Τι πραγματικά μας χωρίζει εμάς του Έλληνες από τους Τούρκους

Μάνος Καραγιάννης

Η δημόσια συζήτηση για την εξελισσόμενη ελληνοτουρκική κρίση δείχνει να παρεκκλίνει, για άλλη μια φορά, προς τη λάθος κατεύθυνση. Αν το πρόβλημα μας με την Τουρκία ήταν απλά η επήρεια του Καστελλόριζου στην ελληνική ΑΟΖ, τότε αυτό θα είχε λυθεί προ πολλού. Ο τρόπος με τον οποίο η Αθήνα διαπραγματεύτηκε τη συμφωνία για την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αίγυπτο και την Ιταλία δεν δείχνει «μαξιμαλισμό», αλλά μετριοπάθεια και ρεαλισμό. Ούτε υπάρχει εκεί έξω ένα «εθνικιστικό λόμπι», όπως ελέχθη, να πιέζει μια αυτοδύναμη κυβέρνηση προς τη στρατιωτική σύγκρουση με την Τουρκία. Η βαθύτερη αιτία του προβλήματος έγκειται στην έλλειψη δημοκρατίας και πλουραλισμού που υπάρχει στη γειτονική χώρα.

Για είκοσι ολόκληρα χρόνια, πολλοί Έλληνες λήπτες αποφάσεων και διαμορφωτές της κοινής γνώμης επένδυσαν πολιτικά και ψυχολογικά σε μια υπόθεση εργασίας: Το τουρκικό θηρίο μπορεί να εξημερωθεί μέσα σε ένα ευρωπαϊκό «κλουβί» και έτσι να επιλυθούν οι διμερείς διαφορές. Μόνο που εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μια «κανονική» δημοκρατία που λειτουργεί με συνταγματικούς κανόνες και αρχές. Σε αντίθεση με τις φιλελεύθερες δημοκρατίες της Ευρώπης, στην Τουρκία δεν υπάρχουν θεσμικά αντίβαρα στην εκτελεστική εξουσία. Η διάκριση των εξουσιών είναι ανύπαρκτη εδώ και πολλά χρόνια. Ακόμα και πριν το πραξικόπημα του 2016, η Τουρκία είχε καταδικαστεί εκατοντάδες φορές από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τα σκάνδαλα Σουσουρλούκ (1996) και Εργκένεκον (2010) έφεραν στην επιφάνεια τις δαιδαλώδεις σχέσεις διαπλοκής του τουρκικού βαθέως κράτους με το οργανωμένο έγκλημα.

Μετά την αποτυχημένη προσπάθεια ανατροπής του Προέδρου Ερντογάν, η χώρα μπορεί να χαρακτηριστεί ως δημοκρατία μόνο κατ?επίφαση. Δεκάδες χιλιάδες δημοσιογράφοι, πανεπιστημιακοί, δικαστές και δημόσιοι υπάλληλοι σαπίζουν στις φυλακές. Τούρκοι και Κούρδοι δημοκρατικοί πολίτες έχουν πεθάνει από απεργία πείνας, διεκδικώντας μια δίκαιη δίκη και αξιοπρεπείς συνθήκες κράτησης (π.χ. η δικηγόρος Εμπρού Τιμτίκ). Ταυτόχρονα, ένας μεγάλος αριθμός διανοουμένων και επιφανών πολιτών έχει βρει καταφύγιο σε ευρωπαϊκές χώρες. Η ερντογανική Τουρκία έχει υιοθετήσει μια φασίζουσα ιδεολογία που αποθεώνει την σύγκρουση και τον πόλεμο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις διεξάγουν τρεις πολέμους στο εξωτερικό και έναν στο εσωτερικό.

Στην εποχή της γρήγορης πληροφόρησης, κανείς πλέον δεν μπορεί να αγνοεί την αδήριτη πραγματικότητα της σημερινής Τουρκίας. Στην χώρα έχει κυριαρχήσει μια ισλαμοεθνικιστική ηγεσία που φανατίζει τις τουρκικές μάζες εναντίον κατασκευασμένων εσωτερικών και εξωτερικών εχθρών. Τι απειλή όμως μπορεί να αντιπροσωπεύει μια μικρή Ελλάδα των 11 εκατομμυριών απέναντι στην Τουρκία των 85 εκατομμυρίων που έχει τετραπλάσιο ΑΕΠ; Η απάντηση είναι προφανής που καθιστά την ερώτηση περιττή. Προκαλεί απορία, λοιπόν, η τάση αυτοενοχοποίησης και αυτοϋποτίμησης που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα στην εγχώρια δημόσια συζήτηση.

Την ώρα που ορισμένοι αρνητές της πραγματικότητας βγάζουν φιλιππικούς κατά του υποτιθέμενου ελληνικού μαξιμαλισμού, στην Τουρκία έχουν σιωπήσει όσες φωνές επιθυμούν την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών. Μέρα με την μέρα, η γειτονική χώρα σκεπάζεται από τα μαύρα σύννεφα της μισαλλοδοξίας, της ξενοφοβίας και του αντισημιτισμού. Ιδιαίτερα, η έξαρση του αντιχριστιανισμού και του ανθελληνισμού είναι κακός οιωνός για την ειρήνη στην περιοχή. Με την υπερεθνικιστική της ρητορική, η Άγκυρα προετοιμάζει το έδαφος για την ανάληψη επιθετικών ενεργειών εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου.

Παρά τα δεδομένα συμφέροντα τους, οι περισσότερες ευρωπαϊκές και μεσογειακές χώρες αντιλαμβάνονται το μέγεθος του τουρκικού προβλήματος. Για αυτό τον λόγο αρχίζουν να συντάσσονται με την Ελλάδα. Μια δημοκρατική και φιλειρηνική χώρα, στην εσχατιά της Ευρώπης, που δίνει τη μάχη της επιβίωσης ενάντια σε ένα αυταρχικό καθεστώς. Αυτή είναι η μοναδική αλήθεια.

*Ο Μάνος Καραγιαννης είναι αναπληρωτής Καθηγητής στο King’ s College London και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

liberal.gr