Carnegie : Να φύγουν οι Έλληνες από το ευρώ; - Η γνώμη οκτώ ειδικών...

Κάθε εβδομάδα, μια ομάδα επιλεγμένων κορυφαίων εμπειρογνωμόνων απαντούν σε ένα νέο ερώτημα από την Judy Dempsey για τις προκλήσεις εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας για την Ευρώπη. 

Σήμερα εξετάζεται η θέση της Ελλάδας στην ευρωζώνη.

Uri Dadush Ανώτερος βοηθός στο Διεθνές Οικονομικό Πρόγραμμα του Carnegie

Η Ελλάδα δεν θα πρέπει να εγκαταλείψει το ευρώ διότι αν το κάνει, θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια καταστροφική κρίση. Ακόμη και εάν, μετά από δύο ή τρία καταστροφικά χρόνια, η χώρα ήταν σε θέση να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της και να αναπτυχθεί –κάτι που είναι απίθανο- δεν θα είχε και τότε επιλύσει τις βασικές διαρθρωτικές αδυναμίες και τα προβλήματα διακυβέρνησης.

Αντιθέτως, η Ελλάδα θα πρέπει να επιμείνει σε μια συμφωνία που προοδευτικά θα αναδιαρθρώνει το χρέος της για να λάβει τη μορφή αέναων ομολόγων με ένα χαμηλό επιτόκιο, ας πούμε 2%. Αυτό θα σημαίνει ότι το κόστος εξυπηρέτησης του ελληνικού χρέους, όπως εκφράζεται ως ποσοστό του ΑΕΠ, θα είναι κοντά με αυτό των περισσότερων εταίρων της ευρωζώνης.

Η Ελλάδα θα πρέπει ακόμη να ζητήσει περισσότερο δημοσιονομικό περιθώριο προκειμένου να αμβλύνει τις επιπτώσεις της κρίσης στους πιο ευάλωτους.
Ως αντάλλαγμα, η Αθήνα θα πρέπει να δεσμευτεί για να επισπεύσει τις διαρθρωτικές της μεταρρυθμίσεις και να εντείνει τις προσπάθειές της για να φέρει τους εύπορους Έλληνες στο φορολογικό δίχτυ.

Σε ό,τι αφορά την τρόικα της Κομισιόν, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ που διαχειρίζονται τη διάσωση της Ελλάδας, οι διαπραγματευτές πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να ξεφύγει από την παγίδα του χρέους χωρίς μια συμφωνία αυτού του είδους. Εάν η Ελλάδα υποχρεωθεί να βγει από το ευρώ, οι επιδράσεις –πολιτικές και οικονομικές- στην υπόλοιπη ευρωζώνη, θα είναι σοβαρές.

Από τη στιγμή που η πολιτική συζήτηση αφορά τελικά τα χρήματα, η Γερμανία και οι άλλοι εταίροι της ευρωζώνης θα πρέπει να είναι ικανοποιημένοι καθώς, δεδομένου του μικρού κόστους δανεισμού τους στις διεθνείς αγορές σήμερα, θα βγάζει κέρδος από την πίστωση που παρέτειναν στην Ελλάδα στο προσεχές μέλλον.  Θα έχουν επίσης αποφύγει μια οριστική απομείωση του χρέους και από τη στιγμή που η σταδιακή αναδιάρθρωση του χρέους θα είναι υπό την προϋπόθεση η Ελλάδα να ανταποκρίνεται στους στόχους των μεταρρυθμίσεων, αυξάνεται η πιθανότητα η Ελλάδα κάποια μέρα να βγει από την φοβερή κρίση της.

Andrew Duff Πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Μια έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη, είναι παράλογη και απίθανη, αλλά όχι αδύνατη. Τόσο οι Έλληνες όσο και οι Γερμανοί είναι γνωστοί για την αγάπη τους στη λογική: θα ήταν κρίμα να μπερδέψουν τους θαυμαστές τους. Αλλά τα ατυχήματα μπορούν και θα συμβούν, ιδιαίτερα in the heat of a media moment.

Η τωρινή συνομοσπονδιακή σύνθεση της ΕΕ δεν λειτουργεί: υπάρχει υπερβολική συγκέντρωση του συντονισμού των εθνικών πολιτικών γύρω από τη δημοσιονομική ορθοδοξία.

Οι Ευρωπαίοι πρέπει να μάθουν να βλέπουν την ευρωζώνη ως μία οικονομική πολιτεία, αν και με σοβαρά αλλά όχι δισεπίλυτα προβλήματα περιφερειακής ανισότητας και μακροοικονομικής ανισορροπίας. Μια ενωμένη οικονομία πρέπει να κυβερνάται υπεύθυνα σε ένα πνεύμα αληλλεγγύης από μια ομοσπονδιακή κυβέρνηση της ΕΕ ικανή να συνδυάζει δημοσιονομικά, νομισματικά και οικονομικά μέτρα, με έναν αξιοπρεπεί προϋπολογισμό. Αυτή η κυβέρνηση, στη βάση μιας αναμορφωμένης Κομισιόν με τη σωστή λειτουργία των οικονομικών, πρέπει να είναι αρκετά ισχυρή για να διαχειριστεί την σταδιακή και προοδευτική αμοιβαιοποίηση του κρατικού χρέους, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής τράπεζας ως τον δανειστή της ύστατης στιγμής.

Η θεωρία δεν είναι τόσο δύσκολη. Το πρόβλημα είναι ότι η ΕΕ δεν έχει φεντεραλιστικές προτάσεις είτε από την Αθήνα είτε από το Βερολίνο. Επομένως, οι Βρυξέλλες πρέπει να τρέξουν για να τη σώσουν, δηλαδή ο Juncker, αλλιώς η Ευρώπη θα καταλήξει όπως η Αργεντινή.

Christian Odendahl Επικεφαλής οικονομολόγος του Centre for European Reform

Ενώ η ιδιότητα μέλους του ευρώ της Ελλάδας ήταν ένα λάθος εκ των υστέρων, μια έξοδος της Ελλάδας δεν αποτελεί επιλογή είτε για την χώρα είτε για το νόμισμα. Η ευρωζώνη θα μπορούσε να είναι σε θέση να αφομοιώσει τις βραχυπρόθεσμες συνέπειες μιας εξόδου, αλλά θα δημιουργούνταν επικίνδυνο προηγούμενο.

Σε μια μελλοντική πολιτική κρίση σε ένα άλλο κράτος-μέλος, οι αγορές μπορεί να αρχίσουν να αμφιβάλλουν για την δέσμευση των χωρών του πυρήνα της ευρωζώνης και της ΕΚΤ, αναφορικά με την διατήρηση της ακεραιότητας του ευρώ. Σε εκείνο το σημείο η ευρωζώνη θα επιστρέψει σε κλίμα αυτοεκπληρούμενης κρίσης, το οποίο δυσκολεύτηκαν χρόνια οι φορείς χάραξης πολιτικής μέχρι να αφήσουν πίσω τους.

Μία προσεκτική πολιτικός, όπως η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel, εν τω μέσω μιας κρίσης εξωτερικής πολιτικής στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης, δεν θα ρισκάρει ένα τέτοιο σενάριο, και ούτε και η ΕΚΖΤ, η οποία (για καλό λόγο) είναι δομικά συντηρητική.

Η Ελλάδα θα μπορούσε να επωφεληθεί μεσοπρόθεσμα από την ανακτηθείσα νομισματική αυτονομία εκτός του ευρώ, που θα της επέτρεπε να αναπτυχθεί ταχύτερα από ό,τι σε διαφορετική περίπτωση. Ωστόσο, οι βραχυπρόθεσμες διαταραχές θα ήταν σοβαρές: η νέα ελληνική κεντρική τράπεζα θα ξεκινούσε με μικρή αξιοπιστία και πολλά από τα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομία θα έμεναν ανεπίλυτα, περιορίζοντας την εμφάνιση ενός Grexit μακροπρόθεσμα. Υπάρχουν καλοί λόγοι για τους Έλληνες να θέλουν να μείνουν εντός του ευρώ.

Roderick Parkes Μελετητής στο Σουηδικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων και ανώτερος συνεργάτης στο Πολωνικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων

Πώς άλλαξαν οι καιροί. Πριν από πέντε χρόνια, περίπου την περίοδο της πρώτης ελληνικής διάσωσης, έγραψα ένα κείμενο σχετικά με τα κράτη που εξέρχονται πολιτικών ενώσεων. Αργότερα εκείνη την ημέρα, έλαβα ένα μήνυμα από την ομάδα Τύπου του Herman Van Rompuy, του τότε προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ήμουν ηλίθιος που αναφέρθηκα στο θέμα, έλεγε πάνω-κάτω το μήνυμα, και όχι ιδιαίτερα χρήσιμος. Αρκετά δίκαιο, για εκείνες τις ημέρες.

Κατά κάποιο τρόπο, δεν νομίζω ότι η Judy Dempsey θα λάβει αντίστοιχη επίπληξη από την ομάδα του Donald Tusk –του διαδόχου του Van Rompuy- για το ότι συζητάει για το ίδιο θέμα. Η κρίση του ευρώ είναι τόσο συνηθισμένη που οι μαθητές ευρωπαϊκής πολιτικής σήμερα μαθαίνουν χάραξη πολιτικής με γνώμονα την κρίση, όπως ακριβώς η κλάση μου διδάχτηκε τη διαδικασία συναπόφασης. Η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel και ο υπουργός Οικονομικών Wolfang Schaeuble, παίζουν το «καλός μπάτσος-κακός μπάτσος». Οι Έλληνες έχουν για υπουργό Οικονομικών έναν game theorist, τον Γ. ΒΑρουφάκη.

Γίνονται όλα απλώς λίγο πιο εύκολα. Οι ψηφοφόροι είναι μονίμως εξαντλημένοι. Τα εθνικά κοινοβούλια απειλούνται με επιπλέον ευθύνες εάν δεν ακολουθήσουν τη γραμμή. Η Κομισιόν εξαγοράζεται με νέες αρμοδιότητες για την εποπτεία εθνικών προϋπολογισμών. Οι Βρετανοί πρέπει να προσέχουν τι λένε.

Επομένως, όχι, δεν νομίζω πως οι Έλληνες θα φύγουν ακόμη. Αλλά όπως οδηγείται η ΕΕ, χαράσσοντας μια πορεία μέσα στην αναταραχή και προσέχοντας αόριστα για έναν μαύρο κύκνο που θα μπορούσε να μπλεχτεί στον κινητήρα του αεροσκάφους της, τα φτερά του αεροπλάνου μπορεί απλώς να πέσουν.

Στράτος Πουρζιτάκης Φοιτητής PHD στο τμήμα Κρατικών και Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Βαπτιστών στο Χονγκ Κονγκ, με την υποτροφία του Ακαδημαϊκού Προγράμματος της ΕΕ στο Χονγκ Κονγκ

Οι πιθανότητες είναι ότι δεν έχει έλθει ακόμη η χώρα για την Αθήνα να διαβεί τον Ρουβίκωνα και να βγει από την ευρωζώνη. Οι γεωπολιτικοί υπολογισμοί και η προθυμία των ηγετών της ευρωζώνης να διατηρήσουν το ευρωπαϊκό project ανέπαφο, θα κρατήσουν την Ελλάδα στο ενιαίο νόμισμα, για την ώρα.

Εάν οι πιστωτές της Ελλάδας εξετάσουν το ενδεχόμενο να τραβήξουν την πρίζα της χώρας στις επόμενες ημέρες, θα πρέπει να σκεφτούν τα γεωπολιτικά. Εάν η Ελλάδα καταρρεύσει, το εν εξελίξει φλερτ μεταξύ των Αθηνών και της Μόσχας θα εξελιχθεί σε μια ακόμη πιο στενή συνεργασία, με σοβαρές συνέπειες για το ευρωπαϊκό πολιτικό, οικονομικό τοπίο, και το τοπίο της ασφάλειας.

Επιπλέον, οι περισσότεροι ηγέτες της ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίδας Καγκελαρίου, δεν θέλουν να χάσουν την Ελλάδα στη διάρκεια της θητείας τους. Η πρόσκληση της Angela Merkel στον Έλληνα πρωθυπουργό Αλ. Τσίπρα να επισκεφθεί το Βερολίνο και οι προσπάθειές της να χαλαρώσει τις εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών, είναι μια σαφής ένδειξη ότι θα κάνει, για να αναφέρουμε τη δήλωση του προέδρου της ΕΚΤ, Mario Draghi, οτιδήποτε χρειαστεί για να σώσει το ευρώ.

Φαίνεται ότι μια νέα πολιτική πρωτοβουλία βρίσκεται σε εξέλιξη, και οι παρατηρητές θα πρέπει να αναμένουν έναν προσωρινό συμβιβασμό μεταξύ Αθήνας και Βερολίνου—έναν που θα παράσχει στην Ελλάδα τη ρευστότητα με αντάλλαγμα πιο έντονη εποπτεία και επιπλέον υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις.

Το πρόβλημα για την Ελλάδα ωστόσο είναι ότι μακροπρόθεσμα, όλοι αυτοί οι λόγοι δεν είναι αρκετοί για να κρατήσουν την Ελλάδα στην ευρωζώνη. Στη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων, η Αθήνα έχει χρησιμοποιήσει αμφισβητήσιμες τακτικές και έχει παίξει αρκετά το χαρτί της γεωπολιτικής. Η σχέση μεταξύ Ελλάδας και ευρωζώνης έχει σπάσει, και ο δρόμος για την αποκατάσταση θα είναι μακρύς και ανώμαλος.

Επιπλέον, ο λαϊκισμός που επικρατεί στην Ελλάδα και οι ριζοσπαστικές φωνές στην κυβέρνηση συνασπισμού, θα αμφισβητήσουν τη νομιμότητα οποιασδήποτε συμφωνίας που παρεκκλίνει από την προεκλογική ατζέντα. Για να γίνουν τα πράγματα ακόμη χειρότερα, παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο εάν η ελληνική κυβέρνηση θα είναι σε θέση να πετύχει απτά αποτελέσματα στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και την προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Επομένως το Grexit δεν είναι το πιο πιθανό σενάριο βραχυπρόθεσμα, αν και δεν θα πρέπει να αποκλείεται. Μεσομακροπρόθεσμα ωστόσο, το να προετοιμαζόμαστε για τις επιδράσεις, μπορεί να είναι μια εξαιρετικά χρήσιμη στρατηγική.

Peter Spiegel Διευθυντής του γραφείου των Financial Times στις Βρυξέλλες

Οι περισσότεροι αξιωματούχοι της ευρωζώνης με τους οποίους μιλάω, λένε ότι μια έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ δεν είναι σε καμία περίπτωση η προτιμώμενη επιλογή πολιτικής τους. Αλλά αυτό που είναι σαφές σε εμένα είναι ότι οι συμπεριφορές τους έχουν αλλάξει από τα μέσα του 2012, την τελευταία φορά που η ΕΕ αντιμετώπισε την πιθανότητα ενός Grexit.

Οι σχέσεις μεταξύ της Αθήνας και της υπόλοιπης ευρωζώνης είναι τώρα πολύ χειρότερες από ό,τι ήταν το 2012. Αν και πολλοί αξιωματούχοι της ΕΕ ήταν δύσπιστοι έναντι του τότε πρωθυπουργού Αν. Σαμαρά –και θεωρούσαν ότι πέρασε το μεγαλύτερο διάστημα των δύο προηγουμένων ετών σκοπίμως υπονομεύοντας τις προσπάθειές τους όταν ήταν ηγέτης της αντιπολίτευσης στο ελληνικό κοινοβούλιο- σύντομα αποφάσισαν ότι ήταν ο άνθρωπος με τον οποίο θα μπορούσαν να συνεργαστούν μετά από την εκλογή του. Τώρα, η δυσπιστία με τον διάδοχό του, Αλ. Τσίπρα, είναι ακόμη πιο βαθιά από ό,τι ήταν όταν εξελέγη τον Ιανουάριο του 2015.

Ακόμη πιο σημαντικό, πολλοί αξιωματούχοι της ευρωζώνης εκτιμούν πως μια έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ είναι διαχειρίσιμη. Στα μέσα του 2012 υπήρχε ένας γενικός φόβος για τη μετάδοση μετά από ένα Grexit, που θα μπορούσε να γονατίσει την Ιταλία, και η Ιταλία ήταν «πολύ μεγάλη για να διασωθεί». Τώρα, πολλοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι τα μέσα αντιμετώπισης κρίσεων που υπάρχουν –μαζί με το μαζικό πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ- θα προστατέψει την υπόλοιπη ευρωζώνη από τις αλυσιδωτές συνέπειες μιας ελληνικής εξόδου.

Paewel Swiedoba Πρόεδρος του demosEUROPA

Είναι κατανοητή η απογοήτευση σχετικά με το ελληνικό ζήτημα. Ο πληθυσμός της χώρας, ο οποίος έχει υποφέρει αρκετά χρόνια ύφεσης, είναι δικαιολογημένα θυμωμένος με τα αποτελέσματα της επιβληθείσας λιτότητας. Οι πιστωτές της Ελλάδας είναι ενοχλημένοι με τα αντιφατικά μηνύματα που λαμβάνουν από την Αθήνα. Αλλά ο κυνισμός δεν θα πρέπει να επιτραπεί να κυριαρχήσει.

Το γεωπολιτικό επιχείρημα για την διατήρηση της Ελλάδας στην ευρωζώνη είναι φανερό, δεδομένης της θέσης της Ελλάδας στην στρατηγικά σημαντική και συνεχώς ευάλωτη γωνία της Ευρώπης. Ωστόσο, κάτι άλλον διακυβεύεται: η ικανότητα της ΕΕ να μεταστρέψει τις χώρες. Παραδοσιακά, αυτό ήταν μία από τις κύριες δυνάμεις της ένωσης. Εγκαταλείποντας ένα από τα πιο αδύναμα μέλη, θα σήμαινε το τέλος της ΕΕ ως μετασχηματιστικό project.

Εάν υπάρχει ένα μάθημα από την κεντρική Ευρώπη σε αυτό το πλαίσιο, είναι η ανάγκη να δημιουργηθούν οι συνθήκες για τις χώρες για να βοηθήσουν τον εαυτό τους. Η Ελλάδα πρέπει να το νιώσει ως έλεγχο του δικού της μέλλοντος. Και πρέπει να σκεφτεί ξανά, τόσο την μορφή της κοινωνίας που θέλει να είναι όσο και για το οικονομικό μοντέλο που θέλει να δημιουργήσει, βασισμένο στο βαθμό της ανάγκης να ανταγωνιστεί στις διεθνείς αγορές.

Οι Ευρωπαίοι εταίροι της Ελλάδας πρέπει να αποδείξουν ότι νοιάζονται περισσότερο από το να τετραγωνίσουν τον άμεσο οικονομικό κύκλο. Θα πρέπει να συμμετάσχουν σε έναν διάλογο με τους Έλληνες παρά να εμφανίζονται ότι πάντα έχουν το ηθικό έρεισμα. Ναι, όλοι είναι κουρασμένοι από την κρίση. Αλλά ο καθοριστικός της αντίκτυπος γίνεται μόλις τώρα ξεκάθαρος.

Ian Traynor Δημοσιογράφος του Guardian

Η κάπως καθησυχαστική εικόνα για ένα Grexit –που συνηθέστερα προβάλλεται στη Γερμανία, όπου κορυφώνεται η αγανάκτηση με τους Έλληνες- είναι ότι η ΕΕ θα μπορούσε εύκολα να ανταπεξέλθει με αυτή την πιθανότητα τώρα, ενώ δεν θα μπορούσε να το κάνει στην κορύφωση της κρίσης το 2011-2012. Τα τείχη προστασίας υπάρχουν, το πρόβλημα διάδοσης έχει περιοριστεί και η γερμανική δημοσιονομική αυστηρότητα έχει εμφυτευθεί στο DNA της ευρωζώνης. Η ΕΚΤ και ο πρόεδρός της Mario Draghi, έσωσαν την ημέρα. Οι κίνδυνοι έχουν περιοριστεί και ελαχιστοποιηθεί.

Ίσως, υπό μία αυστηρώς οικονομική και χρηματοπιστωτική έννοια- αν και κανείς δεν ξέρει στα αλήθεια. Αλλά υπάρχουν και άλλοι κίνδυνοι, αναμφισβήτητα μεγαλύτεροι. Η Ευρώπη σπανίως έχει φανεί ξανά τόσο εύθραυστη και ευάλωτη σε ό,τι αφορά την ασφάλεια, την εξωτερική πολιτική, την διπλωματία. Η ανησυχία είναι μεγάλη. Η αυτοπεποίθηση χαμηλή. Ο Ρώσος πρόεδρος Vladimir Putin είναι ο κύριος παράγοντας των ανησυχιών της Ευρώπης. Κανείς δεν θα είναι πιο ευτυχισμένος από το Κρεμλίνο αν δουν την Ελλάδα να φεύγει, και την ΕΕ να αποδυναμώνεται περαιτέρω.

Ο Putin έχει θέσει το απρόβλεπτο στο επίπεδο της κρατικής πολιτικής. Η καταστροφή διαφαίνεται στη Λιβύη. Στην Τουρκία, ο πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan γίνεται όλο και πιο αυταρχικός και μυστηριώδης μέρα με την ημέρα. Το μαλακό υπογάστριο της Ευρώπης, τα Δυτικά Βαλκάνια, είναι κάτι λιγότερο από σταθερά. Και υπάρχει και το ανεπίλυτο ερώτημα της Κύπρος και το ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων, για να μην μιλήσουμε για τα ζητήματα των ξένων μαχητών και της μαζικής μετανάστευσης.

Η Ελλάδα είναι ζωτικής σημασίας σε αυτό το συγκρότημα. Καμία πλευρά στη διαφωνία για το χρέος δεν διαχωρίζει τον εαυτό της η μία από την άλλη, ενώ και οι δύο εμπλέκονται σε μικροπολιτική. Αλλά μακρά είναι καλύτερα μια Ελλάδα εντός παρά εκτός, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ:

Judy Dempsey

http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=59410

capital.gr