Μακεδόνες Αγωνιστές του 1821!

της Δήμητρας Ρετσινά- Φωτεινίδου Φιλόλογος – Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π
Οκτώβριος, ο μήνας των αγωνιστών Μακεδόνων, του Μακεδονικού Αγώνα (13 Οκτωβρίου 1904 θάνατος Παύλου Μελά), της Απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) του Έπους του 1940… Ας δούμε την προσφορά των Μακεδόνων και κατά τον Εθνικό Αγώνα του 1821. 

Στο Επαναστατικό Κίνημα του 1821 στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες Μολδοβλαχίας (σημερινή Ρουμανία) με αρχηγό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη συμμετείχαν ενεργά οι Μακεδόνες Γεωργάκης Ολύμπιος, Ιωάννης Φαρμάκης και Γεώργιος Λασσάνης. Οι δύο πρώτοι ήταν στρατιωτικοί και ο Λασσάνης
λόγιος. 

Ο Γ. Ολύμπιος καταγόταν από την οικογένεια Αρματολών των Λαζαίων. Γεννήθηκε στο Λειβάδι του Ολύμπου την 4η Μαϊου 1772 και διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στην ονομαστή Σχολή της πατρίδας του με διδασκάλους τον Σπαρμιώτη και τον Πέζαρο. Το 1798 ήταν το έτος των σοβαρών ιστορικών γεγονότων στην Οθωμανική επικράτεια. Ο Αλής Τεπελενλής, υποκινούμενος από τον Ναπολέοντα και ζηλωτής των κατορθωμάτων του Σκεντέρμπεη, προσπαθούσε να ιδρύσει αλβανικό κράτος σύμμαχο των Γάλλων… Ο γιος του Μουχτάρ συγκρούσθηκε με  τους Αρματολούς και Κλέφτες της Μακεδονίας και οι περισσότεροι κατέφυγαν στα νησιά Σκόπελο και Σκιάθο, εκτός του Ολυμπίου και των οπαδών του που κατέφυγαν στη Σερβία και συνεργάστηκαν με τον υπαρχηγό των Σέρβων επαναστατών Χαϊδούκ Βέλκο Πέτροβιτς και στη συνέχεια με τον Καραγιώργη κατά τον απελευθερωτικό αγώνα των Σέρβων.  

Ο Ολύμπιος συνεργάστηκε με τους Ρώσους και προήχθη στον βαθμό του συνταγματάρχη του Ρωσικού στρατού. Αγωνίζεται άλλοτε στο πλευρό των Σέρβων άλλοτε των Ρώσων και το πασαλίκι του Βελιγραδίου απελευθερώνεται πρόσκαιρα. Οι Σέρβοι, βασιζόμενοι στη ρωσική υποστήριξη, χαλάρωσαν τον αγώνα και ο Τούρκος στρατάρχης Χουρσήτ πασάς, επωφελούμενος των προστριβών μεταξύ Καραγιώργη και Μίλος Οβρένοβιτς, κατόρθωσε να παραλύσει την σερβική εξέγερση. Ο Καραγιώργης κατέφυγε στην Αυστρία και ο Οβρένοβιτς συνθηκολόγησε. 

Ο Ολύμπιος, έχοντας αποκτήσει και άλλες τιμές στον ρωσικό στρατό, προκρίθηκε από τους Φιλικούς Ξάνθο και Περραιβό για να μυηθεί στους Εταίρους της Φιλικής Εταιρείας Στην Βλαχία ο Ολύμπιος διορίζεται από τον νέο ηγεμόνα Σούτσο αρχηγός και οργανωτής του πυροβολικού των Ηγεμονιών. Ο Γενικός Επίτροπος της Αρχής Αλέξανδρος Υψηλάντης ορίζει τον Ολύμπιο αρχιστράτηγο των στρατευμάτων του Δουνάβεως.

 Την 22α Φεβρουαρίου 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης πλήρης ενθουσιασμού, ηγέτης έθνους που αποφάσισε να απελευθερωθεί, διέρχεται τον Προύθο ποταμό στην κωμόπολη Σκουλένι και εισβάλλει στις Ηγεμονίες κηρύσσοντας την επανάσταση. Είχε ως επιτελείς τον Γεώργιο Λασσάνη, υπασπιστή του και καθηγητή της φιλολογίας στην Οδησσό, τους αδελφούς του Νικόλαο και Γεώργιο, τον Συν/χη του ρωσικού ιππικού Έλληνα ευγενή Καντακουζηνό, τον Πολωνό ταγματάρχη Γαρνόφσκυ κ.ά. Η δύναμη των στρατευμάτων ανερχόταν στους 3.500 πεζούς, 260 κοζάκους και 70 ουλάνους του Γαρνόφσκυ, 4 πυροβόλα και 700 περίπου σπουδαστές, Έλληνες κατά το πλείστον, οι οποίοι αποτελούσαν τον Ιερό Λόχο! 

Ο Ολύμπιος ήταν επικεφαλής 1500 ατάκτων ανδρών. Υψηλάντης και Ολύμπιος αποφασίζουν να δράσουν επιθετικά και  να καταλάβουν θέσεις στη Μικρά Βλαχία και το Δραγατσάνι (Ιούνιος 1821). Ο Φαρμάκης με 300 πεζούς απεστάλη στην Κούρτεα ντε Άρτζες, για να καταλάβει εξέχουσα στρατηγική θέση μεταξύ των ορεινών διαβάσεων των Καρπαθίων. Παρά τις αντίθετες εντολές του Ολυμπίου ο επιπόλαιος χιλίαρχος Β. Καραβιάς διενεργεί επίθεση στη μονή Σερμπανέσι. Ο Τούρκος Καραφεήζ αντεπιτέθηκε στον Ιερό Λόχο υπό τον Νικόλαο Υψηλάντη και δυστυχώς οι καημένοι σπουδαστές της ιατρικής, της φιλολογίας κ.ά βρέθηκαν εν τω μέσω πυκνών πυρών και σκοτώθηκαν στο Δραγατσάνι υπερασπιζόμενοι τις ιδέες τους με τη ζωή τους!

Στην ρουμανική Μονή Σέκου οι Τούρκοι παγίδευσαν τους άνδρες του Ολύμπιου και του Φαρμάκη. Ο Ολύμπιος είχε σχέδιο διαφυγής, το οποίο δεν έθεσε σε εφαρμογή, από υπερβολική φιλοτιμία για την προστασία του μοναστηριού από την τουρκική λεηλασία. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1821 έγινε η πρώτη τουρκική έφοδος η οποία αποκρούσθηκε από τους οχυρωμένους Έλληνες. Οι προσπάθειες του κεχαγιάμπεη για διαπραγματεύσεις προς συνθηκολόγηση απέτυχαν. 

Στις 22 Σεπτεμβρίου όλη η εχθρική δύναμη έκανε σφοδρή επίθεση, κατά την οποία ο Φαρμάκης αναγκάσθηκε να συμπτυχθεί στην κυρίως μονή, ο δε Ολύμπιος με 11 πιστούς πολεμιστές αποσύρθηκε στο κωδωνοστάσιο. Η ηρωική απόφαση είχε ληφθεί! Κανείς τους δεν δείλιασε!  Ο Ολύμπιος βάζει φωτιά στην πυρίτιδα και ανατινάσσονται στον αέρα –ολοκαύτωμα για την πατρίδα και την ελευθερία. Στον χαμό παρασύρει και τους επιτιθέμενους εισβολείς. Από την κόλαση εκείνη σώθηκε ένα άτομο που διηγήθηκε τα συμβάντα… 

Δυστυχώς το ελληνικό κράτος αδιαφόρησε για την σύζυγο του Ολύμπιου, την Σέρβα Στάνα, και για τα παιδιά τους. Όλη η οικογένεια υπέφερε από φτώχεια και παντοειδείς στερήσεις στην Αθήνα, όπως πληροφορούσε η εφημερίδα «Χρόνος» το 1845. 

Στενός συνεργάτης, φίλος και ήρωας, που θυσίασε τη ζωή του χάριν της Πατρίδος μαζί με τον Γ. Ολύμπιο στην Μονή Σέκου ήταν ο επίσης Μακεδόνας Ιωάννης Φαρμάκης. Γεννήθηκε το 1772 στην Βλάτση της Δυτικής Μακεδονίας με καταγωγή από πλούσια ποιμενική οικογένεια. Συγκρούστηκε με τους δερβέναγες του Αλή Πασά Τεπελενλή με αποτέλεσμα την μετοίκηση της οικογένειάς του στις Σέρρες. Ο ίδιος με τους πολεμιστές του κατέφυγε στον Όλυμπο και στα Χάσια όρη συμπράττοντας με τον Θεσσαλό αρματολό Παπαθύμιο Βλαχάβα. 

Όπως αναφέρει ο συγγραφέας Ι.Κ. Βασδραβέλλης στο βιβλίο του για τους Μακεδόνες αγωνιστές της περιόδου 1796-1832, ο Φαρμάκης συνάντησε στο Άγιο Όρος τον εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγόριο, τον οποίο προσπάθησε να μυήσει στην Φιλική Εταιρεία. Ο Πατριάρχης με συγκίνηση ευλόγησε την προσπάθεια αλλά δεν ορκίσθηκε για να προστατέψει τους χριστιανικούς πληθυσμούς από τυχόν αντίποινα των Οθωμανικών Αρχών. 

Στο Βουκουρέστι της Βλαχίας ο Φαρμάκης συνεργάζεται επίσημα με τους στρατιωτικούς ηγέτες Ολύμπιο, Χριστ. Περραιβό, Δικαίον Παπαφλέσσα και Λεβέντη. Επίλεκτοι Φιλικοί ήταν οι άνθρωποι του περιβάλλοντος του Αλ. Σούτσου, όπως ο Ραγκαβής, ο Βαλέτας, ο Γρηγόριος Σούτσος κ.ά. Στις 17 Μαρτίου 1821 στο Ιάσιο της Μολδαβίας έγινε η πανηγυρική τελετή της υψώσεως της επαναστατικής σημαίας παρόντος του Αλ. Υψηλάντη και των Ελλήνων του Ιασίου και τραγουδώντας τον Θούριο του Ρήγα Φεραίου. 

Σε όλες τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ολύμπιου ο Φαρμάκης βρίσκεται δίπλα του διαρκώς. Μετά την αποτυχία του Δραγατσανίου και την εξόντωση του Ιερού Λόχου (700 φοιτητών) ο Ολύμπιος και ο Φαρμάκης μαζεύουν τα κομμάτια τους και με λίγους πιστούς συντρόφους οχυρώνονται στη Μονή Σέκου (Σεπτέμβριος 1821. Ο Φαρμάκης είχε αποσυρθεί στο κεντρικό οικοδόμημα με 167 πολεμιστές, τους οποίους με δόλο οι Τούρκοι σκότωσαν. Ο Φαρμάκης εκτελέστηκε στην Κωνσταντινούπολη μετά από βασανιστήρια. 

Ο τρίτος συνεργάτης του Αλέξανδρου Υψηλάντη και Μακεδόνας στην καταγωγή υπήρξε ο Γεώργιος Ιωάννου Λασσάνης, ο οποίος γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1793. Ο Λασσάνης ήταν άνθρωπος των γραμμάτων και συγχρόνως στρατηγικός νους, ευφυέστατος και πολυμαθής. Σπούδασε στην φιλοσοφική σχολή της Λειψίας όπου διακρίθηκε για τις επιδόσεις του. Μυείται στην Φιλική Εταιρεία το 1818 από τον Κ. Πεντεδέκα και γίνεται ο πυρήνας της οργανώσεως των μορφωμένων Ελλήνων. 

Τον Οκτώβριο 1820 ο Γενικός Επίτροπος της Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρος Υψηλάντης διορίζει τον Λασσάνη γραμματέα του στο Ισμαήλι της Βεσσαραβίας. Τις παραμονές της έναρξης του Κινήματος ο Αλ. Υψηλάντης, τα αδέλφια του Νικόλαος, Δημήτριος, Γεώργιος, ο Λασσάνης και ο Τυπάλδος συναντήθηκαν σε σύσκεψη στο Κισνόβι. Εκεί ο Λασσάνης συνέταξε την προκήρυξη του Αγώνα, την οποία απηύθυνε ο Γενικός Αρχηγός όταν πέρασε τον Προύθο ποταμό (21 Φεβρουαρίου 1821). Η μητέρα των Υψηλάντηδων δώρισε υπέρ του Έθνους το κτήμα της οικογενείας αξίας 2 εκατομμυρίων ρουβλίων. Αυτή η συνάντηση μετατράπηκε σε μυστική και συγκινητική ιεροτελεστία…

Πρώτος υπασπιστής του Αλ. Υψηλάντη ήταν ο Λασσάνης, ο οποίος προήχθη σε χιλίαρχο… Πρόσφερε τα πάντα είτε ως επιτελής είτε ως διοικητής καταλαμβανόμενων περιοχών. Όμως, το κίνημα στη Μολδοβλαχία, έπειτα από προδοσίες και επιπολαιότητες Ελλήνων, Ρουμάνων και Σέρβων, απέτυχε.. Ο  Υψηλάντης και ο Λασσάνης κατέφυγαν στην Αυστρία του Μέττερνιχ, όπου και φυλακίζονται στο φρούριο Μούγκατς.

Την τελευταία του πνοή ο Αλ. Υψηλάντης άφησε στα χέρια του πιστού του γραμματέα Λασσάνη το 1828. Στην συνέχεια οι Αυστριακοί τον άφησαν να μεταβεί στην Ελλάδα. Ο Λασσάνης πήγε στο Μόναχο Βαυαρίας, όπου και γνώρισε τον φιλέλληνα βασιλιά Λουδοβίκο και από εκεί στο Παρίσι, όπου δημοσίευσε στις γαλλικές εφημερίδες άρθρα για το κίνημα των Ηγεμονιών υπεραμυνόμενος του Υψηλάντη, ο οποίος είχε συκοφαντηθεί εξαιτίας της αποτυχίας της εξέγερσης. Στην Ελλάδα επέστρεψε επί Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος τον τίμησε με το αξίωμα του στρατοπεδάρχη του στρατού της Ανατολικής Ελλάδος, που τελούσε υπό την γενική αρχηγία του Δημητρίου Υψηλάντη.