Γιατί ο Τσίπρας κρατάει τον Πολάκη

Θανάσης Τσεκούρας

Εκτίμηση πρώτη: «Γνωρίζαμε ότι είχαμε έναν βλαμμένο στην κυβέρνηση. Μόλις διαπιστώσαμε ότι έχουμε και έναν επικίνδυνο». Εκτίμηση δεύτερη: «Ο καλύτερος χορηγός της Ν.Δ. και του Μητσοτάκη είναι ο Πολάκης».

Και οι δύο εκτιμήσεις προέρχονται από κορυφαία στελέχη του Μαξίμου, νωρίς την Τετάρτη το πρωί, όταν αντιλήφθηκαν το «ατύχημα Πολάκη» και τις διαστάσεις που έπαιρνε. Δυο-τρεις εισηγήθηκαν στον πρωθυπουργό να τον αποπέμψει. Μάλιστα κάποιοι επέμεναν στην αποπομπή ακόμη και όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ότι προτίθεται να καταθέσει πρόταση δυσπιστίας. Τελικά, όλοι μαζί αποφάσισαν να διαχειριστούν ακόμη μια κρίση με τη «μέθοδο του χαλιού»: κρύψτε τα σκουπίδια κάτω απ’ το χαλί και... έχει ο Θεός.

Γιατί ο πρωθυπουργός αποφάσισε να κρατήσει στη θέση του τον Πολάκη; Η εύκολη απάντηση είναι ότι δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς από τη στιγμή που η Ν.Δ. επιδίωκε την αποπομπή του καταθέτοντας πρόταση μομφής. Μόνο που αυτή η απάντηση είναι πολύ εύκολη για να είναι και αληθινή. Γιατί μπορεί να αντιστραφεί. Η Ν.Δ. είναι πολύ πιθανό να κατέθετε πρόταση δυσπιστίας ακριβώς για να εξαναγκάσει τον πρωθυπουργό να τον στηρίξει, εκτιμώντας ότι το πολιτικό κόστος για την κυβέρνηση και τον Αλ. Τσίπρα μεγαλώνει όσο ο Πολάκης παραμένει στη θέση του. Αν ισχύει η δεύτερη ανάγνωση, τότε η Ν.Δ. έστησε μια ωραία παγίδα στην κυβέρνηση κι αυτή φρόντισε να μην την αποφύγει.

Το ερώτημα λοιπόν επανέρχεται: γιατί διατηρούν τον Πολάκη; Η αφελής θεωρία της αντιπολίτευσης «τι Τσίπρας, τι Πολάκης» δεν στηρίζεται στην πραγματικότητα. Αν ο Τσίπρας ήταν Πολάκης δεν θα είχε καταφέρει ποτέ να οδηγήσει τον ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση και ο ίδιος θα τερμάτιζε τον πολιτικό του βίο όχι στην πρωθυπουργία, αλλά σε κάποιες μίζερες κομματικές συνεδριάσεις του πάλαι ποτέ Συνασπισμού. Η σύγκριση αδικεί τον Τσίπρα και εκφράζει απλώς την πικρία και τον ελιτισμό των αντιπάλων του. Εναν ελιτισμό κενό περιεχομένου.

Η άλλη άποψη που ακούγεται είναι ότι ο Πολάκης εκπροσωπεί τον «σκληρό πυρήνα» των οπαδών του κυβερνώντος κόμματος και, άρα, είναι χρήσιμος - παρά τις υπερβολές του. Παρότι η διαπίστωση εν μέρει ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, προκαλεί περισσότερα ερωτήματα απ’ όσες απαντήσεις δίνει. Είναι γνωστό ότι ο «σκληρός πυρήνας» των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ δεν υπερβαίνει πολύ το κατώφλι του 10%. Αρκετά μεγαλύτερος από την εκλογική δύναμή του έως τις εκλογές του 2009 και εξαιρετικά μικρότερος από το 36% των εκλογών του 2015. Αρα ακόμη και στην περίπτωση που ο Πολάκης αντιπροσωπεύει τον «πρώτο ΣΥΡΙΖΑ», της μειοψηφίας, λειτουργεί αρνητικά για τον «δεύτερο ΣΥΡΙΖΑ», της πλειοψηφίας. Με λίγα λόγια, περισσότερους διώχνει παρά συσπειρώνει. Αρα;

Τα ερωτήματα πληθαίνουν αν συνυπολογιστούν κάποιες παράμετροι της πολιτικής συγκυρίας. Για παράδειγμα, τη στιγμή που ο «αψύς Σφακιανός» εκτροχιάζεται, ο Τσίπρας παίζει τα ρέστα του για το άνοιγμα στην Κεντροαριστερά τόσο για εκλογική όσο και για μετεκλογική χρήση. Ακόμη και όσοι δεν διαθέτουν παρά μια επιφανειακή γνώση της ανθρωπογεωγραφίας του χώρου, καταλαβαίνουν ότι πρακτικές, ρητορική και συμπεριφορές τύπου Πολάκη λειτουργούν απωθητικά. Κλείνουν πόρτες και κατεβάζουν ρολά.

Επειδή τα ερωτήματα είναι δύσκολα και οι αντιφάσεις πρόδηλες μεγαλώνει ο πειρασμός να καταφύγουμε ερμηνευτικά σε εργαλεία άσχετα με την πολιτική και πιο κατάλληλα στην Ψυχολογία και την Ψυχανάλυση. Αλλωστε στη χώρα μας τα φαινόμενα πολιτικού διπολισμού δεν σπανίζουν. Κλασικό παράδειγμα ο Ανδρέας, που από τη μια επιζητούσε τη σύγκριση με τον Μιτεράν, τον Κλίντον και τον Πάλμε και από την άλλη μάζευε δίπλα του τον Μένιο, τον Ζιάγκα και τον Κατσιφάρα.

Πάντως είναι μάλλον ανούσια η συζήτηση για τα φαινόμενα του πολιτικού διπολισμού και τη συνέχειά τους από τον Ανδρέα στον Αλέξη. Πιο χρήσιμη φαίνεται μια διάγνωση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Ελεγε συχνά ότι στην ελληνική πολιτική ζωή όταν ψάχνεις την απάντηση σε ανεξήγητες αποφάσεις υπολόγιζε ότι το 90% οφείλεται στη «βλακεία» και το υπόλοιπο 10% σε σκοπιμότητες και συνωμοσίες. Αν ισχύει αυτό, τότε είναι πολύ πιθανό όλες οι προηγούμενες απαντήσεις στο ερώτημα «γιατί ο Τσίπρας κρατάει τον Πολάκη;» να ισχύουν μερικώς σε ποσοστό 10% και το υπόλοιπο 90% να υποκρύπτει μια γκάφα ολκής. Μια γκάφα με στρατηγικές συνέπειες, καθώς δημιουργεί ισχυρές αμφιβολίες για το αν ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τις δυνατότητες να μετασχηματιστεί σε κόμμα της κανονικότητας.