Ημέρα της Γυναίκας ή Ημέρα της Δημοκρατίας και της Δικαιοσύνης

Γράφει η
Νίκη Καλτσόγια

8^η Μαρτίου 2016 μια ακόμα επέτειος της Ημέρας της Γυναίκας,  που υιοθετήθηκε από τον ΟΗΕ  το 1977 ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Η ιστορία της είναι γνωστή. Ξεκίνησε στις 8 Μαρτίου του 1857  με τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας των εργατριών της κλωστοϋφαντουργίας  στη Νέα Υόρκη, για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και τους χαμηλούς μισθούς των γυναικών σε σχέση με τους άνδρες. Και ο αγώνας συνεχίστηκε. Όπως αναφέρεται ιστορικά το 1908 παρέλασαν 15.000 γυναίκες στους δρόμους της Νέας Υόρκης ζητώντας λιγότερες ώρες εργασίας. «Ψωμί και τριαντάφυλλα» ήταν το σύνθημά τους. Το ψωμί  να συμβολίζει την οικονομική ασφάλεια και τα τριαντάφυλλα  την καλύτερη ποιότητα  ζωής. Και από τις αρχές του 20ού αιώνα το αίτημα αυτό συνδέθηκε με το δικαίωμα ψήφου,  δηλαδή το δικαίωμα και των γυναικών να καθορίζουν τη μοίρα τους μέσα από τις δομές εξουσίας και δύναμης,  όπως αυτές ιστορικά είχαν συνδεθεί με τις διεκδικήσεις της μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης, αυτής που άλλαξε τη μοίρα της Ευρώπης βάζοντας τη Δημοκρατία  και τις αξίες της στο βάθρο του δυτικού πολιτισμού. Και σ’  αυτή τη μεγάλη Επανάσταση, που έχτισε στις στέρεες φιλοσοφικές και ιδεολογικές βάσεις του Διαφωτισμού  τους θεσμούς και τις δομές
των δημοκρατικών πολιτευμάτων της Δύσης, πρωτοστάτησαν  και γυναίκες, που όμως μπήκαν στο περιθώριο μετά την επιτυχία της Επανάστασης, όπως όλες οι γυναίκες που μετείχαν στους αγώνες για δημοκρατία και ισότητα σε όλη την Ευρώπη.

Ασφαλώς οι αγώνες των γυναικών για το δικαίωμα ψήφου, με γνωστότερους αυτές των Αγγλίδων, των σουφραζετών,  όπως έμειναν στην ιστορία των αγώνων για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα από την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, ήταν αγώνες στους δρόμους, αγώνες βίαιοι, αλλά και ειρηνικοί με τη συμπαράσταση σοσιαλιστικών ιδεολογιών και δυνάμεων. Δικαίωμα ψήφου, δηλαδή δικαίωμα να καθορίζεις κι’  εσύ τη μοίρα του τόπου σου και τη δική σου. Οι αγώνες των Αγγλίδων, σκληρότεροι γιατί οι κοινωνικές δομές της χώρας αυτής στηρίζονταν σε αριστοκρατικούς θεσμούς, αλλά και βιομηχανική ανάπτυξη, που ήθελε πειθήνιους και φθηνούς εργάτες, άβουλους, χωρίς δικαίωμα συνδικαλισμού και διεκδίκησης εργασιακών δικαιωμάτων.

Η ιστορία της  ψήφου των γυναικών είναι καθρέφτης για τη θέση τους στις ίδιες τις χώρες που καθιερώθηκε. Πρώτη χώρα που έδωσε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες ήταν η βρετανική αποικία της Νότιας Ζηλανδίας το 1893, ακολούθησε η βρετανική επίσης αποικία της Νότιας Αυστραλίας το 1895, ενώ στην ίδια τη Μεγάλη Βρετανία ψήφος δόθηκε μόλις το 1918. Η εικόνα της αναγνώρισης δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες των χωρών της Δύσης θα έδειχνε και το βαθμό δημοκρατίας τους. Στην Ελλάδα ψήφος δόθηκε μόλις το 1952, ενώ η διεκδίκησή της έχει μακρά ιστορία και συνδέεται κυρίως με την ίδρυση του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας  το 1920. Ας μη ξεχνάμε πάντα ότι το δικαίωμα ψήφου είναι άρρηκτα δεμένο με όλα τα πολιτικά και αστικά δικαιώματα των γυναικών. Ψήφος στην Ελληνίδα τελικά δόθηκε το 1952. Συμπαραστάτες βέβαια υπήρξαν οι σοσιαλιστικές δυνάμεις, όπως άλλωστε παντού μετά την έκρηξη της σοσιαλιστικής ιδεολογίας, από τις αρχές του αιώνα στις τότε αναπτυγμένες χώρες και κυρίως τη Γερμανία.  Τα επιχειρήματα κατά του δικαιώματος ψήφου γνωστά: Οι γυναίκες υστερούν πνευματικά. Πρέπει να μένουν στο σπίτι για την οικογένεια και τα παιδιά. Σύγχρονοι όμως διακεκριμένοι οικονομολόγοι αναγνωρίζουν  δημόσια ότι ο καπιταλισμός στηρίχθηκε στην υποδούλωση των γυναικών. Των άμισθων αυτών πολυπληθών εργατών. Και φυσικά το γυναικείο κίνημα έκανε παντιέρα του αγώνα την κοινωνική παντού πραγματικότητα του «δημόσιου άντρα και της ιδιωτικής γυναίκας». 

Η θέση των γυναικών στις δυτικές, σχεδόν αποκλειστικά, κοινωνίες έχει αναμφισβήτητα αλλάξει ριζικά. Αλλαγή που οφείλεται στην ανάπτυξη και διεθνοποίηση του Φεμινιστικού Κινήματος,  που αναγνωρίζεται ως το μεγαλύτερο ειρηνικό επαναστατικό κίνημα του 20ού αιώνα. Σταθμοί ασφαλώς υπήρξαν η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου  του 1948, οι δύο μεγάλες συμβάσεις για τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα του 1966, και κυρίως η περίφημη σύμβαση του ΟΗΕ του 1978, για την Εξάλειψη των Ανισοτήτων σε Βάρος των Γυναικών,   γνωστή με τα αρχικά της στην αγγλική CEDAW, καρπός βέβαια του μεγάλου φεμινιστικού κινήματος, που θεωρείται το μεγαλύτερο ειρηνικό κίνημα του 20ού αιώνα. Φυσικά δεν μπορεί ν’  αγνοήσει κανείς τις μεγάλες προόδους που έκαμε η γυναίκα μέχρι σήμερα στις δυτικές κυρίως αναπτυγμένες κοινωνίες. Κυρίως στις επιστήμες, στον επαγγελματικό τομέα και στην πολιτική συμμετοχή. Όμως διαπιστώνεται ακόμα και σήμερα η ισχύς του « σιδηρού νόμου  της ανδραρχίας» και το γεγονός ότι η γυναίκα εισήλθε στον επαγγελματικό στίβο με «σπασμένη ταυτότητα», ενώ ο σεξισμός καλά κρατεί.

Αναμφισβήτητα η σημερινή γυναίκα είναι απελευθερωμένη. Απαξιώνει το φεμινιστικό κίνημα στις λεγόμενες μετα-μοντέρνες κοινωνίες και μιλάει για μετα-φεμινισμό. Και βέβαια η κρίση του κοινωνικού κράτους με την επικράτηση του φιλελευθερισμού και των δυνάμεων της αγοράς, με την κατοχή απ’  αυτές των μεγάλων ΜΜΕ, καλλιεργούν μια άφυλη και άφιλη κοινωνία. Σ’  αυτήν η χειραφέτησή της είναι τόση που φθάνει ν’  ακολουθεί ανδρικά πρότυπα συμπεριφοράς. Πολύ αντιπροσωπευτικό των μεγάλων αλλαγών στη θέση και τις αξίες των σημερινών γυναικών και στην υιοθέτηση απ’  αυτές ανδρικών προτύπων συμπεριφοράς είναι   το βιβλίο της Ariel Levy,  Θηλυκές Φαλλοκράτισσες (έκδοση στα ελληνικά το 2011). Ως επίμετρο  σ’ αυτό δημοσιεύει εκτενές απόσπασμα από  μεγάλο άρθρο του Καρλ Γιούνγκ του 1929 με τίτλο «Η γυναίκα στην Ευρώπη», όπου με πειστικά επιχειρήματα διαπιστώνει ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές στη θέση των γυναικών από τα μεγάλα αστικά κέντρα και την περιφέρεια. Και αυτό αναμφισβήτητα ισχύει μέχρι σήμερα. Αξίζει όμως εδώ ν’  αναφέρω τα πορίσματα της ΄Εκθεσης  του Ερευνητικού Ινστιτούτου των Ηνωμένων Εθνών για την Κοινωνική Ανάπτυξη του 2006  με τίτλο: «Ισότητα των Φύλων. Αναζητώντας τη Δικαιοσύνη σε έναν ΄Ανισο Κόσμο». Πράγματι είναι συγκλονιστικές οι διαπιστώσεις τους σε όλους τους τομείς, αλλά και τα μέτρα δράσης που αναφέρονται. Αρχίζοντας από μια αξιολόγηση του τι επιτεύχθηκε μετά τη μεγάλη παγκόσμια διάσκεψη στο Πεκίνο του 1995, του πολύτιμου αυτού οδηγού για θέματα ισότητας των φύλων σε όλο τον κόσμο, διαπιστώνει και παρουσιάζει την «εμμονή στις ανισότητες των φύλων» σε όλους τους τομείς:  Εργασίας, πολιτικής συμμετοχής, μετανάστευσης, πολιτισμικών διαφορών.           

Ιδιαίτερα πρέπει να προσεχθεί το 4^ο Μέρος: Φύλο, Ένοπλες Συγκρούσεις και Αναζήτηση της Ειρήνης», στο οποίο παρουσιάζονται «Οι επιπτώσεις των συγκρούσεων στις γυναίκες» και κλείνει με αναφορά στην προσπάθεια περιθωριοποίησης της  συνεισφοράς των γυναικών στις προσπάθειες για τον πόλεμο και την ειρήνη. Άλλωστε ας θυμηθούμε τη δική μας πρωτοπόρο Λυσιστράτη και την “απεργία” των γυναικών για την επίτευξη της ειρήνης στην  κωμωδία του  Αριστοφάνη. Ακόμα μια καταγραφή της θέσης των γυναικών   και τα νομοθετικά μέτρα που  πρέπει να ληφθούν παρουσιάζει  η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας  του 2011. Όμως η υλοποίηση της  αφήνεται  στην αρμοδιότητα των κρατών. Και όπως διαπιστώνει η Γενική Γραμματέας Ισότητας των Φύλων Φωτεινή Κούβελα (Αυγή, 14 Φεβρουρίου) «Οξύνεται η βία κατά των γυναικών λόγω οικονομικής και προσφυγικής κρίσης».

Κλείνοντας το μεγάλο αυτό θέμα, που στη σημερινή συγκυρία αποκτά παγκόσμιες διαστάσεις, αφού  η πολυπολιτισμικότητα είναι η πραγματικότητα των σημερινών κοινωνιών και οι ακραίες πολεμικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, κυρίως στη Συρία,   και τα τραγικά φαινόμενα τρομοκρατικών επιθέσεων σε χώρες της Ευρώπης κλονίζουν την παγκόσμια ειρήνη, η γυναίκα είναι το μεγαλύτερο θύμα. Αξίζει, πιστεύω ν’  αναφέρω το τεύχος του Νοεμβρίου 2015 του  μεγάλου επιστημονικού  περιοδικού EuropeanJournalofWomen’sStudies, αφιερωμένο ειδικά στις συνέπειες των γενοκτονιών  στις γυναίκες και το τελευταίο τεύχος του περιοδικού GenderandSociety,  του Φεβρουαρίου,  αφιερωμένου  στη βία και το βιασμό των γυναικών. Ας προσθέσω ακόμα ότι η ανάγκη ενδυνάμωσης της θέσης των γυναικών, σε κάθε τομέα τονίζεται ιδιαίτερα στο Πρόγραμμα Δράσης της περίφημης 5^ης  Παγκόσμιας Διάσκεψης για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη του Καΐρου του 1994.

Όλα όσα παρέθεσα νομίζω ότι  μας επιτρέπουν, αν δεν μας επιβάλλουν, να ορίσουμε την 8^η Μαρτίου όχι ως Ημέρα της Γυναίκας, αλλά Ημέρα για τη Δημοκρατία και την Ειρήνη.