Τα πολλά πρόσωπα του Μεγαλέξανδρου και το νόημα της τέχνης

ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΕΤΣΙΝΑ-ΦΩΤΕΙΝΙΔΟΥ

Το πάνδημο συλλαλητήριο για τη Μακεδονία την Κυριακή 21 Ιανουαρίου στη Θεσσαλονίκη με χιλιάδες συμμετέχοντες από Ελλάδα και εξωτερικό, και η συγκέντρωση του κόσμου γύρω από το σήμα κατατεθέν της πόλης, το άγαλμα του Μ. Αλεξάνδρου στη Νέα Παραλία, δίνουν αφορμή για σκέψεις γύρω από το ιστορικό πρόσωπο του Μακεδόνα στρατηλάτη.

Συγχρόνως, δεν λείπει η κριτική ματιά σχετικά με το πραγματικό νόημα της τέχνης, δηλαδή το αισθητικό αποτέλεσμα του παράγει το καλλιτεχνικό δημιούργημα.

Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο γλύπτης Ευάγγελος Μουστάκας
φιλοτέχνησε μια σύνθεση μνημειακού τύπου, με τον Μέγα Αλέξανδρο έφιππο στον Βουκεφάλα, δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό αισθητικό αποτέλεσμα. Οι Θεσσαλονικείς νιώθουμε περήφανοι για το σύμβολο της πόλης, που αναδεικνύει την ένδοξη κληρονομιά χωρίς υπερβολές.
Στον αντίποδα βρίσκεται το άγαλμα Phylax στο Παλαιό Φάληρο του καλλιτέχνη Κ. Γεωργίου. Αναρωτιέμαι ποιο αισθητικό αποτέλεσμα δημιουργεί το συγκεκριμένο creature. Το πνευματικό νόημα και ο ψυχικός αντίκτυπος είναι μάλλον το σοκ χωρίς το δέος, το γκροτέσκο χωρίς το χιούμορ και το πολύ κόκκινο χωρίς την εσωτερική θέρμη. Κατά τη γνώμη μου, ένα τέτοιου τύπου γλυπτό θα ταίριαζε περισσότερο να εκτίθεται σε έναν πολυχώρο μοντέρνας τέχνης, όπως π.χ. το Beaubourg στο Παρίσι. Σε δημόσιο χώρο είναι αταίριαστο γιατί δεν μπορεί να απευθυνθεί ούτε στον οικογενειάρχη ούτε στο παιδί που πάει σχολείο ούτε στη γυναίκα εργαζόμενη και μάνα.
Ας κάνουμε τώρα μια αναδρομή στο παρελθόν κι ας δούμε ποιος ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος. Ο γιος του Φιλίππου Β΄ και της Ολυμπιάδας ήταν αήττητος στους πολέμους. Από την εκστρατεία του στην Ασία ξεχωρίζει θετικά η συμπεριφορά του απέναντι στα αιχμάλωτα μέλη της οικογένειας του Δαρείου – δεν λείπουν όμως και τα βίαια επεισόδια, κάτι αναμενόμενο σε κυριαρχία τέτοιας έκτασης και έντασης.

Σημαντική πηγή για το βίο του Μ. Αλέξανδρου είναι ο ιστορικός της αρχαιότητας Πλούταρχος και το έργο του «Παράλληλοι βίοι Αλεξάνδρου-Καίσαρος».

Η γέννηση του Αλέξανδρου συμπίπτει με την πυρπόληση του ναού της Αρτέμιδος στην Έφεσο, με τη νίκη του Φιλίππου στην Ποτίδαια και τη νίκη του Παρμενίωνα κατά των Ιλλυριών.
Από μικρό παιδί δεν έκανε παιδαριώδη πράγματα. Όταν οι πρέσβεις του Πέρση βασιλιά επισκέφθηκαν τη Μακεδονία, ο μικρός Αλέξανδρος τους έκανε σοβαρές ερωτήσεις όπως πόσα στάδια είναι ο δρόμος για την Περσία, ποια είναι η δύναμη των Περσών και του βασιλιά τους κτλ.  Όταν ερχόταν κάποια χαρμόσυνη είδηση για τις νίκες του Φιλίππου εκείνος δεν χαιρόταν και τόσο, αλλά αγχωνόταν λέγοντας ότι ο πατέρας του δεν θα αφήσει τίποτα για να κατακτήσει εκείνος!
Ο βασιλόπαις ευτύχησε να έχει δάσκαλο τον φιλόσοφο Αριστοτέλη τον Σταγειρίτη στο Νυμφαίο της Μίεζας. Από τον Αριστοτέλη πήρε την αγάπη του για την ιατρική και συνέτασσε συνταγές θεραπείας και διαίτης στους φίλους του.

Στο προσκεφάλι του είχε, μαζί με το όπλο του, την «Ιλιάδα» του Ομήρου.

Όταν ο Θεσσαλός Φιλόνεικος έφερε να πωλήσει στον Φίλιππο τον Βουκεφάλα, κατέβηκαν όλοι στην πεδιάδα για να δοκιμάσουν το άλογο. Όμως αυτό ήταν ατίθασο και δεν δεχόταν κανέναν αναβάτη. Κι ενώ ήταν έτοιμος ο Φίλιππος να τον δώσει πίσω στον Θεσσαλό, έρχεται ο μικρός Αλέξανδρος και λέει: «Τι σπουδαίο ίππο χάνουν δια απειρίαν και μαλακίαν» (δειλία).
Ο Φίλιππος θύμωσε με την προπέτεια και αυθάδεια του γιου του. Όμως εκείνος επέμενε να καβαλικέψει το άλογο, και αφού πήρε τα ηνία το γύρισε προς τον ήλιο, επειδή το άλογο έβλεπε τη σκιά του μπροστά και αγρίευε. Με ένα σάλτο βρέθηκε πάνω του, έσφιξε τα χαλινάρια, έτρεξε, και αφού έκανε μια στροφή, επέστρεψε σοβαρός και χαρούμενος.
Οι Μακεδόνες που ήταν εκεί τον υποδέχθηκαν με αλαλαγμούς και ο πατέρας του συγκινημένος του είπε: «Η Μακεδονία δεν σε χωρεί. Ζήτα για τον εαυτό σου βασιλεία ίση»!