Ο έλεγχος της άσκησης πολιτικής ή ακόμα και του πολιτικού λόγου υπήρξε από τις πιο σημαντικές ενασχολήσεις όλων των πνευματικών ανθρώπων στην Αρχαία Αθήνα. Σκοπός δεν ήταν, βέβαια να απαξιωθεί η πολιτική, αλλά να ελεγχθούν όσοι την ασκούσαν, να εξεταστεί η αλήθεια των πολιτικών λόγων, να ασκηθεί κριτική ακόμα και για το πολιτικό καθεστώς και, τέλος, να διερευνηθεί το «πώς πολιτεύεσθαι».
Η Αθήνα είχε το προνόμιο αυτού του είδους ελέγχου, ακριβώς διότι η παρρησία, δηλαδή η ελευθερία έκφρασης, υπήρξε θεμελιώδες χαρακτηριστικό της. Είτε ο έλεγχος αυτός γινόταν μέσω πολιτικών αντιπαραθέσεων, είτε μέσω φιλοσοφικής διερεύνησης, είτε μέσω των πολύ αγαπητών και λαοφιλών θεατρικών δρωμένων (από τις σοβαρές τραγωδίες έως και τις πιο δηκτικές κωμωδίες του Αριστοφάνη), είτε ακόμα και στις λαϊκές αντεγκλήσεις της Αρχαίας Αγοράς, ο πολιτικός έλεγχος αποτελούσε συστατικό στοιχείο της Αρχαίας Δημοκρατίας.
Η μονομέρεια απόψεων, η δογματικότητα ή η υπακοή στην όποια «κομματική» γραμμή δεν ήταν συνήθης. Το σημαντικότερο, όμως είναι πως η πολιτική δεν θεωρούνταν μια ενασχόληση για λίγους, ούτε ήταν αποδεκτό το «δεν δικαιούσαι δια να ομιλείς». Η παροιμιώδης πλέον ερώτηση του Πρυτάνεως της Εκκλησίας του Δήμου «Τις αγορεύειν βούλεται;», δεν αποτελούσε μονάχα μια ανούσια, τυπική έκφραση δημοκρατικότητας, αλλά μια ουσιαστική δήλωση διαφύλαξης της ελευθερίας της έκφρασης.
Στην Αρχαία Αθήνα δεν θα εμφανιζόταν ποτέ κάποιος εκλεγμένος πολιτικός με το αξίωμα του Στρατηγού για να πει: Σήμερα αποφασίζω να σας επιβάλλω αυτά κι αυτά τα μέτρα. Ούτε θα τολμούσε να το κάνει (το καλύτερο που θα πάθαινε θα ήταν να τον πετάξουν με τις κλωτσιές έξω από τον χώρο συνεδρίασης οι Σκύθες, πιθανόν με εντολή του ίδιου του Πρύτανη), ούτε όμως και θα σκεφτόταν να το κάνει. Ήταν απλά αδιανόητη για τους Αθηναίους μια τέτοια επιβολή.
Απ’ ότι φαίνεται, η Δημοκρατία κατάντησε μια εύηχη λέξη που την χρησιμοποιούμε κατά το δοκούν ή απλώς μια ιστορική έννοια που την μελετάμε από ενδιαφέρον και μόνο επειδή εμφανίστηκε κάποτε πριν από χιλιάδες χρόνια. Η Δημοκρατία πέθανε ήδη και την σκοτώσαμε εμείς οι ίδιοι…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου