Οι περιπλανήσεις της ψυχής-πεταλούδας προς την Αθανασία

 

Στην αρχαία Ελλάδα οι πεταλούδες ονομάζονταν «ψυχές», καθώς πιστευόταν ότι είναι οι ψυχές των νεκρών. Οι Έλληνες απεικόνιζαν την Ψυχή των νεκρών σαν μικρά φτερωτά όντα, ως πτηνά, νυκτερίδες, χρυσαλλίδες, τα οποία καλούνται και "ψυχές" ζωγράφιζαν την Ψυχή στα αγγεία τους σαν φτερωτό Ον, κόρη ή παιδί, που έβγαινε από το στόμα των πεθαμένων, συμβολίζοντας την ζωή που φεύγει με την τελευταία πνοή....

Αυτή, είναι η ψυχή που ελευθερώνεται με την τελευταία πνοή θανάτου της ύλης.

Έτσι αρχικά η ψυχή συνδεόταν με την Πνοή το ζωτικό άνεμο, το πνεύμα. Ύστερα ταυτίστηκε με την πεταλούδα ως σύμβολο, δηλ. ένα σκουλήκι (το γήινο υλικό σώμα) που έχει φτερά πετάει, έχει μικρή διάρκεια ζωής είναι ασταθές και δεν παίρνει ύψος. 

Αυτός είναι ο ψυχισμός μας, αντίθετα με τον Αετό, σύμβολο των θείων Πνευματικών δυνάμεων. 

Άλλωστε, η αρχαία ελληνική ονομασία της πεταλούδας είναι «ψυχή». 

Στην ελληνική γραμματεία η λέξη «ψυχή» πρωτοαπαντάται στον Όμηρο. Η λέξη ‘ψυχή’ προέρχεται από το ρήμα ‘ψύχω’, δηλαδή ‘αναπνέω’. Επομένως, ‘ψυχή’ σημαίνει ‘πνοή’, και συνεπώς ‘ζωή’, αφού δεν μπορεί να υπάρξει ζωή χωρίς πνοή. 

Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν την πεταλούδα «σκώληκα ή καμπή», ενώ τη χρυσαλλίδα, το επόμενο δηλαδή στάδιο στάδιο μεταμόρφωσης από την κάμπια, «νεκύδαλλο», που σημαίνει «περίβλημα νεκρού» μέσα από το οποίο βγαίνει η πεταλούδα/ψυχή.

Σύμφωνα πάλι με την ελληνική θρησκεία, ο Ύπνος και ο Θάνατος είναι αδέλφια ότι τα όνειρα έρχονται στον ύπνο με μια πεταλούδα.
Επομένως, δεν είναι παράδοξο που οι αρχαίοι Έλληνες ισχυρίζονταν ότι όταν κοιμόμαστε είναι σα να είμαστε χρυσαλλίδες –φαινομενικά νεκροί, αλλά η πεταλούδα/ψυχή μας είναι ελεύθερη και ενεργητικότατη κατά την διάρκεια του ύπνου μας.  

Στην ελληνική  μυθολογία η Ψυχή, μια θνητή, απελευθερώθηκε από το θάνατο από τον Δία και ημυθολογική εικονοπλασία την αναπαριστά πολλές φορές με φτερά πεταλούδας.
Απελευθερωμένο από τον θάνατο το σώμα της Ψυχής θα μπορούσε να πετάξει ελεύθερα στα ύψη, αναχωρώντας από τα δεσμά της χρυσαλλίδα της.
Είναι ο μύθος του Έρωτα και της Ψυχής, η οποία απεικονίζονταν με φτερά πεταλούδας, μιας και η πεταλούδα συμβολίζει την ψυχή.

 Με την ομορφιά της η Ψυχή ξύπνησε τη ζηλοτυπία της Αφροδίτης, γιατί τον ίδιο τον Έρωτα σαγήνεψε. Ο Ζέφυρος την μετέφερε σε μια ανθισμένη κοιλάδα, για να ζήσει σε ανάκτορο ονειρικό. Κάθε νύχτα συναντούσε εκεί έναν εραστή, που υποτίθεται ότι δεν έπρεπε να δει. Με τις κακόβουλες συμβουλές των αδελφών της ξύπνησε η περιέργειά της και προσπάθησε μ’ ένα λυχνάρι να δει ποιος μοιραζόταν το κρεβάτι της. Μια σταγόνα λάδι έπεσε πάνω στον θεό που πέταξε αμέσως μακριά.
Έτσι άρχισε η φοβερή θλίψη, από την οποία θα μπορούσε να ξεφύγει η Ψυχή μόνο με την βοήθεια του θεού Έρωτα. 
Στο μύθο η Ψυχή συνδέεται με την πεταλούδα και ο μύθος ερμηνεύεται βάσει αυτής της διπλής ιδιότητας. 

Είναι η ιστορία της ψυχής που αγγίζεται από τη θεία αγάπη, αλλά εξαιτίας των λαθών της πρέπει να υποβληθεί σε ορισμένες δοκιμασίες πριν επιτύχει την μακαριότητα της αθανασίας.
Η νυχτοπεταλούδα που προσελκύεται από τη φλόγα, σαν την ψυχή που προσελκύεται από τις θεϊκές αλήθειες, καίει τα φτερά της.

Στην αρχαία Ελλάδα, η πεταλούδα σχετίζονταν με τον Θεό Ερμή ως Ψυχοπομπό. 

Ο Τρίπτυχος -Τρισμέγιστος- Θεός Ερμής εμφανίζεται με τρεις ιδιότητες/επίπεδα, που μπορούν να σχετιστούν με τα τρία στάδια της ύπαρξης της πεταλούδας: 
α) Είναι ο Προστάτης των εμπόρων, των ταξιδευτών και των κλεφτών. Αυτή είναι η πλέον υλιστική και ‘ρηχή’ πτυχή του Ερμή.
Ομοίως, το πρώτο στάδιο της πεταλούδας είναι η αχόρταγη κάμπια, που το μόνο που κάνει είναι να τρώει διαρκώς.
β) Είναι ο Αγγελιοφόρος των Θεών. Αυτή είναι η ανώτερη πτυχή του Ερμή. 
Στην πραγματικότητα σ’αυτό του το επίπεδο δεν κάνει τίποτε άλλο πέραν του να μεταφέρει μηνύματα από τους Θεούς στους ανθρώπους και από τους ανθρώπους στους Θεούς. 
Σ’αυτό του το επίπεδο δεν μπορεί να σχετιστεί απόλυτα ούτε με τα επίγεια θέματα ούτε με τα ουράνια. Είναι μονάχα ο μεσάζοντας. 
Ομοίως, το δεύτερο στάδιο της πεταλούδας είναι η χρυσαλλίδα, η οποία δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να… περιμένει. Κλεισμένη στο κουκούλι της, επεξεργάζεται τα όσα αφομοίωσε ως κάμπια και αναμένει την μεταμόρφωσή της σε πεταλούδα.
γ) Είναι ο Ψυχοπομπός και για τους Μυστικιστές ο Δάσκαλος. 
Αυτό είναι το ανώτατο επίπεδο του Ερμή. Είναι ο οδηγός των ψυχών και δάσκαλος όσων επιθυμούν να μάθουν τα μυστικά των Θεών και του σύμπαντος. 
Με τον Ερμή στο πλευρό του, ο άνθρωπος μπορεί να μεταμορφωθεί από αδαής μαθητευόμενος σε σοφός μύστης. 
Ομοίως, στο τελευταίο στάδιό της, η χρυσαλλίδα σπάει το κουκούλι της και εμφανίζεται ως πανέμορφη πεταλούδα. 
Η μεταμόρφωσή της, από ασήμαντη κάμπια σε ύπαρξη ομορφιάς κι ελευθερίας, ολοκληρώθηκε. 
Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να τοποθετούσαν χρυσαφιές πεταλούδες στους τάφους, συμβολίζοντας τον Ερμή ως Ψυχοπομπό, που θα οδηγήσει την ψυχή του νεκρού στην άλλη ζωή. 

Από την Μινωική Κρήτη σε σφραγιδόλιθο βλέπουμε αυτήν την πεταλούδα, με απλωμένα φτερά, που έχουν σχήμα ματιού και συμπληρώνονται κάτω από τρεις ομόρροπες καμπύλες γραμμές. Το σώμα είναι ατρακτόσχημο, με λεία επιφάνεια. Επίσης έχουν βρεθεί πεταλούδες σε σφραγίδες στα Γουρνιά, στην Κνωσό, στην Αγ. Τριάδα, στο Ρούτσιτης Πύλου.
Ο Evans τονίζει την συμβολική σημασία της παράστασης της πεταλούδας, όπως και της χρυσαλλίδας, για την Αθανασία της Ψυχής.  
Πιστεύει ακόμη ότι οι σφραγίδες με πεταλούδες κατέχουν μαγική δύναμη, για την προφύλαξη από τα πνεύματα.
Πολλοί άνθρωποι εμπνέονται τόσο από την ιδέα της μεταμόρφωσης, ώστε θεωρούν πως οι πεταλούδες δε θα μπορούσαν ποτέ να έχουν εξελιχθεί κατά τη διάρκεια των εκατομμυρίων ετών εξέλιξης χωρίς τη θεϊκή παρέμβαση.
Είτε όμως είναι έργο θεϊκής παρέμβασης ή απλά μια διαδικασία της φύσης, εκείνο που πυροδοτεί την ανθρώπινη φαντασία είναι ή ίδια η έννοια της μεταμορφωτικής διαδικασίας και της ελευθερίας που συνεπάγεται η δυνατότητα της πτήσης.
Φαίνεται να αγνοεί το ανθρώπινο πλάσμα πως προέρχεται από το ίδιο κουκούλι της σκοτεινής μήτραςκαι πως υφίσταται την ίδια μετουσιωτική διαδικασία, ή απλά αναγνωρίζει ενδόμυχα κάποια συγγένεια σε τούτη τη διαδικασία; Ο κύκλος μεταμόρφωσης της πεταλούδας συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα εν είδει μαγείας.
Η ανθρώπινη αλλαγή ακολουθεί τους δικούς της χρονικούς περιορισμούς και περνά συνήθως απαρατήρητη.
Είναι όμως η ίδια μεταμόρφωση και ακολουθεί τους ίδιους αμετάβλητους εξελικτικούς νόμους, έως ότου φθάσει στη δική της πτήση.

«Το γνωρίζεις ότι είναι η πεταλούδα που μας φέρνει τα όνειρά μας, που μας φέρνει τα νέα όταν κοιμόμαστε» - Μαυροπόδαρος Ινδιάνος
 «Ήμουν πριν άνθρωπος που ονειρεύτηκε ότι ήταν πεταλούδα ή μήπως είμαι τώρα πεταλούδα που ονειρεύεται ότι είναι άνθρωπος;» - Τσουάνγκ Τζου