Το ύποπτο και ύπουλο παιχνίδι (;) των Τούρκων με τη Ρω, τη Στρογγύλη και το νησί Kara Ada

Τουρκικό έδαφος η Ρω και η Στρογγύλη κατά τον εμπνευστή της «γαλάζιας πατρίδας» -Το πρωτότυπο κείμενο της ιταλοτουρκικής Συμφωνίας του 1932 που καταρρίπτει τις θεωρίες του Cihat Yayci - Η τουρκική νησίδα Kara Ada και η περίεργη αναφορά της Ρω ως Kara Ada

Σε ένα εξαιρετικό ρεπορτάζ του Παναγιώτη Σαββίδη, την Πέμπτη 13/8/2020 στο protothema.gr, διαβάσαμε μία δήλωση του Tούρκου εμπνευστή της “γαλάζιας πατρίδας” αποστράτου Ναυάρχου Cihat Yayci που μας προκάλεσε έκπληξη και θυμό. Iσχυρίζεται ο συγκεκριμένος κύριος σε συνέντευξή του στην εφημερίδα “Soscu”, ότι η Ρω και η Στρογγύλη, νησιά του συμπλέγματος του Καστελλόριζου, δεν ανήκουν στην Ελλάδα αλλά θα πρέπει να «επιστρέψουν» στην Τουρκία ως διάδοχο της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Παραθέτουμε στη συνέχεια ολόκληρη τη δήλωση η οποία θα αποδείξουμε ότι είναι παντελώς ανυπόστατη.

«Οι νησίδες Ρω και Στρογγύλη δεν αναφέρονται στη Σύμβαση της 4ης Ιανουαρίου 1932, μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας, οπότε στην περίπτωση αυτή έγκυρα θεωρούνται όσα αναφέρει η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης και το άρθρο 15, σύμφωνα με το οποίο μόνο το νησί Καστελόριζο παραχωρήθηκε στην Ιταλία. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, κανένα κράτος δεν μπορεί να μεταβιβάσει περισσότερα από τα δικαιώματά του σε άλλο κράτος. Έτσι το 1947 οι νησίδες γύρω από το Καστελόριζο θα έπρεπε να επιστρέψουν στη Δημοκρατία της Τουρκίας, ο διάδοχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας»

Ας δούμε τώρα τι ισχύει στην πραγματικότητα, ξεκινώντας από το άρθρο 15 της συνθήκης της Λωζάνης.

«Η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου επί των κάτωθι απαριθμουμένων νήσων, τουτέστι της Αστυπάλαιας, Ρόδου, Χάλκης, Καρπάθου, Κάσου, Τήλου, Νισύρου, Καλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης και Κω των κατεχομένων νυν υπό της Ιταλίας και των νησίδων των εξ αυτών των εξαρτωμένων ως και τις νήσου Καστελλορίζου.

Ο Yayci υποστηρίζει ότι με το άρθρο 15 της συνθήκης της Λωζάννης μόνο το Καστελλόριζο παραχωρήθηκε στην Ιταλία. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει, καθώς αναφέρονται ονομαστικά άλλα 13 από τα Δωδεκάνησα ενώ όπως γινόταν εκείνη την εποχή δεν υπάρχει ονομαστική αναφορά στα μικρότερα νησιά αλλά η έκφραση «… και των νησίδων των εξ αυτών εξαρτώμενων» (των 13 νησιών). Άλλωστε στα Δωδεκάνησα υπάρχουν 1.139 νησιά και νησαία εδάφη. Έπρεπε όλα αυτά να καταγραφούν ονομαστικά, σύμφωνα με τον κύριο Yayci;

Πώς φτάσαμε στην ιταλοτουρκική συμφωνία του 1932

Η διατύπωση του άρθρου 15 όμως ήταν σε ένα σημείο προβληματική. Ενώ ανέφερε 13 από τα Δωδεκάνησα και τις νησίδες «των αυτών εξαρτώμενων» στο Καστελλόριζο δεν γινόταν ανάλογη αναφορά. Το πλήθος των νησίδων γύρω από αυτό δεν καθοριζόταν από τη συνθήκη της Λωζάνης σε ποιο κράτος ανήκει. Στην Ιταλία ή στην Τουρκία. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να ξεσπάσει διαμάχη ανάμεσα στις δύο χώρες για το πού έπρεπε να βρίσκεται η συνοριακή γραμμή στην περιοχή του Καστελλόριζου. Για το μέλλον των νησίδων γύρω από αυτό ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις στις 27 Σεπτεμβρίου 1927 και ύστερα από τρία χρόνια, στις 30 Μαΐου 1930, οι δυο χώρες με ειδική συμφωνία που άρχισε να ισχύει τον Αύγουστο του 1931, συμφώνησαν να υποβάλουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης το ζήτημα που προέκυψε σχετικά με τα χωρικά ύδατα του Καστελλόριζου και της απέναντι ακτής.

Πριν όμως το Δικαστήριο της Χάγης εξετάσει το θέμα, Ιταλοί και Τούρκοι συμφώνησαν: η Στρογγύλη, στην οποία υπήρχε από τότε φάρος, παρέμεινε υπό ιταλική κατοχή ενώ η νησίδα Καρά Αντά, γνωστή μέχρι τότε ως Αρκόνησος που βρίσκεται στον Κόλπο της Αλικαρνασσού, δόθηκε στην Τουρκία. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης κήρυξε στις 26 Ιανουαρίου 1933 την υπόθεση λήξασα. Η υπογραφή της Συνθήκης που καθόριζε τα θαλάσσια σύνορα στην περιοχή του Καστελλόριζου έγινε στις 4 Ιανουαρίου 1933 στην Άγκυρα από τον Ιταλό πρεσβευτή στην Τουρκία Pompeo Aloisi και τον Teufik Rustu Bey, υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας. Παραθέτουμε τα τρία πρώτα άρθρα της Συνθήκης στο πρωτότυπο κείμενο στα γαλλικά.

4 gennaio 1932

ANKARA

Accordo italo-turco relativo alla delimitazione delle
acque territoriali tra l' Isola di Castelrosso e la Costa
d' Anatolia (1).

LE GOUVERNEMENT ROYAL D' ITALIE
représenté par Son Excellence le Baron POMPEO ALOISI, Ambassadeur Extraordinaire et Plénipotentiaire en Turquie,

d' une part

et LE GOUVERNEMENT DE LA REPUBLIQUE TURQUE représenté par Son Excellence Monsieur le Docteur TEVFIK RUSTU BEY, Ministre des Affaires Etrangères, député d' Izmir,



d' autre part,
animes du désir de maintenir et de consolider davantage les relations de sincère amitié qui fort heureusement existent entre eux, ont décidé de régler par un arrangement direct le différend surgi entre l' Italie et la Turquie au sujet de la souveraineté sur les îlots situes entre les cotes d' Anatolie et l' Ile de Castellorizo, ainsi que sur l' îlot de Kara-Ada et de procéder a la délimitation des eaux territoriales environnant lesdits îlots dont l' appartenance a fait l' objet d' une contestation entre eux, a la suite de l' interprétation des dispositions y relatives du Traite de Lausanne.
Les soussignés, après avoir exhibe leurs pleins pouvoirs reconnus en bonne et due forme, sont tombes d' accord sur les points suivants :

ART. 1. - Le Gouvernement italien reconnaît la souveraineté de la Turquie sur les îlots ci-dessous dénommés :

Volo (Catal - Ada). Ochendra (Uvendire), Fournachia (Furnakya), Kato Volo (Katovolo), Prassoudi (Prasudi) (au sud-est de Catavolo). Les îlots de Tchatallota, Pighi, Nissi-Tis-Pighi, Recif Agricella, Proussocliss (Rocher), Pano Makri, kato Makri (et les rochers compris), Marathi, Roccie Voutzaky (Rocci Vutchaki), Dacia (Dasya), Nissi-Tis Dacia, Prassoudi (au N. de Dacia), Alimentarya (Alimentaria), Caravola (Karavola).

ART. 2. - L' îlot de Kara - Ada, situe dans la baie de Bodrum, appartiendra également a la Turquie.

ART. 3. - Par contre le Gouvernement turc reconnaît la souveraineté de l' Italie sur les îlots situes dans la zone délimitée par une circonférence qui aura pour centre le dôme de l' Eglise de la ville de Castellorizo et pour rayon la distance entre le dit centre et le Cap San Stephano (pointe du vent) a savoir : Psoradia, Polyphados, St. Georges (deux îles dénommées dans la carte anglaise n. 236: Saint Georges celle du sud et Agrielaia celle du Nord).

Psomi (Strongylo, carte anglaise 236), Cutsumbora (Koutsoumbras Rochers), Mavro Poinaki (Mavro Poinachi), Mavro Poinis (Mavro Poini).

En dehors de ces îlots compris dans la circonférence précitée les îlots de St. Georges (Rho) Dragonera, Ross et Hypsili (Stronghyli) appartiendront également a l' Italie.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν το άρθρο 2 και η τελευταία παράγραφος του άρθρου 3 της παραπάνω Συνθήκης. Ας κάνουμε μία απόδοσή τους στα ελληνικά:

Άρθρο 2:

«Η νησίδα του Καρά Αντά που βρίσκεται εντός του κόλπου του Μπουντρούμ (σημ. Αλικαρνασσού, γενέτειρας του Ηρόδοτου) θα ανήκει επίσης στην Τουρκία».
Άρθρο 3 (τελευταία παράγραφος):

«Εκτός από τις νησίδες αυτές που βρίσκονται εντός της αναφερόμενης παραπάνω περιμέτρου, οι νησίδες του Αγίου Γεωργίου (Ρω), Τραγονέρα (και όχι Δραγονέρα όπως έχει αποδοθεί σε άλλες μεταφράσεις της Συμφωνίας), Ρος (αν και μιλήσαμε και με ανθρώπους από το Καστελλόριζο και μελετήσαμε εξονυχιστικά όλα τα βιβλία που έχουμε στη διάθεση μας όπως την «ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΙΓΑΙΟ» του Μιχάλη Σκανδαλίδη που κάνει μνεία ακόμα και στη μικρότερη βραχονησίδα του Αιγαίου, δεν βρήκαμε για ποιο νησί πρόκειται) και Υψηλή (Στρογγύλη) θα ανήκουν επίσης στην Ιταλία».

Φυσικά από όλα αυτά φαίνεται ξεκάθαρα ότι ο Yayci είναι άσχετος ή ψεύτης. Στην ιταλοτουρκική συμφωνία του 1932 υπάρχει ξεκάθαρη αναφορά ότι η Ρω και η Στρογγύλη ανήκαν στην Ιταλία (το 1932 φυσικά). Τα Δωδεκάνησα όπως είναι γνωστό αποφασίστηκε να δοθούν στην Ελλάδα στη διάσκεψη των Παρισίων (1946), αφού πείστηκε ο Σοβιετικός Υπουργός Εξωτερικών Μολότοφ, που όταν ανακοίνωσε ότι δέχεται τα Δωδεκάνησα να δοθούν στην Ελλάδα, αιφνιδίασε τους πάντες, καθώς τις προηγούμενες ημέρες αρνιόταν κατηγορηματικά. «Περιμένετε ένα λεπτό να αναπνεύσω», είπε ο ΥΠΕΞ των Η.Π.Α. Μπερνς. Ήταν απόγευμα της 27ης Ιουνίου 1946. Στις 31/3/1947 ο Βρετανός διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων κατοχής Δωδεκανήσου Α.Σ. Πάρκερ παρέδωσε τη διοίκηση στον Αντιναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη. Η γαλανόλευκη κυμάτιζε πλέον στο Διοικητήριο της Ρόδου. Από εκείνη τη μέρα άρχισε η μεταβατική περίοδος της Ελληνικής Στρατιωτικής Δωδεκανήσου. Η επίσημη τελετή της ενσωμάτωσης τους στην Ελλάδα έγινε στις 7 Μαρτίου 1948.

Η τουρκική εφημερίδα «Vatan» έγραφε τότε:

«Ευχαρίστηση μόνον προξένησε στον τουρκικό λαό η απόδοση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα… Η προξενηθείσα χαρά από την απόδοση των Δωδεκανήσων τα οποία αποτελούν τρόπον τινά το προαύλιον του τουρκικού οίκου αποτελεί ζωηρωτάτην απόδειξην της ελληνοτουρκικής αδελφοσύνης. Τα Δωδεκάνησα αποτελούν όχι τείχος διαχωρίσεως αλλά γέφυρα δια της οποίας κυκλοφορούν τα αμοιβαία αισθήματα φιλίας των δύο λαών, το εμπόριο, ο τουρισμός και πολιτισμός…».

Φυσικά στην Ελλάδα ως διάδοχο κράτος της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα, δόθηκαν όλα τα νησιά που κατείχε η Ιταλία. Δεν υπάρχει καμία περίπτωση το 1947 η Ιταλία να παραχώρησε στην Ελλάδα περισσότερα από τα δικαιώματα που είχε. Κλείνοντας το κεφάλαιο αυτό να αναφέρουμε ότι μόνο αν η Στρογγύλη έχει πλήρη επήρεια ΑΟΖ, η ΑΟΖ της Ελλάδας μπορεί να εφάπτεται με την ΑΟΖ της Κύπρου…

Η νησίδα Καρά-Αντά και η περίεργη αναφορά της Ρω ως Καρά-Αντά

Εκείνο όμως που μας προβλημάτισε περισσότερο στο άρθρο του Παναγιώτη Σαββίδη είναι η αναφορά σ’ έναν τουρκικό χάρτη που υπάρχει σ’ αυτό, της μεν Στρογγύλης (ή Υψηλής, λόγω του ύψους της που είναι 197 μέτρα) ως Fener Adasi και της Ρω ως Kara-Ada. Είναι γνωστό ότι οι Τούρκοι δίνουν στα ελληνικά νησιά τουρκικά ονόματα, έτσι βλέπουμε και το Καστελλόριζο να αναφέρεται στον χάρτη ως Meis (προφανώς από το άλλο όνομά του, Μεγίστη).

Όπως είδαμε το 1932 το νησί Kara Αda (Μαυρονήσι), η αρχαία Αρκόνησος παραχωρήθηκε στην Τουρκία. Στη Βικιπαίδεια, διαβάζουμε ότι έχει έκταση 52 τ.χλμ., είναι ακατοίκητο και αποτελεί δημοφιλή προορισμό των σκαφών αναψυχής. Στο νησί υπάρχουν ιαματικές πηγές με πιο φημισμένη τη «θαυματουργή» ιαματική πηγή της Κλεοπάτρας, της γνωστής βασίλισσας της Αιγύπτου, η εκμετάλλευση της οποίας στα νεότερα χρόνια γινόταν από τον Καλύμνιο Μαγκλή που είχε χτίσει στο νησί ορισμένα καταλύματα τα οποία νοίκιαζε στους λουόμενους.

Σε παλαιότερους τουρκικούς χάρτες που βρήκαμε στο διαδίκτυο, η Ρω αναφέρεται ως Ro. Μετά το επεισόδιο με το τουρκικό ελικόπτερο που δέχτηκε προειδοποιητικές βολές από τους Έλληνες στρατιώτες που αποτελούσαν τη φρουρά του νησιού, τον Απρίλιο του 2018 άρχισε να αναφέρεται ως Καρά Αντά. Το ίδιο όνομα δηλαδή με το τουρκικό νησί στον Κόλπο της Αλικαρνασσού.

Και στα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας η Ρω ονομάστηκε Kara Ada από το μελανωπό χρώμα των βουνών της. Είναι τυχαία η αναφορά της Ρω ως Kara Ada τα τελευταία χρόνια ή μήπως οι Τούρκοι προσπαθούν να δημιουργήσουν κάποια σύγχυση την οποία όταν βρουν την κατάλληλη ευκαιρία θα αξιοποιήσουν με το νησί Kara Ada, στον Κόλπο της Αλικαρρνασσού ; Ίσως είμαστε πολύ καχύποπτοι αλλά επειδή από τους γείτονες όλα θα μπορούσαμε να τα περιμένουμε, καλό είναι, ιδιαίτερα στο ΥΠΕΞ, οι αρμόδιοι να επαγρυπνούν…

Ιδιαίτερη εντύπωση επίσης, μας έκανε το γεγονός ότι ο «γκουρού» της «γαλάζιας πατρίδας» (μήπως εννοεί τη λίμνη Βαϊκάλη της Σιβηρίας που είναι η κοιτίδα των Τούρκων;) προβάλλει ισχυρισμούς που καταρρίπτονται εύκολα. Η επιχειρηματολογία του για τη «γαλάζια πατρίδα» είναι της ίδιας σοβαρότητας άραγε;
ΥΓ. Διαβάσαμε και τα σχόλια των αναγνωστών στο άρθρο του Π. Σαββίδη. Να συγχαρούμε τον κύριο Σαμιώτη για όσα γράφει, να κάνουμε όμως μία διόρθωση. Οι Λαγούσες Νήσοι (ή Μαυριές) αναφέρονται ρητά στη Συνθήκη της Λωζάνης (άρθρο 12), δεν γράφονται όμως πουθενά σε αυτή, τα ονόματα των νησιών, κάτι που ζητά η Τουρκία για τα ελληνικά νησιά! Όσο για τα σχόλια σχετικά με την αμφίεση του Cihat Yaygi, είναι πραγματικά απολαυστικά…

Πηγές: Κώστας Φ. Τσαλαχούρης, «ΙΜΙΑ, Το Χρονικό της χάραξης των συνόρων της Δωδεκανήσου (1932-1947), Εκδόσεις Τροχαλία 1997.
ΑΓΓΕΛΟΣ Μ. ΣΥΡΙΓΟΣ, «Ελληνοτουρκικές σχέσεις», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, Β’ ΕΚΔΟΣΗ 2016.

Μιχάλης Σκανδαλίδης, «ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΙΓΑΙΟ», Υπουργείο Αιγαίου κ’ Εκδόσεις Καστανιώτη 2000.

Μιχάλης Στούκας

ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ