Οι σχέσεις μεταξύ Χίτλερ, Στάλιν και Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ

Γράφει ο Νίκος Φραγκιαδάκης, Δάσκαλος και μεταπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Γνωρίζονταν άραγε μεταξύ τους ο Χίτλερ (Hitler), ο Στάλιν (Stalin) και ο Μουσταφά Κεμάλ (Mustafa Kemal); Κι αν ναι. Τι σχέσεις είχαν; Τι γνώμη είχε ο ένας για τον άλλο; Και πώς αυτές επηρέασαν τα συμφέροντα και τις πράξεις τους, αλλά και κατ’ επέκταση την ανθρώπινη ιστορία;

Ο Hitler υπέγραψε με τον Stalin, στις 23 Αυγούστου του 1939, μέσω των υπουργών εξωτερικών τους, το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ και Μολότοφ, προκειμένου να μπορέσει να εισβάλει ανενόχλητος στην Πολωνία, αρχικά, και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, έπειτα. Το

παραβίασε, ωστόσο, δύο χρόνια αργότερα, στις 22 Ιουνίου του 1941, εξαπατώντας τον Stalin, προκειμένου να μπορέσει να επιτεθεί στη Σοβιετική Ένωση (Καραγιάννης, 2020, 66 – 67 & 78, Stray Docs4, 2019, spyros1805, 2016 & Knossopolis, 2014).

Ο Hitler με τον Goebbels στο εργαστήριο του γλύπτη του Γιόζεφ Τόρακ (Josef Thorak), όπου και διακρίνεται ένα αντίγραφο μιας προτομής του Mustafa Kemal (Μαλκίδης, 2016).

Ο Hitler, αν και εχθρευόταν τον Stalin, θαύμαζε τον Mustafa Kemal. Μάλιστα, όπως υποστηρίζουν ο συγγραφέας Θεοφάνης Μαλκίδης στο βιβλίο του Κεμαλισμός και Ναζισμός και ο Βρετανός ιστορικός Στέφαν Αϊριγκ (Stefan Ihrig) στο έργο του Ατατούρκ και Ναζί, ο Hitler ήταν μαθητής του Mustafa Kemal, καθώς επηρεάστηκε από και στήριξε τις σφαγές του τελευταίου εις βάρος των Ελλήνων και των Αρμενίων, τις οποίες και χρησιμοποίησε ως πρότυπο, για να διαπράξει τα δικά του εγκλήματα. Ακόμη, ο Hitler ισχυρίστηκε ότι οι ιδεολογίες του Κεμαλισμού και του Εθνικοσοσιαλισμού έχουν κοινά σημεία μεταξύ τους και φέρεται να είπε ότι οι Τούρκοι, όπως και οι Γερμανοί, ανήκουν στην Άρια Φυλή (Μαλκίδης, 2016 & Ο Χίτλερ ήταν θαυμαστής του Κεμάλ, 2016).

Ο Stalin, αν και εν τέλει έγινε εχθρός με τον Hitler, στο παρελθόν τον θαύμαζε για την ικανότητα και την αποφασιστικότητά του να εκτελεί τους πολιτικούς του αντιπάλους. Επίσης, όπως προείπαμε, τον εμπιστεύτηκε και επιχείρησε να συνάψει ειρήνη μαζί του, αλλά όταν ο Hitler τον εξαπάτησε εισβάλλοντας στη Σοβιετική Ένωση, εκείνος ένιωσε προσωπικά προδομένος από αυτόν και μεταβλήθηκε στον σκληρότερο πολέμιο του (spyros1805, 2016, Knossopolis, 2014 & Βολκογκόνοφ, 1989, 342).

Από την άλλη πλευρά ο Stalin διατηρούσε καλές σχέσεις με τον Mustafa Kemal, λόγω της συνεργασίας μεταξύ των χωρών τους κατά τη διάρκεια του Ελληνοτουρκικού Πολέμου (1919 – 1922). Οι καλές τους σχέσεις, όμως, παραλίγο να διαταραχθούν, εξαιτίας του γεγονότος ότι, τον Φεβρουάριο του 1929, ο πολιτικός αντίπαλος του Stalin, Leon Trotsky, ζήτησε, μέσω μιας επιστολής του προς τον Mustafa Kemal, καταφύγιο στην Τουρκία. Ο τελευταίος τον δέχθηκε και του επέτρεψε να μείνει επί τρία χρόνια στη νήσο Πρίγκιπο που βρίσκεται στη θάλασσα του Μαρμαρά. Το 1932, όμως, μετά από συνεχείς πιέσεις του Stalin, αναγκάστηκε να διώξει τον Trotsky από την Τουρκία δίνοντάς του, ωστόσο, τουρκικό διαβατήριο με ψεύτικο όνομα, για να ταξιδέψει όπου ήθελε. Μετά από αυτό, οι σχέσεις μεταξύ των δύο ηγετών και των κρατών τους επέστρεψαν στην προηγούμενή τους ομαλότητα (Γεωργιλάκης, 2017, 57, Μίλεσης, 2017, Βολκάν & Ίτσκοβιτς, 2005, 496 & Βολκογκόνοφ, 1989, 357).

Ο Mustafa Kemal δε φαίνεται να συμμεριζόταν τις φιλοφρονήσεις του Hitler προς το πρόσωπό του, αλλά και ούτε και τις φυλετικές του απόψεις. Αρχικά, βέβαια ο Mustafa Kemal είδε με ενδιαφέρον την άνοδο του Hitler στη Γερμανία και μάλιστα φαίνεται να διάβασε το έργο του MeinKampf. Ωστόσο, μετά την ανάγνωσή του, η άποψη του πρώτου για τον δεύτερο άλλαξε προς το χειρότερο. Μάλιστα, ο Mustafa Kemal φέρεται να χαρακτήρισε τον Hitler «ασήμαντο τενεκέ» και φάνηκε να ανησυχεί για τις επεκτατικές του βλέψεις εις βάρος των άλλων κρατών. Επίσης, ο ίδιος φαίνεται να διαφωνούσε, τουλάχιστον επισήμως, με τις αντισημιτικές απόψεις του Hitler, αν και ο ίδιος το 1934, εξεδίωξε τους Εβραίους της Ανατολικής Θράκης από τις εστίες τους, καθότι προσέφερε καταφύγιο σε πολλούς Ευρωπαίους Εβραίους, οι οποίοι μετανάστευσαν τη δεκαετία του 30 στην Τουρκία, για να γλιτώσουν από τις διώξεις και τις εκκαθαρίσεις του τελευταίου εις βάρος τους. Βέβαια, αυτό ο Mustafa Kemal δεν το έκανε από αλτρουισμό ή συμπάθεια προς τους Εβραίους, αλλά από συμφέρον, καθότι ήθελε να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις και την οικονομική τους επιφάνεια προς όφελος της χώρας του. Για αυτό τον λόγο σύντομα οι περισσότεροι από αυτούς τους Εβραίους έφυγαν από την Τουρκία και πήγαν στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Ακόμη, ο Mustafa Kemal απευχόταν το ενδεχόμενο ενός νέου μεγάλου πολέμου, καθότι θεωρούσε ότι εάν αυτός ξεσπούσε, θα έβλαπτε την Τουρκία οικονομικά και γεωγραφικά. Αλλά, αυτό δε σημαίνει ότι ο ίδιος ή άλλοι Τούρκοι ηγέτες εκείνης της περιόδου, τη δεκαετία του 30, δεν είχαν επεκτατικές βλέψεις εις βάρος των άλλων κρατών, όπως το λιμάνι Χατάι (Αλεξανδρέττα) στη Συρία ή η πετρελαιοπαραγωγός περιοχή της Μουσούλης στο Ιράκ. Απλά, ο Mustafa Kemal, σε αντίθεση με τον Hitler, και εξαιτίας του γεγονότος ότι κληρονόμησε μια φτωχή και κατεστραμμένη χώρα, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τη διπλωματία και όχι τη στρατιωτική βία, για να επιτεύξει τους σκοπούς του (Γεωργιλάκης, 2017, 56 – 57, 59 & 64 – 65 & Βολκάν & Ίτσκοβιτς, 2005, 465, 493, 495 – 496 & 520).

Ο Mustafa Kemal και οι επιτελείς του μαζί με τη σοβιετική αντιπροσωπία στο Τσάι, στις 31 Μαρτίου του 1921 (Βελισάριος, 2019).

Τέλος, ο Mustafa Kemal, αν και ήταν αντικομουνιστής, αποφάσισε, όπως είδαμε, για λόγους συμφέροντος να συμμαχήσει με τη Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του Ελληνοτουρκικού Πολέμου (1919 – 1922). Για τον λόγο αυτό οι σχέσεις του με τον Stalin ήταν πολύ καλές, καθότι θεωρούσε πως η Σοβιετική Ένωση, η οποία ήταν ένα κράτος, που από τη δεκαετία του 1920 είχε κάνει αναπτυξιακά άλματα, θα έβγαινε νικήτρια από τον επερχόμενο πόλεμο. Ακόμη, τον Νοέμβριο του 1929, σε μια προσπάθεια να αναθερμανθούν οι ψυχρές, λόγω του Trotsky, σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, αλλά και επειδή η Τουρκία αντιμετώπιζε τότε, λόγω του Κράχ, σοβαρά οικονομικά προβλήματα, ο Mustafa Kemal υπέγραψε μια εμπορική συμφωνία με τη Σοβιετική Ένωση. Επιπλέον, δύο χρόνια αργότερα, στις 8 Μαΐου του 1932, έστειλε τον Ισμέτ Ινονού (Ismet Inonou) στη Μόσχα, για να υπογράψει μια νέα εμπορική συμφωνία με τον Stalin και να λάβει, μέσω αυτής, ένα δάνειο 8 εκατομμυρίων δολαρίων. Ουσιαστικά, ο Mustafa Kemal είχε καλές σχέσεις με τον Stalin, αν και μισούσε την ιδεολογία του, μόνο και μόνο επειδή τον είχε ανάγκη (Γεωργιλάκης, 2017, 57 – 58 & Βολκάν & Ίτσκοβιτς, 2005, 496).

Συμπέρασμα: Πολλές φορές σκεφτόμαστε και αντιμετωπίζουμε τα γεγονότα και τα πρόσωπα της ζωής μας μονοδιάστατα, δίχως να αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουν και άλλα, πολλά περισσότερα, πέρα από αυτά που βλέπουμε ή βιώνουμε. Το ίδιο συμβαίνει και με την ανάγνωση και την αποτίμηση των ιστορικών γεγονότων και προσωπικοτήτων, τις οποίες οι περισσότεροι άνθρωποι τις κατατάσσουν στο γνωστικό τους σύστημα ως «άσπρο» ή «μαύρο», «καλό» ή «κακό», αγνοώντας το γεγονός ότι τα περισσότερα, αν όχι όλα, τα πράγματα στη ζωή αφενός μεν δεν μπαίνουν σε καλούπια ¹και αφετέρου δε συνδέονται μεταξύ τους, αποτελώντας, έτσι, τα συγκοινωνούντα δοχεία της πραγματικότητας. Κι αυτό διότι η σχέση αιτίου αποτελέσματος διέπει εδώ και αιώνες την ανθρώπινη ύπαρξη, και ως εκ τούτου, ο κάθε άνθρωπος δημιουργεί γύρω του έναν κύκλο επαφών, οι οποίες, πολλές φορές, τον επηρεάζουν και τον ωθούν στο ή τον αποτρέπουν από το να πράξει αυτό που επιθυμεί. Για αυτό τον λόγο, οφείλουμε όλοι και όλες μας να εγκαταλείψουμε την πρώτη αντίληψη και σταδιακά να ενστερνιστούμε, καθένας και η κάθε μία με τον δικό του/της τρόπο, τη δεύτερη. Τώρα όσον αφορά το παρόν άρθρο παρατηρούμε ότι τα ανθρώπινα συμφέροντα είναι αμείλικτα, καθότι υπερβαίνουν τις θεωρητικές ιδεολογίες, προκειμένου να γίνουν πράξη. Για παράδειγμα, όπως είδαμε παραπάνω, ο Hitler και ο Stalin είχαν αναπτύξει μεταξύ τους μια σχέση μίσους και θαυμασμού, η οποία τους οδήγησε, αρχικά, στην προσέγγιση και, έπειτα, στη σύγκρουση, γεγονός το οποίο το έχουμε να συμβαίνει στις ανθρώπινες σχέσεις. Συνεπώς, η Ιστορία είναι πραγματικότητα και εάν επιχειρήσει κανείς να διαχωρίσει την πρώτη από τη δεύτερη, τότε θα καταστρέψει και τις δύο.

Νικόλαος Φραγκιαδάκης: Δάσκαλος και Μεταπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Βιβλιογραφία

Knossopolis. (2014, Mάιος 5). Βίοι Παράλληλοι – Χίτλερ & Στάλιν. You Tube. Ανακτήθηκε 27 Ιουλίου του 2021 από: https://www.youtube.com/watch?v=eEb_a42oTDU

spyros1805. (2016, Οκτώβριος 25). Μεγάλα Πορτρέτα – Στάλιν. You Tube. Ανακτήθηκε 26 Φεβρουαρίου του 2022 από: https://www.youtube.com/watch?v=OiwZ5JlUd4M&ab_channel=spyros1805

Stray Docs. (2019). Hitler: The Rise and Fall Part 4 The Conqueror / 4. Χίτλερ Ο Κατακτητής. You Tube. Ανακτήθηκε 15 Ιανουαρίου του 2022 από: https://www.youtube.com/watch?v=R9aV8vtdACw&ab_channel=StrayDocs

Βελισάριος. (2019). Η Σοβιετική συνδρομή στον Κεμάλ κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Ανακτήθηκε 1 Ιουνίου του 2022 από: https://cognoscoteam.gr/%CE%B7-%CF%83%CE%BF%CE%B2%CE%B9%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%AE-%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%BA%CE%B5%CE%BC%CE%AC%CE%BB-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC-%CF%84/

Βολκάν, Ντ. Β & Ίτσκοβιτς, Ν. (2005). Κεμάλ Ατατούρκ: Μια ψυχοβιογραφία. Αθήνα: Καστανιώτης Α.Ε.

Βολκογκόνοφ, Ν. (1989). Θρίαμβος και Τραγωδία: Ι.Β. Στάλιν πολιτικό πορτρέτο. Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή Ε.Π.Ε.

Γεωργιλάκης, Ν. (2017). Η Πολιτική Βιογραφία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. (Πτυχιακή Εργασία). Ανακτήθηκε 6 Μαΐου του 2022 από https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/frontend/file/lib/default/data/1692381/theFile

Ιωσήφ Στάλιν: Η μεγάλη εκκαθάριση και το φωτομοντάζ ως προπαγανδιστικό όπλο. (2021, Φεβρουάριος 25). In.gr. Ανακτήθηκε 14 Μαρτίου του 2022 από: https://www.in.gr/2021/02/25/life/stories/iosif-stalin-megali-ekkatharisi-kai-fotomontaz-os-propagandistiko-oplo/

Καραγιάννης, Χ. Χ. (2020). Αδόλφος Χίτλερ: Η άνοδος και η πτώση ενός στυγνού δικτάτορα. (Διατριβή Μεταπτυχιακής Ειδίκευσης). Ανακτήθηκε 9 Σεπτεμβρίου του 2021 από: https://amitos.library.uop.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/5757/%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82%20%CE%A7%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%82-%CE%A7%CF%81%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%82.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Μαλκίδης, Θ. (2016). Κεμάλ Ίσον Χίτλερ, Κεμαλισμός Ίσον Ναζισμός. Ανακτήθηκε 9 Σεπτεμβρίου του 2021 από: https://www.ithesis.gr/istoria/kemal-ison-chitler-kemalismos-ison-nazismos/

Μίλεσης, Σ. (2017). H άφιξη του Τρότσκι και της συζύγου του στον Πειραιά με τουρκικό διαβατήριο. Συγκεντρώθηκαν κομμουνιστές να τον αποδοκιμάσουν και “τροτσκιστές”, για να τον αποθεώσουν. Ανακτήθηκε 26 Απριλίου του 2022 από: /https://www.mixanitouxronou.gr/h-afiksi-tou-trotski-kai-tis-syzygou-tou-ston-peiraia-me-tourkiko-diavatirio-sygkentrothikan-kommounistes-na-ton-apodokimasoun-kai-trotskistes-gia-na-ton-apotheosoun/

Ο Χίτλερ ήταν θαυμαστής του Κεμάλ Ατατούρκ! (2016, Ιούνιος 3). Onalert. gr. Ανακτήθηκε 3 Μαρτίου του 2022 από: https://www.onalert.gr/enoples-dynameis/o-hitler-8aumasths-kemal-ataturk/124002/

1^ Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι αυτοί οι τρείς δε διέπραξαν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, πράγμα το οποίο η επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει εδώ και χρόνια, όσο κι αν το αρνούνται οι παλιοί και νέοι υποστηρικτές τους.