελληνική Λεγεώνα», που θα πολεμούσε στο πλευρό της Βέρμαχτ στο ανατολικό μέτωπο.  Η επιχείρηση εναντίον της ΕΣΠΟ προετοιμάστηκε προσεκτικά και πήραν μέρος τέσσερα άτομα: Ο Περρίκος, ο τεχνικός τηλεπικοινωνιών Αντώνης Μυτιληναίος, ο φοιτητής Νομικής Σπύρος Γαλάτης και η δασκάλα Ιουλία Μπίμπα. Η βόμβα συναρμολογήθηκε στο σπίτι της Μπίμπα και μεταφέρθηκε από την ίδια και τον Μυτιληναίο με μεγάλη προσοχή έξω από τα γραφεία της ΕΣΠΟ. Ο Μυτιληναίος και ο Γαλάτης εισχώρησαν στο κτίριο από μια αφύλαχτη πόρτα της οδού Γλάδστωνος και τοποθέτησαν τη βόμβα σ' ένα άδειο γραφείο στον ημιώροφο. Στον πρώτο όροφο στεγάζονταν τα γραφεία της ΕΣΠΟ και στους υπόλοιπους γερμανικές υπηρεσίες. Ο Γαλάτης άναψε το φιτίλι και αμέσως μαζί με τον Μυτιληναίο απομακρύνθηκαν. Ο Περρίκος και η Μπίμπα παρακολουθούσαν την επιχείρηση από κοντινό ζαχαροπλαστείο, έτοιμοι για κάθε βοήθεια.

Την Κυριακή 20 Σεπτεμβρίου 1942 όταν οι δείκτες του ρολογιού έδειχναν  12:03 το μεσημέρι, και η  ΕΣΠΟ με αρχηγό τον ιατρό Σπ. Στεροδήμο, πραγματοποιούσε εορταστική εκδήλωση προκειμένου να ελκύσει νέους εργάτες με προορισμό τα εργοστάσια της χιτλερικής Γερμανίας, ακούστηκε μια εκκωφαντική έκρηξη και πυκνός μαύρος καπνός σκέπασε την Πατησίων. Επικράτησε μεγάλη σύγχυση και πανικός, ώστε οι Γερμανοί σήμαναν συναγερμό, νομίζοντας ότι επρόκειτο για αεροπορική επιδρομή. Το εσωτερικό του κτιρίου κατέρρευσε και πήρε φωτιά. Η πυροσβεστική ξέθαβε νεκρούς από τα ερείπια: 29 μέλη της ΕΣΠΟ και 48 Γερμανοί αξιωματικοί έχασαν τη ζωή τους και η προδοτική-ναζιστική οργάνωση διαλύθηκε. Ο αρχηγός της ΕΣΠΟ Σπύρος Στεροδήμος ανασύρθηκε βαρύτατα τραυματισμένος και εξέπνευσε λίγες μέρες αργότερα.

Να πώς τα θυμάται ο Μυτιληναίος:

«Καθόμαστε στο ζαχαροπλαστείο "Αστόρια" στα Χαυτεία, στη συμβολή Πατησίων και Πανεπιστημίου. Περιμέναμε. Σε λίγα λεπτά έγινε η έκρηξη στο κτίριο της ΕΣΠΟ. Η ταμπέλα που έγραφε ‘‘Νέοι της Ελλάδος εγγραφείτε στους πρωτοπόρους της Νέας Τάξεως’’ έγινε κομμάτια. Ξέσπασε φωτιά. Δεκάδες άνθρωποι έτρεχαν μέσα στα αίματα και τις φλόγες. Πανικός. Την περιοχή τη σκέπαζε πυκνός καπνός. Τα είχαμε καταφέρει. Αυτήν τη φορά τα εκρηκτικά που βάλαμε προκάλεσαν καταστροφές. Βεβαίως είχαμε και θύματα και αυτός ήταν ίσως ο λόγος που η ενέργειά μας έγινε αμέσως γνωστή σε όλη την Ευρώπη. Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί του Λονδίνου, του Καΐρου και της Μόσχας ανήγγειλαν το σαμποτάζ με πολύ επαινετικά σχόλια. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ευρώπη».

Η είδηση της ανατίναξης του κτιρίου της ΕΣΠΟ αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων και πέρασε γρήγορα τα σύνορα της Ελλάδας. Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί Λονδίνου και Μόσχας μίλησαν με ενθουσιασμό για το εγχείρημα, χαρακτηρίζοντάς το ως το μεγαλύτερο σαμποτάζ στην τότε κατεχόμενη Ευρώπη. Το ΕΑΜ, είτε από επίδειξη μικρότητας είτε από κακή εκτίμηση, καταδίκασε το εγχείρημα κάνοντας λόγο για «επικίνδυνη και πρόωρη ατομική τρομοκρατία» και το χαρακτήρισε «προβοκάτσια», ενώ εκτίμησε ότι ο Περρίκος ήταν άνθρωπος της Γκεστάπο και ότι σύντομα επρόκειτο να αφεθεί ελεύθερος.

Όμως αυτή η πατρίδα εκτός από ήρωες βγάζει και εφιάλτες. Ο χωροφύλακας Πολύκαρπος Νταλιάνης, που είχε παρεισφρήσει ως μέλος στην ΠΕΑΝ, έναντι 3 χρυσών λιρών το κεφάλι, κάρφωσε τους ήρωες αντιστασιακούς, οι οποίοι θα έπεφταν σύντομα στα δολοφονικά και εξόχως εκδικητικά χέρια των Γερμανών Στις 27 Σεπτεμβρίου, ο Περρίκος λαμβάνει το μήνυμα: «Οι Γερμανοί είναι στα χνάρια σας. Κρυφτείτε όσο είναι ακόμα καιρός». Στις 11 Οκτωβρίου, οι Γερμανοί με έφοδο σε οικία στην οδό Θησέως όπου κρυβόταν οι σαμποτέρ, συλλαμβάνουν τον Περρίκο, την Μπίμπα και τον Μυτιληναίο. Αργότερα συλλαμβάνονται και άλλοι Έλληνες πατριώτες μέλη της ΠΕΑΝ που μεταφέρθηκαν σιδηροδέσμιοι στα γραφεία της Γκεστάπο στον Πειραιά, όπου υποβλήθηκαν σε απάνθρωπα βασανιστήρια. Κανείς τους όμως δεν αποκάλυψε τίποτα στον εχθρό. Μέσα στον πανικό μάλιστα, ο Μυτιληναίος κατάφερε να αποδράσει, καταλήγοντας στη Μέση Ανατολή.

Τα υπόλοιπα μέλη της οργάνωσης πέρασαν από γερμανικό στρατοδικείο και καταδικάσθηκαν στην εσχάτη των ποινών. Ο αρχηγός της ΠΕΑΝ Κώστας Περρίκος τρις εις θάνατον και 15 χρόνια δεσμά και η δασκάλα Ιουλία Μπίμπα δις εις θάνατον και 15 χρόνια δεσμά. Ο Γαλάτης καταδικάσθηκε σε θάνατο και 5 χρόνια δεσμά, αλλά τελικά του δόθηκε χάρη, αφού η οικογένειά του πλήρωσε 1.000 λίρες και μεταφέρθηκε σε φυλακές στη Γερμανία. Η δε Ιουλία Μπίμπα μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία όπου καρατομήθηκε δια πελέκεως. Όσο για τον ίδιο τον προδότη Νταλιάνη, μέλη της οργάνωσης ΟΜΗΡΟΣ τον παρέσυραν τον Δεκέμβριο του 1942 σε ενέδρα και τον σκότωσαν χρησιμοποιώντας ένα σφυρί.

Στις 4-2-1943 εκτελείται από τους Γερμανούς στο σκοπευτήριο της Καισαριανής, παρά τις μεγάλες προσπάθειες του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού μαζί με άλλους πατριώτες, ο αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας Κωνσταντίνος Περρίκος, ο οποίος ήταν από τους πρώτους που ανέπτυξαν παράνομη αντιστασιακή δράση στην Αθήνα. Ένθερμος πατριώτης, δεν έπαψε να ενθαρρύνει τους συγκρατούμενούς του ακόμη και την νύκτα πριν τον εκτελέσουν. Η εκτέλεση των ανωτέρω έγινε κατά τον εξής τρόπο:

1) Την 7^η  π.μ. εκτελέσθηκε ο Κωνσταντίνος Λαμπρόπουλος, ο οποίος προ της εκτελέσεώς του έκανε το σημείο του Σταυρού.

2) Την 7.10΄ π.μ. ο Σάββας Μιχαλόπουλος.

3) Την 7.30΄ π.μ. ο Υποσμηναγός Κωνσταντίνος Περίκος, ο οποίος στην τελευταία του επιστολή,  έγραψε: «Εγκαταλείπω τον κόσμο χωρίς μίση και κακίες. Αγωνίσθηκα για την πατρίδα μου. Για την δικιά τους πατρίδα αγωνίζονται κι εκείνοι, οι οποίοι με καταδίκασαν. Θα ήθελα το αίμα μου να μην μας χωρίσει, αλλά να μας ενώσει, στο μέλλον, με τους σημερινούς αντιπάλους».  Πριν από την εκτέλεσή του απευθύνθηκε στους δήμιούς του και είπε τα εξής: «Δεν αισθάνομαι εναντίον σας τίποτε. Εσείς εκάματε το καθήκον σας. Ομοίως και εγώ έκαμα το καθήκον μου. Είμαι Έλλην αξιωματικός της αεροπορίας, Υποσμηναγός. Σας ευχαριστώ όλους. Το τελευταίο ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ που αναφώνησε καλύφθηκε από τον ήχο της ομοβροντίας των ναζιστικών τουφεκιών που του στέρησαν την ζωή. Τότε οι παριστάμενοι Γερμανοί αξιωματικοί χαιρέτησαν όλοι στρατιωτικά.

Ευτύχημα το ότι οι προτομές των ηρώων βρίσκονται σ’ αυτή τη διασταύρωση όπου ξαπλώνουν στις καρέκλες των εκεί καφενείων ανιστόρητοι Έλληνες, οι οποίοι αδιαφορούν τελείως για την παρουσία τους. Ούτε γνωρίζουν ούτε ενδιαφέρονται να μάθουν. Οι σημερινοί Αυστραλοπίθηκοι. Ένα δημοσιογραφικό ρεπορτάζ θα αποδείξει το θλιβερό γεγονός, αν και οι δημοσιογράφοι των Αθηνών δεν γνωρίζουν και συνεπώς δεν προβάλλουν τη θυσία τους.