Η Ελληνική Εθνεγερσία του 1821

Γράφει ο
Γεώργιος Χαροκόπος

«...Δεν χάθηκες, μα κι’ ούτε θα χαθείς
κι’ ας έρθουν πάλι Πέρσες και Λατίνοι.
Δεν είσαι κάστρο για να πατηθείς.
Είσαι το φως Ελλάδα που δε σβήνει!»

Αυτό ακριβώς  που στιχούργησε αριστουργηματικά ο ποιητής απέδειξαν περίτρανα οι ήρωες της ελληνικής εθνεγερσίας στην αθάνατη εποποιία των οποίων στρέφεται κάθε χρόνο στις 25 Μαρτίου με ευλάβεια και υπερηφάνεια η μνήμη όλων των Ελλήνων. Αναλογίζονται με δέος και Εθνική έξαρση τα ηρωικά κατορθώματα των προγόνων των αγωνιστών του 1821, που πραγματοποιήθηκαν κάτω από αντίξοες περιστάσεις και δυσμενείς συνθήκες.
Σχεδόν άοπλοι, στην αρχή, μάχονταν υπεράνθρωπα ενάντια στον πάνοπλο και αδυσώπητο κατακτητή, που η Αυτοκρατορία του εκτεινόταν από τη Μέση Ανατολή  και την Αίγυπτο μέχρι τις πύλες της Ευρώπης, κοντά στη Βιέννη.
Χωρίς εκπαιδευμένες εφεδρείες, ενώ ο εχθρός διέθετε τις πιο σύγχρονες,  για την εποχή εκείνη, στρατιές, οπλισμένες με τα τελειότερα όπλα. Οι περισσότεροι ήρωες ρίχνονταν από τις πρώτες εβδομάδες στη μάχη με απηρχαιωμένα όπλα,  τσεκούρια
και γιαταγάνια.
Ήταν ένας άνισος και ανηλεής αγώνας γιγάντων, που κυρίως μόνο με το θάρρος και την ψυχική τους δύναμη κέρδισαν τις πρώτες αποφασιστικές μάχες και τελικά κατόρθωσαν εκείνο που φαινόταν ακατόρθωτο και, απραγματοποίητο όνειρο: 
Να πλήξουν θανάσιμα μία από τις ισχυρές αυτοκρατορίες του 18ου αιώνα και να πετύχουν την απελευθέρωση της ιστορικής πατρίδας τους ύστερα από τεσσάρων αιώνων απερίγραπτη, σκληρή και απάνθρωπη δουλεία.
Η Οθωμανική αυτοκρατορία
Ο αξέχαστος αγωνιστής της κατοχής 1941-44 στα ελληνικά βουνά με τους Έλληνες αντάρτες Άγγλος συν/χης Κρίστοφερ Γουντχάουζ γράφει, μεταξύ άλλων, στο βιβλίο του “The Greek war of independence”, σελίδα 54:
«Οι Τούρκοι εθεωρούντο τότε εκείνο που αποκαλείται «μεγάλη δύναμις». Το να θεωρεί κανείς την Τουρκία μεγάλη δύναμη την εποχή εκείνη δεν ήταν καθόλου υπερβολή. Αν και βυθισμένη στο λήθαργο και διαφθαρμένη, η κυβέρνηση στην Κωνσταντινούπολη διέθετε ακόμα μεγάλα αποθέματα ισχύος που δεν χρειαζόταν παρά μόνο ένα κίνητρο, σαν εκείνο της επανάστασης, για να τεθούν σε δράση...».
Καί τέθηκαν σε πλήρη δράση! Ο Δαυίδ κατά του Γολιάθ. Αν λάβουμε υπόψη και την πολιτική κατάσταση που είχε επιβάλλει ο συντηρητισμός μετά την ήττα του Ναπολέοντα το 1815 στο Βατερλώ, θα μπορούσαμε να πούμε: Ο Δαυίδ κατά του Γολιάθ του κόσμου. Σχετικά, ο Γουντχάουζ σημειώνει: «...Όλες οι μεγάλες δυνάμεις, με εξαίρεση σε ορισμένες περιπτώσεις στην Αγγλία, ήταν απόλυτα σύμφωνες στην αποθάρρυνση κάθε φιλελεύθερης κίνησης στο εξωτερικό, καθώς και στη χωρίς δισταγμούς κατάπνιξή της στο εσωτερικό των κρατών των...».
Ο κύβος ρίπτεται
Κατά συνέπεια, ο κύβος είχε ριφθεί από τους γενναίους επαναστάτες στην πιο ακατάλληλη περίοδο.  Οι πολιτικές συνθήκες στην Ευρώπη ήταν απαγορευτικές για επαναστάσεις και φιλελευθερισμούς. Οι οιωνοί δεν ήσαν ευνοϊκοί.
Οι επί τέσσερεις, περίπου, αιώνες τυραννισμένοι από τη δουλειά και γενοκτονία, απογοητευμένοι, εγκαταλελειμμένοι και προδομένοι, από τους χριστιανικούς λαούς της Ευρώπης Έλληνες, που διέθεταν ελάχιστα, σε σύγκριση, όπλα και ήσαν ανοργάνωτοι στρατιωτικά, είχαν ν’ αντιμετωπίσουν στο πολιτικό πεδίο ένα πολύ πιό επικίνδυνο εχθρό. Την «Ιερά Συμμαχία».
Οργανωτής και εμπνευστής της ήταν ο φοβερός μισέλληνας, υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας, κόμης Μέτερνιχ. Ήταν ο παντοδύναμος πολιτικός καθοδηγητής της και στόχος του ήταν η διατήρηση με κάθε μέσο του δημιουργηθέντος, μετά το Ναπολεόντειο Βατερλώ, “Status quo”, στην Ευρώπη.  Ρωσία, Γερμανία, Αυστρία, Γαλλία, Αγγλία ήσαν μέλη της αντιδραστικής αυτής συμμαχίας.
Ο αγώνας άνισος
Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο στρατιωτικός και πολιτικός αγώνας που  άρχιζαν οι υπόδουλοι Έλληνες φαινόταν άνισος από κάθε άποψη και καταδικασμένος σε αποτυχία, όπως υποστήριζαν και μερικοί επιφανείς, μάλιστα, Έλληνες του εξωτερικού...
Αλλά, οι απόγονοι των Μαραθωνομάχων, της Σαλαμίνας και των Θερμοπυλών κατά της Περσικής αυτοκρατορίας δεν άντεχαν να περιμένουν άλλο. Και ήξεραν: Επιτυχία θα σήμαινε ανάσταση. Αποτυχία εξαφάνιση του Ελληνικού έθνους που, αφού είχε σώσει τον Αρχαίο κόσμο από τη βαρβαρότητα, είχε καταστεί το λίκνο που γαλουχήθηκε και άνθισε ο Κλασικός πολιτισμός της Αρχαίας Ελλάδας και αργότερα με τον Μέγα Αλέξανδρο διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο!
Από το λίκνο αυτό του πολιτισμού της Αρχαίας Ελλάδας είχαν αντλήσει τις βάσεις που στήριξαν την πρόοδο και τον πολιτισμό τους όλες οι χώρες της Ευρώπης. 
Και όμως, δεν το είχαν εκτιμήσει. Όπως ακριβώς και μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν εκτίμησαν δεόντως το γεγονός ότι χωρίς την Ελλάδα ίσως δεν θα ήσαν αυτοί οι νικητές του Β’ παγκοσμίου Πολέμου!...
Άξιοι των προγόνων
Οι ήρωες Έλληνες του 1821 απέδειξαν στον κόσμο – και τελικά τον συγκίνησαν με καταλυτικές συνέπειες για την Ιερή Συμμαχία» - ότι ήσαν άξιοι απόγονοι των προγόνων τους. Και με τα απαράμιλλα κατορθώματά τους κατά των ατελείωτων στρατιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τις οποίες διέλυσαν σε πολλές περιπτώσεις, συνέγειραν, επιτέλους, τη λανθάνουσα, λόγω του φόβου της...”Ιεράς Συμμαχίας’’, κοινή γνώμη των φιλελεύθερων Ευρωπαϊκών λαών.
Από τη Ρωσία είχε ξεκινήσει η δράση της «Φιλικής Εταιρείας» που προπαρασκεύασε την έκρηξη της επανάστασης. Πολλοί Φιλέλληνες, Άγγλοι, Γάλλοι, Γερμανοί, Ιταλοί κ.ά. σύστησαν επιτροπές και βοήθησαν οικονομικά τους επαναστάτες. Και άλλοι έφτασαν στην Ελλάδα για να δώσουν ακόμη και τη ζωή τους για την ελευθερία της χώρας που υπήρξε το λίκνο, στο οποίο γαλουχήθηκε ο πολιτισμός των πατρίδων τους. Είχαν, ήδη, αντιληφθεί οι Ευρωπαίοι ότι οι στόχοι του μεγάλου φιλέλληνα Λόρδου Βύρωνα, που είχε γράψει στο τέλος του 18ου αιώνα:       
                                                                                                    
«Για τους Έλληνες ντροπή!!!                                                                               
Για την Ελλάδα ένα δάκρυ!».                 
                                                                
Δεν απέδιδαν την πραγματική εικόνα του γαλανού ουρανού της αλυσοδεμένης ψυχής ενός μαρτυρικού λαού. Ενός λαού του οποίου επί αιώνες είχαν εξαθλιώσει οι κατακτητές παίρνοντας ακόμη και τα μικρά παιδιά του για να τα εξισλαμίσουν σε «Γενίτσαρους» που θα τον πολεμούσαν κατόπιν και θα τον τυραννούσαν χειρότερα από τους ίδιους!
Η πραγματική εικόνα επρόκειτο να αποδοθεί λίγο αργότερα με τους στίχους του Εθνικού του ποιητή:       
                                           
Σε γνωρίζω από την κόψη                                                                                     
του σπαθιού την τρομερή.                                                                                       
Σε γνωρίζω από την όψη                                                                                      
που με βιά μετράει τη γη!...                
                                                             
Κανένας λαός στον κόσμο δεν έχει γράψει παρόμοια δραματική ιστορία πολέμων, θριάμβων και καταστροφών, πτώσεων και αναστάσεων. Και δεν έχει πληρώσει τόσο ακριβά με αίμα για να εξασφαλίσει την ελευθερία και την Εθνική του ανάσταση και επιβίωση. Κανένας λαός δεν έχει αντιμετωπίσει μόνος του τόσους πολλούς και παντοδύναμους εχθρούς στη μακραίωνη ιστορία του και δεν έχει υποφέρει, υποστεί αλλά και προσφέρει τόσα πολλά...
Παλαιό και πρόσφατο παρελθόν
Σε μία περίοδο  αιώνων που όλοι θεωρούσαν ότι δε διαφαινόταν πλέον και δεν υπήρχε ελπίδα να επιβιώσει έξαφνα ξεπετάχθηκε θριαμβευτικά και ένδοξα και προξένησε έκπληξη και κατάπληξη και στους φίλους και στους εχθρούς...
Το ίδιο, εξ’ άλλου, δεν συνέβη και στο πρόσφατο παρελθόν; Όταν συγκλόνισε όλο τον κόσμο και έδωσε θάρρος και ελπίδα σε εκατομμύρια ανθρώπων με το να τραυματίσει θανάσιμα την αλαζονική φασιστική αυτοκρατορία του Μπενίτο Μουσολίνι που τρόμαξε την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο όσο και ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ...
Δεν χρωστά...
Η Ελλάδα έχει ξεπληρώσει με το παραπάνω τη βοήθεια που της έδωσε η Ευρώπη για την απελευθέρωσή της το 1821 και δεν χρωστά τίποτε σε κανένα. Αντίθετα, πολλοί της χρωστούν πολλά. Το έχουμε τονίσει με αποδείξεις δικές τους στα βιβλία “The forgotten debt” και «Αν η Ελλάδα δεν έλεγε ΟΧΙ το 1940».
Χρέος στους Ήρωες...
Όμως, εμείς χρωστάμε πολλά στους Ήρωες του 1821. Την ύπαρξή μας και την ύπαρξη της πατρίδας μας. Χωρίς την αποφασιστικότητα, την πίστη τους στα ιδανικά του λαού μας και την αυτοθυσία τους όλα θα είχαν χαθεί. Και θα είχαν απελευθερώσει μόνοι τους, χωρίς καμία ξένη βοήθεια τη γη των προγόνων τους αν ορισμένοι ξενόφερτοι Έλληνες του εξωτερικού δεν κατάφθαναν μετά την καταστροφή της στρατιάς του Τούρκου στρατάρχη Δράμαλη από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.   
                                                                                                    
Για να αναλάβουν αυτοί τη συνέχιση  του αγώνα με άλλους φιλόδοξους τοπικούς παράγοντες και να σχηματίσουν κυβέρνηση, φυλακίζοντάς τον...Νόμισαν ότι ο αγώνας βρισκόταν προς το τέλος του και δεν χρειάζονταν πλέον αυτή τη μεγάλη ηγετική φυσιογνωμία της Επανάστασης!...      
                                                    
Όμως, ο Σουλτάνος και η «Υψηλή Πύλη»  η Κυβέρνησή του – είχαν αντιληφθεί ότι έχαναν το παν και ζήτησαν τη συμμαχία και τη βοήθεια του υπηκόου της Μεχμέτ Πασά, Αντιβασιλέα της Αιγύπτου. Αυτός διέθετε ισχυρό στρατό και στόλο που είχαν οργανώσει και εκπαιδεύσει Ευρωπαίοι αξιωματικοί. Με αρχηγό τον Ιμπραήμ πασά ισχυρές Αιγυπτιακές δυνάμεις αποβιβάστηκαν πρώτα στην Κάσο και μετά στην Κρήτη.
Παρά τη σφοδρή αντίσταση και την αυτοθυσία των επαναστατών κατάφεραν να τους καταβάλουν και η αντίστασή τους στην Κρήτη περιορίστηκε στα ορεινά της υπαίθρου, ενώ μέχρι τότε πολιορκούσαν τα φρούρια των πόλεων, στα οποία είχαν καταφύγει και περιοριστεί νικημένοι οι κατακτητές. 
Ο Ιμπραήμ ( ο Μπραϊμης) αποβιβάστηκε κατόπιν στην Πελοπόννησο, την ερήμωσε και διαπεραίωσε δυνάμεις στο ηρωικό Μεσολόγγι που κρατούσε μήνες και απέκρουε τις επιθέσεις του (εξωμότη) στρατάρχη του Σουλτάνου Κιουταχή που το πολιορκούσε με μεγάλες δυνάμεις.              
                                               
Οι φωστήρες ξενόφερτοι Έλληνες Κυβερνήτες  μπορεί να είχαν φέρει χρήματα και να είχαν πετύχει δάνεια από την Αγγλία, απαραίτητα για τον αγώνα. Όμως, με την απειρία και τη μωροφιλοδοξία τους είχαν οδηγήσει σε αδιέξοδο τον αγώνα και είχαν διχάσει τους Έλληνες. Μάλιστα ο Μαυροκορδάτος, πολιτικός, ίσως, καλός αλλά ανίδεος σε στρατιωτικά θέματα ενός ιδιότυπου πολέμου φθόνησε τη δόξα του Κολοκοτρώνη. Και οδήγησε τις πιό αξιόμαχες Ελληνικές δυνάμεις της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας στη μεγάλη καταστροφή του Πέτα.
Ο φλογερός Καλόγερος Παπαφλέσσας, που αυτός είχε ξεσηκώσει την Πελοπόννησο, συντάχθηκε με το μέρος των ξενόφερτων πολιτικών και ντόπιων Κοτζαμπάσηδων.   
                                                                                
Ονειρευόμενος  κι’ αυτός τη δόξα του Κολοκοτρώνη δέχθηκε να γίνει Υπουργός στρατιωτικών της Κυβέρνησης. Ο Ιμπραήμ Πασάς, όμως, χωρίς αξιόλογο αντίπαλο – όπως ήταν ο φυσικός αρχηγός του αγώνα Θεόδωρος Κολοκοτρώνης – αφού σάρωσε την Πελοπόννησο και την ερήμωσε εκτός από ορισμένες οχυρωμένες περιοχές και αφού βοήθησε τον Τούρκο στρατάρχη - Ελληνικής καταγωγής  - Κιουταχή να καταλάβει το θρυλικό Μεσολόγγι ξαναγύρισε στην Πελοπόννησο.
Ο Κολοκοτρώνης είχε αποφυλακιστεί από τους αχαρακτήριστους διώκτες του και οργάνωνε ανταρτοπόλεμο! Στη μάχη στο Μανιάκι ο Παπαφλέσσας έπεσε ηρωικά και πλήρωσε με το κεφάλι του τη φιλοδοξία του να γίνει δεύτερος Κολοκοτρώνης.
Ναβαρίνο 1827
Η Ελληνική Επανάσταση που θα ήταν δυνατό να έχει επιτύχει τη σταθεροποίησή της με αρχηγό τον Κολοκοτρώνη πριν από την επέλαση του Ιμπραήμ είχε τώρα αποδιοργανωθεί. Ο Κολοκοτρώνης είχε ξεχάσει την πικρία της φυλακής και ενθάρρυνε τους απογοητευμένους Έλληνες τονίζοντάς τους: «Ο θεός έβαλε την υπογραφή του για την απελευθέρωση της Ελλάδας και δεν την παίρνει πίσω».     
Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου στις 20 Οκτωβρίου 1827 υπήρξε ο «από μηχανής Θεός» που έσωσε την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί και οδήγησε στην Ελληνική ανεξαρτησία και την ίδρυση του πρώτου Ελληνικού Κράτους.             
      
Ο Τουρκοαιγυπτιακός  στόλος καταστράφηκε στο Ναβαρίνο σχεδόν ολοσχερώς χάρη στη στρατηγική του Άγγλου ναυάρχου Κόδριγκτον που ήταν επικεφαλής του συμμαχικού στόλου – Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας.
Το τίμημα
Ο Άγγλος ναύαρχος ήταν, ήδη, ένδοξος από την ιστορική ναυμαχία του Τραφάλγκαρ και μεγάλος φιλέλληνας. Η αγγλική κυβέρνηση που δεν ανέμενε ούτε επιθυμούσε να καταστραφεί ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος τον ανακάλεσε με τη μομφή ότι ξεπέρασε το όριο των διαταγών δράσης που του είχαν δοθεί. Αλλά αργότερα τον αποκατάστησε, όταν διαπιστώθηκαν τα γεγονότα που προκάλεσαν τη ναυμαχία.
Όμως, το τίμημα το πλήρωσε η Κρήτη! Μετά την αποβίβαση στην Πελοπόννησο του Ιμπραήμ οι Κρητικοί είχαν κατορθώσει με αιματηρούς αγώνες να ελευθερώσουν ξανά το νησί τους εκτός από τα φρούρια των πόλεων και μερικές οχυρές θέσεις στην ύπαιθρο. Αλλά η τότε Αγγλική Κυβέρνηση απέκλεισε την Κρήτη από το νεοσυσταθέν Ελληνικό κράτος. Από συμφώνου με τις άλλες δυνάμεις την παρεχώρησαν στον Χεβίδ της Αιγύπτου. Για να τον αποζημιώσουν για την καταστροφή του στόλου του στο Ναβαρίνο!...
Με επανάσταση το 1848 οι Κρητικοί κατατρόπωσαν τους Αιγύπτιους. Όμως, οι μεγάλες «προστάτιδες» δυνάμεις την ξανάδωσαν στο Σουλτάνο και παρέμεινε στη σκλαβιά μέχρι το 1898 ερειπωμένη από τις συνεχείς εξεγέρσεις που ακολούθησαν. Τότε δημιουργήθηκε ανεξάρτητο κράτος.
Η Κρητική Πολιτεία, όπως ονομάστηκε μετά την επανάσταση του Βενιζέλου στο Θέρισο το 1905, ενώθηκε τελικά με την Ελλάδα το 1913.  Πρωταγωνιστές της παραμονής της Κρήτης στον Τουρκικό ζυγό μέχρι το 1898 ήσαν οι Βρετανοί. (Και να σκεφθούμε πόσο οι Κρητικοί βοήθησαν τους  Βρετανούς κατά την ιστορική Μάχη του Μαίου 1941 και πόσο χρήσιμη βάση τους ήταν από τον Οκτώβριο του 1940 μέχρι τότε. Και πόσο τους χρησίμευσε στην εξουδετέρωση της απειλής του Ιταλικού στόλου και τον ανεφοδιασμό της Μάλτας...).  
Κρήτη και Κύπρος
Αυτά τα γράφουμε όχι μόνο γιατί έχουν κάποια σχέση με το θέμα μας, αλλά γιατί αποδεικνύουν ότι στη διεθνή πολιτική πολλές φορές «οι αιώνες αντιγράφουν αλλήλους». Ότι συνέβη τότε (1827-1828) με την Κρήτη συμβαίνει σήμερα και από αρκετά χρόνια με την Κύπρο. Αλλά σε έκταση και αδικία πολύ  μεγαλύτερη. Και οδηγείται το Κυπριακό σε δρόμο χωρίς επιστροφή.           
                                   
Το θέμα της Κύπρου και η κρίση που σκιάζει σήμερα το γαλάζιο Ελληνικό ουρανό, όπου οι ψυχές των ηρώων του 1821 και του 1940-41 μαζί με τις ψυχές των γενναίων Βρετανών που έπεσαν ηρωικά στη Ελλάδα και την Κρήτη για την ελευθερία όλου του κόσμου, θα «περιίπτανται» με ικανοποίηση για να τιμήσουν την Ελλάδα του χθες και του σήμερα. Την Ελλάδα του 1821 και την Ελλάδα του 1940-41. Αλλά και θα απορούν και θα διερωτώνται για πάρα πολλά, που έγιναν μεταπολεμικά από αδέξιους πολιτικούς που κυβέρνησαν την Ελλάδα.         
         
Εδώ, όμως, ας σταθούμε προσοχή! Και ας καταθέσουμε νοερά δάφνινα στεφάνια στους ανδριάντες των ηρώων και την τύμβο του Αγνώστου Στρατιώτη για κείνους που μας έκαναν να αισθανόμαστε υπερήφανοι για την πατρίδα και την ελευθερία που μας χάρισαν και να τους υποσχεθούμε ότι σε κάθε περίπτωση θα προσπαθήσουμε να φανούμε άξιοι της θυσίας τους, όσο κι’ αν ο αγώνας είναι άνισος!
Και ότι με την εμπειρία του παρελθόντος δεν θα επιτραπεί ξανά σε δικούς μας ή ξένους να παραπλανήσουν και να διαιρέσουν το λαό μας όπως συνέβη πρόσφατα το 1943-1949. Ο εμφύλιος πόλεμος που ξέσπασε τότε ολοκλήρωσε την καταστροφή που είχε προκαλέσει η τριπλή εχθρική κατοχή. Και όχι μόνο καθυστέρησε την απελευθέρωση της χώρας αλλά είχε σαν τελικό αποτέλεσμα την καταβαράθρωση των δικαίων εθνικών μας διεκδικήσεων!...  
«Ενός κακού μύρια έπονται»
Η ρήση αυτή αποδείχθηκε κανόνας στην μεταπολεμική Ελλάδα και οδήγησε στην σημερινή κατάσταση. Το πιο απογοητευτικό, όμως, από όλα είναι ότι ένα μεγάλο τμήμα της Ελληνικής Αριστεράς και οι συνοδοιπόροι της εξακολουθούν να αγνοούν τα διδάγματα του παρελθόντος και συνεχίζουν να τορπιλίζουν την ενότητα του Ελληνικού λαού. Ας το καταλάβουμε, η «ξαστεριά» που ανατέλλει τελευταία δειλά - δειλά ύστερα από τις μεγάλες οικονομικές θυσίες και την προσπάθεια ορισμένων πολιτικών ανδρών θα αργήσει να μεσουρανήσει αν ο προαιώνιος εχθρός της Ελλάδος, η διχόνοια, που υποδαυλίζεται από ορισμένους Πολιτικούς και Κόμματα εξακολουθήσει το καταστροφικό έργο της! Ο ποιητής μάς προτρέπει:          
                                                                                             

"Πολλούς  νεκρούς ως τώρα έχουμε θάψει                                                               
και έχουνε γίνει δίδαγμα τρανό                                                                              
κανείς δεν πρέπει τώρα να τους  κλάψει                                                                         
γιατί το φως ψηλά που έχουν ανάψει 

στο χρέος μας καλούν το αληθινό!"

-Ο κ. Γ. Χαροκόπος είναι Ιστορικός – Συγγραφέας