Δεσμώτες της ατέρμονης οφειλής

Γράφει ο
Ηλίας Καραβόλιας

Μια νέα μηχανική διακανονισμού εταιρικών χρεών (αλλά και εμπορικών οφειλών από ελεύθερους επαγγελματίες) εισάγει ο πολυδιαφημισμένος ηλεκτρονικός μηχανισμός του εξωδικαστικού συμβιβασμού. Πρόκειται για μια ψηφιακή εκδοχή ρύθμισης για οφειλές σε Δημόσιο και τράπεζες. Εννοείται ότι οι προϋποθέσεις συμμετοχής περιορίζουν την αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος για τους πολλούς. Οι αιτούντες πάντως οφείλουν υποχρεωτικά να παρέχουν πλήρη πληροφόρηση για τα περιουσιακά τους στοιχεία.
Όμως το ζητούμενο είναι άλλο : πώς μια ολόκληρη ''αγορά'', μια
χώρα ολόκληρη, εγκλωβισμένη σε οφειλές, δοκιμάζεται σε μια νέα ηθική του χρέους, σε ένα νέο εγχείρημα (ιδιαιτέρως γραφειοκρατικό) που θα στηρίζεται περισσότερο σε αυστηρά ταξινομητικά και αξιολογικά πλαίσια και λιγότερο στις αληθινές προθέσεις των πιστωτών και του Κράτους.
Εδώ χρειάζεται να πούμε ότι οι σχέσεις οφειλετών-πιστωτών- Δημοσίου στην χώρα μας είναι πλέον σχέσεις ''παραγωγής''. Το χρέος παράγεται, για την ακρίβεια αυτοαναπαράγεται μόνο του, μέσω τοκοφορίας (η περίφημη μηχανική τόκων υπερημερίας) ενώ παράλληλα παράγονται υπηρεσίες διαμεσολάβησης (πχ. κατάρτιση πλάνου ανάκαμψης), άσχετα αν οι οφειλέτες δεν μπορούν ή δεν θέλουν να πληρώσουν τους νομικούς και οικονομικούς συμβούλους (σημ: στην Ελλάδα δυστυχώς οι παρέχοντες υπηρεσίες σε χρεωμένους, δεν ''λογίζονται'' ως αμειβόμενοι για την προεργασία τους)
Το δε τραπεζικό σύστημα μας καλωσορίζει και αυτό στην πλατφόρμα συνδιαλλαγής, στον εξωδικαστικό απρόσωπο ψηφιακό διάλογο. Το αξιοσημείωτο είναι ότι το Κράτος, που υποτίθεται ότι νοικοκυρεύτηκε αφού μας μάτωσε, παίζει τον ρόλο του ρυθμιστή και του επόπτη, ορίζοντας φυσικά πρόσωπα ως διαπιστευμένους συντονιστές, προκαθορισμένων ορίων διαμεσολάβησης και αποφάσεων. Ταυτόχρονα όμως σε αυτή την πλατφόρμα διακανονισμού, το Κράτος είναι και εισπράκτορας των οφειλών.  Και εδώ ακριβώς είναι που ξεκινάει η εμπλοκή στην νέα ηθική της διευθέτησης χρεών. Γιατί εδώ και 8 χρόνια προκειμένου να σώσουμε το Δημόσιο πληρώσαμε πολλά με την μείωση των εισοδημάτων μας και την καταβολή φόρων. Αλλά τώρα πλέον χρωστάμε. Και οι οφειλές είναι βαριές, ασήκωτες. Οι ροές του χρήματος περιορίστηκαν στο ελάχιστο και είμαστε πλέον δεσμώτες σε πιο τοκοφόρες ροές, αυτές του χρέους, αφού το να πληρώνεις σημαίνει ότι πρώτα εισπράττεις. Και σίγουρη είσπραξη, μεταξύ μας τώρα, είναι μόνο το μηνιάτικο του δημοσίου υπαλλήλου, κακά τα ψέματα.
Με τον Νόμο και με σύγχρονη τεχνική λοιπόν, Κράτος και τράπεζες προσπαθούν να μας πούν οτι δεν χρειάζεται να φθάσουμε στον κριτή, στα δικαστήρια. Όλα ρυθμίζονται, αρκεί ένα καλό σχέδιο αναδιοργάνωσης, μια καλή πρόβλεψη για το μέλλον. Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μελλοντική καθυπόταξη με παροντικό σχεδιασμό αφού η Οικονομία θα εκτοπίσει τους αφερέγγυους από μόνη της.
Το θέμα είναι να κατανοήσουμε ότι πίσω από την ευφυή φράση του εξωδικαστικού συμβιβασμού, μεταξύ άλλων υπάρχει και μια συνάρτηση βιοπολιτικής. Είναι αυτή στην οποία η σχέση του νεοέλληνα με το Χρέος, τον Χρόνο και το Χρήμα, περνάει μέσα από την σχέση του με τον Θάνατο και τον Νόμο. Εδώ πάνω στηρίζεται και χωράει η πρόσκληση για μια μαστορική διευθέτηση οφειλών: το μέλλον δεν θα χωράει τους υπερχρεωμένους, αλλά μόνο τους οφειλέτες-παραγωγούς χρήματος.
Θα απορήσει κάποιος γιατί να αναλύω με αλλότρια νοητικά σχήματα ένα εντελώς οικονομικό φαινόμενο που υπάρχει παντού στην Δύση (την εξωδικαστική ρύθμιση χρεών). Το κάνω γιατί στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για αμιγώς οικονομικό φαινόμενο. Είναι μια διεργασία που πηγάζει από το βαθύ Κράτος και την στενή σχέση του με το τραπεζικό σύστημα, ενώ σχετίζεται με τον Χρόνο του Νόμου, με τις ιστορικές ρίζες μιας πολυωνυμικής συνάρτησης που περιλαμβάνει την κάμψη των κανόνων μπροστά στην αλυσωμένη σχέση χρέος-περιουσία-νόμος. Μόνιμη αφανής μεταβλητή ; Η ενοχή της οφειλής.
Η δε θεραπεία της ρύθμισης είναι πρωτίστως θεραπεία του συστήματος. Ακόμα και ο μικρός παίχτης (μικροοφειλέτης) στο διεθνικό παίγνιο του χρέους, πρέπει να μείνει στην ζωή. Μας το απέδειξε η κρίση των ενυπόθηκων ομολόγων του 2008 στις ΗΠΑ, η οποία ξεκίνησε όταν η μεσαία τάξη βρέθηκε σε αδυναμία πληρωμής  των πανάκριβων στεγαστικών δανείων.
Θα ζούμε λοιπόν πλέον, με τους απρόσωπους διακανονισμούς, κάτι σαν μια αέναη συμμετοχή σε μια ατελείωτη καφκική Δίκη. Η δε πλατφόρμα του εξωδικαστικού συμβιβασμού μοιάζει ήδη με καφκικό Πύργο, ένα γραφειοκρατικό ηλεκτρονικό φρούριο που καλείται να διαβεί ο οφειλέτης για να ανακτήσει το δικαίωμα επαναφοράς σε μια ρυθμισμένη ζωή. Καλό είναι να το κάνει χωρίς ενοχή, καθότι φαινομενικά τουλάχιστον θα λείπει ο δικαστής.