Γράφει ο
Δημοσθένης Κυριαζής

Η έννοια και η καταγωγή των όρων.  
Οι όροι Χειραγώγηση ( άγω από το χέρι) και Χειραφέτηση ( αφήνω το χέρι ) δηλώνουν δυο διαμετρικά αντίθετες πράξεις. Στη χειραγώγηση ο πολίτης οδηγείται με τα μάτια και το μυαλό όχι τα δικά του αλλά κάποιου τρίτου, ενώ στη χειραφέτηση αφήνεται από αυτή την βοήθεια / εξάρτηση για να πορευθεί με τα δικά του μάτια και μυαλό.
Η χειραγώγηση και η χειραφέτηση αποτελούν δίδυμη λειτουργική ενότητα που τη δημιούργησε η Φύση, ο Θεός, για να διασφαλίσει την επιβίωση των νεογέννητων ανθρώπων και όλων των νεογέννητων ζώων. Τα νεογέννητα επιβιώνουν χάρη στη  γονική χειραγώγηση· χάρη στη χειραγώγηση πρωτίστως από τη
μητέρα και δευτερευόντως από τον πατέρα.  Αυτή η χειραγώγηση εξασφαλίζει στο προσωρινά ανήμπορο νεογέννητο τα πάντα· τροφή, κίνηση , ασφάλεια, εκπαίδευση. Είναι προφανές ότι ηέννοια της γονικής χειραγώγησης ταυτίζεται τόσο με την έννοια της γονικής εξουσίας, όσο και με την της παιδείας όπως λεπτομερέστερα αναφέρεται στα επόμενα.  
Βασικά χαρακτηριστικά της γονικής χειραγώγησης είναι ότι: (1) Σχεδιάστηκε από τη Φύση, από το Θεό.  (2) Έχει ως κύριο  στόχο την άσκηση των νεογέννητων για να μπορέσουν να  δρουν με τις δικές τους  σωματικές και πνευματικές δυνάμεις· την χειραφέτηση τους  το συντομότερο. Ο χρόνος μετάβασης από τη χειραγώγηση στη χειραφέτηση που καθόρισε η Φύση είναι σχετικά σύντομος. Ο χρόνος αυτός στους ανθρώπους επιμηκύνθηκε σημαντικά σε σύγκριση με τα άλλα ζώα. Αυτό συνέβη γιατί ο πολιτισμός, η κουλτούρα της πόλης, αύξησε τις ανάγκες των ανθρώπων,  αλλά και τροποποίησε τον τρόπο κάλυψης τους. Παρά ταύτα ο κύριος στόχος της μητρικής/ γονικής  χειραγώγησης παρέμεινε στη συντριπτική πλειονότητα των γονέων ο ίδιος· η μετάβαση στη χειραφέτηση. Στη σοφία της Φύσεως η Χειραγώγηση είναι το όχημα της Χειραφέτησης.
Σήμερα οι δύο όροι έχουν γενικότερη έννοια. Η μεν χειραγώγηση σημαίνει τον περιορισμό της ελευθερίας και την εξάρτηση από κάποιον, η δε χειραφέτηση την απελευθέρωση του από συνήθειες και λανθασμένες καθεστηκυίες αντιλήψεις και πρακτικές.

Η χειραγώγηση και χειραφέτηση των νέων  από την πολιτεία.  
Όπως οι νεογέννητοι έτσι και οι νέοι άνθρωποι έχουν ανάγκη χειραγώγησης για να μπορούν να μετασχηματιστούν σε ελεύθερα και υπεύθυνα μέλη του κοινωνικού συνόλου· για να έχει η χειραφέτηση τους αποτελεσματικότητα και ασφάλεια.  Η υπόψη χειραγώγηση, που της ταιριάζει το όνομα πολιτική χειραγώγηση, στις πρώτες κοινωνίες είχε τον ίδιο  στόχο με τον της μητρικής χειραγώγησης· είχε ως στόχο την πολιτική χειραφέτηση όλων και χωρίς διακρίσεις των νέων για να μπορούν συμμετάσχουν στην εξουσία του Συνόλου (Set)· της Φατρίας, της Γενιάς, της Πόλης.  Ο στόχος αυτός  ίσχυσε περισσότερο στις μητριαρχικές κοινωνίες, όπου  η Μητέρα- Αρχηγός έχει από τη Φύση ισότιμη και καθολική ( χωρίς επιλεκτικές διακρίσεις), αγάπη για όλα τα  παιδιά της. Αντίθετα στις πατριαρχικές κοινωνίες η πολιτική χειραγώγηση και χειραφέτηση των νέων είχε περιορισμένη καθολικότητα · ο πρωτότοκος γιός χειραγωγείτο και χειραφετείτο για να γίνει ο κληρονόμος της κοινωνικής  ισχύος και της περιουσίας  του πατέρα.
Έτσι, από την καθολική χειραφέτηση των φατριών που ίσχυε στις μητριαρχικές κοινωνίες γεννήθηκε η Δημοκρατία, ενώ από τη διακριτική ( τη μη καθολική ) χειραφέτηση των γενεών η Μοναρχία. Να υπενθυμίσουμε ότι φατρίες ονομάζονται τα τέκνα της μητέρας, ανεξάρτητα από ποιος ήταν ο πατέρας, ενώ γενιές τα τέκνα του πατέρα, ανεξάρτητα από ποια είναι η μητέρα.  Σχετικό:  Η Μητέρα της Δημοκρατίας,  http://www.dd-democracy.gr/article.asp?Id=236  .
Στα νεότερα συστήματα άσκησης της εξουσίας, οι νέοι δεν χειραγωγούνται για να αποκτήσουν την ικανότητα συμμετοχής στην άσκηση της εξουσίας της Πόλης και στη συνέχεια να χειραφετηθούν, αλλά για να στηρίξουν εκείνους που ασκούν αυτήν  την εξουσία· τον βασιλιά, τον ηγεμόνα, τον αντιπρόσωπο. Στα σημερινά πολιτεύματα, ακόμη και σε αυτά που ονομάζονται δημοκρατικά, η πολιτική χειραφέτηση έχει κατ’ ουσία ακυρωθεί και η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων βρίσκεται υπό διαρκή πολιτική  χειραγώγηση.
Για την αιτιολόγηση της ακύρωσης της χειραφέτησης, που είναι πράξη αντίθετη με  τη φυσική νομοτέλεια,  γίνεται επίκληση του δόγματος: Η άσκηση της εξουσίας από τους ίδιους τους πολίτες είναι μία ευγενική αλλά ουτοπική επιδίωξη. Το λανθασμένο αυτό δόγμα, συμπίπτει με το δόγμα του Νικολό Μακιαβέλι: «Η άσκηση της εξουσίας πρέπει να γίνεται από τον Ηγεμόνα αλλά με τέτοιο τρόπο που να φαίνεται ότι γίνεται από τους πολίτες. Οι πολίτες δεν μπορούν να ασκούν εξουσία αλλά μα είναι αναφορά για κάθε εξουσία».  Στις σημερινές αντιπροσωπευτικές Δημοκρατίες εφαρμόζεται η ακόλουθη βελτιωμένη διατύπωση του δόγματος Μακιαβέλι: Η άσκηση της εξουσίας είναι εφικτή  μόνο μέσω αντιπρόσωπων που επιλέγονται από τους πολίτες. Οι πολίτες δεν μπορούν να ασκούν εξουσία, αλλά  αποτελούν πηγή (::) κάθε εξουσίας. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι και η επιλογή των αντιπροσώπων/ηγετών πρέπει να γίνεται με κανόνες και πρακτικές όχι των πολιτών, αλλά των αντιπροσώπων τους !!!
Σε ορισμένες περιπτώσεις οι άρχοντες των «προοδευτικών δημοκρατιών» δεν αρκέστηκαν στην ακύρωση της χειραφέτησης, αλλά με στόχο οι νέοι να πιστέψουν και να εθιστούν στη μόνιμη χειραγώγηση προχώρησαν στην ανατροπή της διαδικασίας που δημιουργήθηκε από τη σοφία της Φύσεως. Αντί δηλαδή να εφαρμόζουν το δόγμα «Χειραγώγηση είναι το όχημα της Χειραφέτησης», εφαρμόζουν το δόγμα της δικής τους «σοφίας»: «Η πρώιμη Χειραφέτηση είναι το όχημα της μόνιμης Χειραγώγησης». Το δόγμα αυτό μπορεί να διατυπωθεί με περισσότερη σαφήνεια ως ακολούθως: «Οι νέοι δεν πρέπει να ασκηθούν για να καταλαβαίνουν με τα δικά τους μάτια και μυαλό, αλλά να πιστεύουν σε αλήθειες τρίτων· στη ροζ, τη θαλασσιά, τη σκούρα μπλε, την πράσινη και τη συκλαμέν αλήθεια».
Αιτία της de facto, αλλά όχι και de jure, ακύρωσης της χειραφέτησης των πολιτών και της διαρκούς  χειραγώγησης τους, είναι οι θεσμοί και οι πρακτικές του σημερινού δημοκρατικού συστήματος.

Τα αποτελέσματα
Όπως ήταν επόμενο, η ακύρωση της χειραφέτησης και η μονιμοποίηση της χειραγώγησης, οδήγησαν στην απώλεια του στάτους των «αρχόντων, αρχόμενων και υπευθύνων πολιτών» και  στη δημιουργία  του στάτους των οπαδών· των οπαδών που δεν συμμετέχουν στην άσκηση της εξουσίας, αλλά δοξάζουν και στηρίζουν τους άρχοντες / αντιπροσώπους τους. Η Λαϊκή Σοφία όμως διδάσκει ότι «όποιος έχει τα γένια  έχει και τα χτένια», που σημαίνει ότι οι χωρίς εξουσία οπαδοί, είναι λογικό και ηθικό να μην έχουν την ευθύνη για τα κοινά που είχαν οι άρχοντες και αρχόμενοι πολίτες. Αυτό συμβαίνει γατί η ευθύνη και η εξουσία είναι μία αδιαίρετη οντότητα και όχι δύο αυτόνομες, όπως κάποιο πιστεύουν. Με νομοτελειακή βεβαιότητα, η ακύρωση της εξουσίας συνεπάγεται την  ακύρωση της ευθύνης και αντιστρόφως.

Επιστροφή στη σοφία της Φύσεως
Τα προηγουμένως αναφερθέντα συσχετίζονται ισχυρά, αν δεν ταυτίζονται, με τα αίτια της βαθειάς και γενικής κρίσεως που σήμερα βιώνουμε. Η υπέρβαση συνεπώς της κρίσεως, απαιτεί την επιστροφή μας στη χειραγώγηση / χειραφέτηση που καθόρισε η Φύση· στη μητρική χειραγώγηση.
Αν δεχθούμε τον ορισμό του αείμνηστου Καστοριάδη ότι παιδεία είναι: « Ο μετασχηματισμός του μικρού παιδιού σε Άνθρωπο με την πλήρη σημασία της λέξης. Ήτοι ότι σε άνθρωπο ελεύθερο, υπεύθυνο, ικανό να αποφασίζει»[1] τότε αυτή η παιδεία, που είναι  συνώνυμο της μητρικής χειραγώγησης / χειραφέτησης,  θα αποτελέσει το όχημα υπέρβασης της κρίσεως.
Σήμερα, η «παιδεία» δεν έχει την έννοια που είχε κάποτε στο Λίκνο της Δημοκρατίας.  Η σημερινή παιδεία υποβαθμίσθηκε σε εκπαίδευση·  έγινε εκπαίδευση στο βερμπαλισμό και πολλές φορές εκπαίδευση στον παραλογισμό, στην ανηθικότητα και στην ιδιοτέλεια. Σχετικό. Δεν έχουμε Παιδεία, αλλά εκπαίδευση. http://www.dd-democracy.gr/article.asp?Id=164  

---

[1] Κορνήλιος Καστοριάδης,  Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΙΑΣ ΑΥΤΟΝΟΜΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, Εκδόσεις:  Στάσει Εκπίπτοντες.