Η λεγόμενη κρήνη του Θεαγένη στα Μέγαρα

Η κρήνη, χωρητικότητας 350 κυβ.μ., είναι  η μεγαλύτερη ώς τώρα στην Ελλάδα, και ένα από τα σπουδαιότερα δείγματα αστικής κρήνης του ελλαδικού χώρου. Αποτελεί τον καταληκτικό κόμβο ενός υδρομαστευτικού αγωγού που οδηγούσε το νερό στην πόλη των Μεγάρων. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Παυσανία (Ι, 40, 1) κτίστηκε από τον τύραννο Θεαγένη (6ο αιώνα π.Χ.). Κατά τις σημερινές απόψεις, χρονολογείται στο πρώτο τέταρτο του 5ου αι. π.Χ.

Αποτελείται από δύο ισομεγέθη διαμερίσματα, τα οποία διέθεταν ξεχωριστό αγωγό συρροής υδάτων το καθένα, ώστε σε περίπτωση λειψυδρίας ή καθαρισμού, να είναι δυνατή η αυτόνομη λειτουργία της μίας μόνο πλευράς. Κάθε διαμέρισμα είχε μια λεκάνη συλλογής και μια στενή λεκάνη άντλησης. Στο διαχωριστικό τοιχίο έχουν διατηρηθεί δύο διανοίξεις προς την πλευρά της λεκάνης συλλογής, για την εισροή των υδάτων. Η μια φέρει ίχνη χάλκινου μηχανισμού ρύθμισης της ροής του νερού. Οι λεκάνες έχουν διατηρήσει το κονίαμα σε ύψος 1,37 μ., ενώ ο πυθμένας (περίπου 260 m2) και οι περιμετρικοί τοίχοι επαλείφθηκαν ώς το ύψος των 15 εκ. με μία λεπτή στρώση πιθανώς από άσφαλτο, η οποία είχε αναμειχθεί με ζωικό λίπος, τον λεγόμενο σάπωνα του ασβεστίτη, ο οποίος είναι σε μεγάλο βαθμό υδροαπωθητικός, με αποτέλεσμα να αποτρέπει τη δημιουργία αλάτων στην επιφάνεια του κονιάματος.