Φαϊλάκα και Ίκαρος, το αρχαίο ελληνικό μεγαλείο στον Περσικό Κόλπο

Ο Περσικός Κόλπος είναι περισσότερο γνωστός για τους πολέμους που έχουν διεξαχθεί στην ευρύτερη περιοχή του τις τελευταίες δεκαετίες, όμως για μας τους Έλληνες κρύβει μεγάλες εκπλήξεις, αφού ένα νησί του Περσικού Κόλπου έχει αρχαίο ελληνικό παρελθόν! Πρόκειται για τη νήσο Φαϊλάκα, που ανήκει σήμερα στο κράτος του Κουβέιτ και πιστεύεται ότι έχει πάρει το όνομά της από την ελληνική λέξη φυλάκιον. 

Το νησί βρίσκεται σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από την Πόλη του Κουβέιτ και εξαιτίας της σημαντικής ιστορίας του έχει αναδειχθεί από τις τοπικές Αρχές σε Περιοχή Πολιτιστικής Κληρονομιάς, καθώς υπάρχουν εκεί, μεταξύ άλλων, ερείπια της αρχαίας ελληνικής πόλης Ίκαρος!

Η νήσος κατοικείται τουλάχιστον από το 3000 π.Χ. και αρχικώς έμεναν σε αυτή άποικοι από την Μεσοποταμία (σημερινό Ιράκ), συγκεκριμένα έμποροι από την φημισμένη σουμεριακή πόλη Ουρ. Αργότερα, η Φαϊλάκα ανήκε στον σημιτικό πολιτισμό του Ντιλμούν (που είχε έδρα την Αραβία)  και ονομαζόταν Άγαρουμ, γη του θεού Ενζάκ, σύμφωνα με σουμεριακές επιγραφές που ανακαλύφθηκαν στην περιοχή. 

Μετά από τον πολιτισμό του Ντιλμούν, το νησί κατοικήθηκε από τους Κασσίτες και ανήκε στην Κασσιτική δυναστεία της Βαβυλώνας, η οποία εξουσίασε την Μεσοποταμία μετά τη πτώση της παλιάς Βαβυλωνιακής Αυτοκρατορίας, το 1531 π.Χ. μέχρι και το 1155 π.Χ. Ίχνη οικισμών από εκείνη την εποχή έχουν βρεθεί στο νησί από διάφορες αρχαιολογικές ομάδες.

Χνάρια από τον τον Μέγα Αλέξανδρο 

Με την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου εναντίον των Περσών και την προώθηση του ελληνικού στρατού στην περιοχή, κάποια στιγμή, το 331 ή το 324 π.Χ., οι αρχαίοι Έλληνες αποίκισαν τη νήσο και την ονόμασαν Ίκαρος προς τιμήν του μυθικού ήρωα από την Ικαρία. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι θεωρούσαν ότι η Φαϊλάκα έχει παρόμοιο σχήμα με το αιγαιοπελαγίτικο νησί! 

Οι αρχαίοι Έλληνες έκτισαν επίσης την μεγάλη πόλη Ίκαρος, ερείπια της οποίας σώζονται στο νησί και περιλαμβάνουν ένα μεγάλο Ελληνιστικό φρούριο και δύο ελληνικούς ναούς! Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένα στοιχεία αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αναμείχθηκαν με τις τοπικές λατρείες.   

Η πόλη Ίκαρος κτίστηκε από τον Νέαρχο, ναύαρχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αρχικώς σαν στρατιωτικό φυλάκιο, κατά το πέρασμα του από το νησί, στην διάρκεια του πλου των πλοίων του Νεάρχου προς τα δυτικά. Η Ίκαρος αναφέρεται από τον μεγάλο Έλληνα Στράβωνα αλλά και από τον κορυφαίο ιστορικό Αρριανό.

Μετά από τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου η Ίκαρος εντάχθηκε στο βασίλειο των Σελευκιδών. Ο εκ των διαδόχων του Αλεξάνδρου, Σέλευκος, έκτισε ναό αφιερωμένο στην Αρτέμιδα, με Ιωνικό αλλά και περσικό ρυθμό.

Οι πρώτες ανασκαφές στην αρχαία Ίκαρο άρχισαν το 1957 και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Έχει ανασκαφεί ο ναός της Αρτέμιδος καθώς και ερείπια κτιρίων. Το σημαντικότερο εύρημα, έως σήμερα, είναι μια στήλη στα ελληνικά. Σημαντικό επίσης εύρημα είναι ένα πανέρι με υπολείμματα ψαριών. Μάλιστα, σε ένα από τα ψάρια έχουν διατηρηθεί τα λέπια!

Οι έρευνες των αρχαιολόγων στη πόλη έδειξαν ακόμα ότι ο τρόπος τοιχοποιίας ήταν ο ίδιος με αυτόν της αρχαίας Πέλλας, ενώ τα αγγεία που βρέθηκαν είχαν τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτά που ανευρίσκονται στην Μακεδονία!

Το μουσείο της Φαϊλάκα και οι αρχαιολογικοί χώροι ξεχωρίζουν στο νησί, ενώ άλλες σποραδικές ανασκαφές έχουν φέρει στο φως πορτογαλικές και βρετανικές οχυρώσεις του 18ου αιώνα. Η νήσος έχει έναν μικρό σύγχρονο οικισμό, ο οποίος είχε υποστεί μεγάλες ζημιές κατά τον Πόλεμο του Περσικού Κόλπου και την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ, το 1990-91.

Απομεινάρια εκείνης της περιόδου υπάρχουν, όπως κατεστραμμένα στρατιωτικά φορτηγά και πυροβόλα, άκρως ενδιαφέροντα για όσους ασχολούνται με την στρατιωτική αρχαιολογία.   
Του Ανδρέα Αναγνωστόπουλου

Βιβλιογραφία:

• H.E. Mathiesen, Ίκαρος, οι Ελληνιστικοί Οικισμοί (Ikaros: The Hellenistic Settlements), 4 τόμοι (Κοπεγχάγη, 1982-1989).
• Αρχαιολογική Αποστολή Κουβέιτ - Σλοβακίας. 
• BBC News