Επιμέλεια: Μαρισία Σπίνου
Φοιτήτρια Παντείου

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, εξαρτάται κατά έναν μεγάλο βαθμό από τις δυνατότητες  διεξαγωγής μετρήσεων. Η ακρίβεια των μετρήσεων απασχολούσε σε μεγάλο βαθμό τους Έλληνες. Τα μετρικά όργανα κάλυπταν αρκετές χρήσεις, η πλειοψηφία τους ωστόσο αφορούσε τον χώρο και τον χρόνο.  

Ένα σημαντικό επίτευγμα για την μέτρηση του χρόνου
πραγματοποιήθηκε το 550 π.Χ., όταν Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος χρησιμοποίησε για τον σκοπό αυτό τον γνώμονα.  

 Ο αστρονομικός γνώμων ήταν ένα όργανο που υπολόγιζε τις ώρες, την κάθε χρονική στιγμή και την διάρκεια της ημέρας. Στην πρωταρχική του μορφή αποτελείτο από έναν στύλο, που στερεωνόταν κατακόρυφα πάνω σε ένα οριζόντιο επίπεδο και εκτίθετο στις ακτίνες του ηλίου(ηλιακή ράβδος). Η σκιά του γνώμονα έπεφτε πάνω στο <<ανάλημμα>>, δηλαδή σε ένα σύστημα εγχαράκτων ενδείξεων, βάσει του οποίου γινόταν οι υπολογισμοί.  

Ο γνώμονας αποτέλεσε την βάση για την εξέλιξη των ηλιακών ρολογιών. Σημαντική συμβολή στην εξέλιξη αυτή είχε ο Απολλώνιος ο Περγαίος με το ηλιακό του ρολόι, το οποίο κατασκευάσθηκε το 220 π.Χ. και αποτέλεσε ένα ορόσημο για την μετέπειτα ανάπτυξη.  

Για τον γνώμονα και το ηλιακό ρολόι χρησιμοποιείται συχνά ο όρος σκιοθήρης, που ήταν όμως ένα διαφορετικό όργανο, πυραμοειδούς σχήματος, που έδειχνε την στιγμή της μεσημβρίας και το γεωγραφικό πλάτος του τόπου.  

Τα ηλιακά ρολόγια ήταν τα πλέον διαδεδομένα όργανα μετρήσεως του χρόνου, με πολλές μορφές και παραλλαγές. Οι κυριότερες ομάδες αυτών ήταν τα σφαιρικά, τα κωνικά, τα επίπεδα , τα κυλινδρικά και των πολλαπλών όψεων. 

Παράλληλα με τα στατικά ηλιακά ρολόγια αναπτύχθηκαν και τα μεταφερόμενα ή φορητά, που ήταν σύνθετοι μηχανισμοί μικρού μεγέθους. Ένα αξιόλογο δείγμα μεταφερόμενου ηλιακού ρολογιού βρέθηκε το 1965 στους Φιλίππους Μακεδονίας. Το χάλκινο αυτό ρολόι του 300 μ.Χ. ανήκει στον τύπο των φορητών ρολογιών που εφεύρε ο Παρμενίων και αποτελεί έναν από τους πιο εξελιγμένους μηχανισμούς του είδους του.  

Ο συγκεκριμένος αρθρωτός μηχανισμός, περιλάμβανε τρεις δακτύλους,  χρησιμοποιείτο και  ως αστρονομικό όργανο, με δυνατότητες μετρήσεως γεωγραφικών πλατών, του αζιμουθίου και της ζενιθίας αποστάσεως των αστέρων.  

Η ικανότητα των φορητών ρολογιών να μεταφέρονται παντού επέτρεψε και την χρησιμοποίηση τους  ως ναυτικά όργανα.

ΠΗΓΗ:Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΔΜΟΣ