H AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, "ΜΑΝΝΑ" ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ

Πολλές φορές ακούμε ή διαβάζουμε σε εθνικούς ιστοτόπους για το μεγάλο πλούτο της γλώσσας μας και για το πώς πλούτισε το λεξιλόγιο όλων των γλωσσών του κόσμου. Κυκλοφορούν στο διαδίκτυο χιλιάδες γλωσσολογικές μελέτες που αποδεικνύουν ότι σχεδόν το σύνολο των λέξεων, όλων των γλωσσών, ακόμη και των πιο απομακρυσμένων έχουν τη ρίζα τους στην αρχαία μας γλώσσα. Δε νομίζω ότι χρειάζεται να μπω στον κόπο να παραθέσω παραδείγματα. Μια αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορεί να σας φέρει χιλιάδες τέτοια παραδείγματα. Έτσι παραδειγματικά αναφέρω το όνομα της επιφανούς καθηγήτριας κας Τζιροπούλου ή την πρόσφατη μελέτη της φοιτήτριας κας Ελένης Γεωργακάκη...
που μου έρχονται στο μυαλό. Αλλά και το έγκυρο περιοδικό «Δαυλός» έχει κατ'επανάληψη δημοσιεύσει πολλά τέτοια παραδείγματα. Συχνά οι άνθρωποι με ανησυχίες πάνω σε αυτό το θέμα λοιδωρούνται σε αντεθνικούς ιστοτόπους ή δια μέσου μιας χαμηλού επιπέδου τέχνης, όπως στην περίφημη ταινία «γάμος αλά ελληνικά» όπου ένας ξενιτεμένος πατριώτης που αναζητά και αποδεικνύει την παρουσία της ελληνικής γλώσσας παντού, παρουσιάζεται σα γραφικός!
Οι αντεθνικοί αυτοί ιστότοποι δεν ασχολούνται ποτέ για το ότι οι Άγγλοι π.χ. διακατέχονται από σύμπλεγμα ανωτερότητας που η γλώσσα τους μιλιέται στις πέντε ηπείρους κι ούτε με τι αποτρόπαιες μεθόδους δια των οποίων επετεύχθη αυτό. Δε μιλούν ποτε για τις σφαγές που υπέστησαν οι αυτόχθονες κάτοικοι της Αμερικής ή της Ωκεανίας από τους Άγγλους που φουσκώνουν σήμερα τα στήθη τους και  καυχιούνται σήμερα ότι η γλώσσα τους είναι διεθνής. Ούτε για την ιμπεριαλιστική πολιτική των ΗΠΑ που συνέβαλε ώστε να πάρει η αγγλική τα πρωτεία από τη γαλλική ως διεθνής γλώσσα.
Από την άλλη όμως αγγίζει πολλούς το επιχείρημά τους ότι εμείς οι φιλέλληνες ασχολούμαστε με την αρχαία γλώσσα, που έδωσε λέξεις κι έννοιες  παντού, ενώ η νέα καθαυτή όχι μόνο δεν είναι  εξαγώμενη, αλλά κάνει συνεχώς νέες εισαγωγές και συχνά χωρίς τη δέουσα προσαρμογή των νεολογισμών στο κλιτικό της σύστημα. Και δυστυχώς αυτή είναι μια αλήθεια που μας καίει. Κι όμως δεν είναι τα πράγματα τόσο τραγικά. Σήμερα θα αποδείξουμε ότι και η νέα μας γλώσσα παρέχει στην υφήλιο επιστημονικότατες λέξεις που όμως εμείς οι νεοέλληνες σνομπάρουμε. Κι από πού ν'αρχίσω;
Όσοι γνωρίζετε βιολογία, φυσιολογία, νευρολογία σίγουρα θα έχετε ακούσει για το δυναμικό ενέργειας (βαρβαριστί action potential). Ανάμεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό της κυτταρικής μεμβράνης υπάρχει μια διαφορά δυναμικού, λόγω άνισης συγκέντρωσης ιόντων από τη μια και την άλλη πλευρά. Σε κάποια εξειδικευμένα κύτταρα, όπως τα νευρικά και τα μυϊκά, αυτό χρησιμοποιείται για την επικοινωνία μεταξύ τους και τη διάδοση του σήματος που οδηγεί σε μία λειτουργία, π.χ νευρική ώση, σύσφιξη μυών κλπ. Για να γίνει αυτό, για να μεταδοθεί δηλαδή το σήμα πρέπει να μειωθεί αυτή η διαφορά, πρέπει να γίνει εκπόλωση (βαρβαριστί depolarisation) δηλαδή η διαφορά δυναμικού να μειωθεί. Δεν αρκεί όμως να μειωθεί. Πρέπει να ξεπεράσει ένα όριο. Αν δεν το φτάσει επανέρχεται ξανά στην αρχική της τιμή. Το όριο αυτό στην ελληνική επιστημονική ορολογία λέγεται «ουδός». Αν έχετε σπουδάσει ιατρική ή βιολογία τον όρο τον ξέρετε. Πόσοι όμως από τους γιατρούς μας  που έγραψαν καλά στις πανελλήνιες ξέρουν τι σημαίνει «ουδός»; Όσοι σπούδασαν στην Αγγλία και έμαθαν τον όρο μετά τον επαναπατρισμός τους ξέρουν. Ουδός είναι το κατώφλι (αγγλιστί threshold). Και λοιπόν; Οι Άγγλοι δεν έχουν πρόβλημα να χρησιμοποιήσουν την ίδια λέξη που χρησιμοποιούν για το κατώφλι του σπιτιού τους για μια επιστημονική έννοια, ενώ εμείς ανατρέξαμε στην καθαρεύουσα για να μη μολύνουμε την επιστημονική γλώσσα με την μολυσματική δημοτικιά. Κι όμως σε πολλά αγγλικά επιστημονικά άρθρα παράλληλα με το threshold χρησιμοποιείται ο όρος «cut off» με την ίδια ακριβώς έννοια, όχι βέβαια του κατωφλιού αλλά του ορίου πέρα του οποίου διεγείρεται το δυναμικό ενέργειας. Κι από πού προέκυψε αυτό το cut off. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 ένας Έλληνας, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος (καμία σχέση με το δικτάτορα) πήγε να σπουδάσει ιατρική στο Trinity College Cambridge. Ο Παπαδόπουλος αν και γόνος αριστοκρατικής και καλλιεργημένης οικογένειας, δεν τα 'παιρνε και πολύ τα επιστημονικά γράμματα. Ήταν ένας Πορτοκάλος αλλά με την κακή έννοια. Αναζητούσε αρχαίες ελληνικές ρίζες σε κάθε λέξη χωρίς όμως καμία ετυμολογική βάση. Δε δίσταζε όταν δεν του ερχόταν μια αγγλική λέξη να την αντικαθιστά στο λόγο του με μία ελληνική. Έτσι π.χ έλεγε «I have ponokefalos», «I'd like 2 pounds of domates» κοκ. Βέβαια το πήρε το χαρτί γιατί στο τέλος έκατσε τον κώλο του και διάβασε, φρόντιζε δε να κάνει παρέα με καλούς φοιτητές από τους οποίους μάθαινε πολλά. Μια μέρα διάβαζε με έναν συμφοιτητή του για τα δυναμικά ενέργειας και καθώς δεν θυμόταν το threshold είπε «the κατώφλι». Ο συμφοιτητής του δεν άκουσε καλά. Άκουσε «cut off» κι αν και δεν είχε ποτέ ξανακούσει τον όρο αυτό, θεώρησε λογικό ότι  το «cut» και το «off» μπορούσαν να σχηματίσουν την έννοια του «ορίου» και μάλιστα αισθάνθηκε άσχημα που ένας αλλοδαπός συμφοιτητής του γνώριζε έναν όρο που αυτός δεν ήξερε. Έτσι απάντησε κι αυτός χρησιμοποιώντας τον όρο «cut off». Όμως ο φοιτητής αυτός δεν ήταν τυχαίος. Ήταν ο Alan Lloyd Hodgkin που έμελλε να γίνει αυθεντία στο δυναμικό ενέργειας κι έκανε σπουδαίες μελέτες. Χρησιμοποίησε αρκετά τον όρο «cut off» με αποτέλεσμα όχι μόνο να χρησιμοποιείται εναλλακτικά με το threshold αλλά και να αποκτήσει την έννοια του ορίου υπό την ευρεία έννοια και μάλιστα να καταχωριθεί στα λεξικά. Ο Hodgkin πέθανε το 1998 και δεν έμαθε ποτέ ότι εισήγαγε άθελά του μια λέξη της νεοελληνικής στην ιατρική επιστημονική ορολογία. Την αλήθεια αποκάλυψε ο ίδιος ο Παπαδόπουλος σε κοινό τους γνωστό συγγραφέα ο οποίος έχει αναλάβει να γράψει τη βιογραφία του Hodgkin. Το βιβλίο θα εκδοθεί σύντομα. Καιρός είναι την επιστημονικότατη αυτή λέξη να την υιοθετήσουμε κι εμείς.
Αρχίλαος Μελάς