Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή: Ο σπουδαίος και λαμπρός Έλληνας επιστήμονας γνώρισε την απόρριψη από τα ελληνικά πανεπιστήμια. Μάλιστα, παρέμεινε για πολλά χρόνιααγνοηµένος από την πολιτεία, άγνωστος στην πατρίδα του.
Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή (Βερολίνο, 13 Σεπτεµβρίου 1873 – Μόναχο, 2 Φεβρουαρίου 1950) ήταν κορυφαίος Έλληνας µαθηµατικός που διακρίθηκε σε παγκόσµιο επίπεδο. Ήταν γνωστός εκτός Ελλάδος ως Constantin Carathéodory και συχνά αναφέρεται (λανθασµένα) ως Καραθεοδωρής. Το επιστηµονικό έργο του Καραθεοδωρή επεκτείνεται σε πολλούς τοµείς των Μαθηµατικών, της Φυσικής και της Αρχαιολογίας.
Τα πρώτα χρόνια
Σε ηλικία 6 ετών χάνει την μητέρα του και την ανατροφή του και της 8χρονης αδελφής του Ιουλίας αναλαμβάνει η γιαγιά του Ευθαλία Πετροκοκκίνου. Μεγαλώνει σε ένα ευρωπαϊκό, επιστημονικό και αριστοκρατικό περιβάλλον, με ζωντανά τα στοιχεία της ελληνορθόδοξης οικογενειακής καταγωγής. Από μικρό παιδί μιλούσε Ελληνικά και Γαλλικά και πριν συμπληρώσει τα εφηβικά του χρόνια μιλούσε Τουρκικά και Γερμανικά. Έτσι ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής κληρονόμησε ένα ταλέντο για τις γλώσσες που επεκτείνεται πέρα από τις γενεές στην οικογένειά του. Τα ελληνικά και γαλλικά που ήταν οι πρώτες γλώσσες του και τελικά
κυριάρχησαν τα γερμανικά με τα οποία μιλούσε με τέτοια τελειότητα καθ’ ότι και οι γραφές του συντίθενται στη γερμανική γλώσσα και είναι υφολογικά βασικά έργα του. Ο Καραθεοδωρής επίσης μιλούσε και έγραφε τα αγγλικά, Ιταλικά, Τουρκικά.Σπουδάζει όπως ο ίδιος γράφει 2 χρόνια στο ιδιωτικό σχολείο Βάντερστοκ, 2 χρόνια ζει για λόγους υγείας στην Γαλλική και Ιταλική Ριβιέρα και μετά πήγε 1 χρόνο σε Βελγικό γυμνάσιο, μέχρι το 1891 σπούδασε στο Athenee Royal d’ Ixelles. Το 1890 και 1891 πήρε μέρος σε μαθηματικούς διαγωνισμούς που διεξάγονταν μεταξύ των μαθητών όλων των γυμνασίων του Βελγίου και πήρε και στις δύο φορές το πρώτο βραβείο, την δεύτερη μάλιστα πήρε μόνο αυτός βραβείο, διότι δεν έλυσε τις ασκήσεις κανείς άλλος.
Το 1891 μετά από εξετάσεις γράφτηκε στην στρατιωτική σχολή Ecole Militaire de Belgique στο τμήμα των μηχανικών σαν αλλοδαπός μαθητής, απoφοιτεί το 1895 με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού του μηχανικού, τον βαθμό διατήρησε μια ημέρα γιατί ήταν αλλοδαπός.
Τον Ιούλιο του 1895 ο θείος του Αλέξανδρος Καραθεοδωρής που ήταν γενικός διοικητής της Κρήτης τον προσκαλεί στα Χανιά όπου γνωρίζει τον Ελευθέριο Βενιζέλο με τον οποίο θα τον συνδέσει μια μακροχρόνια φιλία. Ακολούθως επισκέπτεται την Λέσβο, όπου ο μηχανικός εξάδελφός του Ιάκωβος Αριστάρχης πραγματοποιούσε έργα οδοποιίας και μετά πάει στην Σάμο. Τον πόλεμο του 1897 τον παρακολουθεί από την Αθήνα και το επόμενο έτος προσλαμβάνεται σαν βοηθός μηχανικός στην Βρετανική Εταιρεία κατασκευής του Φράγματος στο Ασσουάν και ανέλαβε υπηρεσία στα έργα του Νείλου.
Εκεί, όταν τα νερά του Νείλου δεν επέτρεπαν εργασίες στο Φράγμα, μελετούσε μαθηματικά συγγράμματα και ιδιαίτερα το βιβλίο ανάλυσης του Jordan. Στην Αίγυπτο έμεινε για 2 χρόνια και στο διάστημα αυτό, μεταξύ άλλων, μυήθηκε σε θέματα αρχαιολογίας κι έκανε και μετρήσεις στην κεντρική είσοδο της πυραμίδας του Χέοπα, τις οποίες και δημοσίευσε. Οι αρχαιολογικές μελέτες του αναφέρονται σε κατασκευές της αρχαίας Ελλάδας και της αρχαίας Αιγύπτου (σε ναούς, σε πυραμίδες, σε αρδευτικά έργα κτλ.).
Στην Αίγυπτο, ο Καραθεοδωρής κατάλαβε πόσο μεγάλη γοητεία και επιρροή ασκούσαν επάνω του τα Μαθηματικά και συνειδητοποίησε πως η δουλειά του μηχανικού δεν ήταν εκείνη που αναζητούσε το ανήσυχο πνεύμα του. Έτσι το 1900, ο 27χρονος πια Καραθεοδωρής, προς μεγάλη έκπληξη των δικών του, αποφάσισε να εγκαταλείψει το επάγγελμα του μηχανικού και να πάει στην Γερμανία για να σπουδάσει Μαθηματικά. Για δύο χρόνια παρακολούθησε μαθήματα Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.
Τα πρώτα επιστηµονικά βήµατα
Στο Βερολίνο ο Καραθεοδωρή είχε την τύχη να παρακολουθήσει µαθήµατα από µεγάλους µαθηµατικούς όπως ο Herman Schwarz, ο Georg Frobenius, ο Erhard Schmidt και ο Lazarus Fuchs. Ο Schmidt το φθινόπωρο του 1901 έφυγε για το πανεπιστήµιο του Γκέτινγκεν και παρακίνησε τον Καραθεοδωρή να αποφασίσει να εγκατασταθεί κι εκείνος εκεί. Έτσι το 1902, ο Καραθεοδωρή µεταγράφηκε στο Πανεπιστήµιο του Γκέτινγκεν για να κάνει διδακτορική διατριβή υπό την επίβλεψη του Hermann Minkowski.
Το Γκέτινγκεν εκείνη την εποχή είχε θεωρηθεί σαν το µεγαλύτερο κέντρο των Μαθηµατικών και δύο διάσηµοι καθηγητές, ο David Hilbert και ο Felix Klein, δίδασκαν εκεί. Αυτοί οι δύο σπουδαίοι µαθηµατικοί επέδρασαν πολύ στη ζωή και στη σταδιοδροµία του ως µαθηµατικού. Ο Καραθεοδωρή αναγορεύτηκε διδάκτορας στο Πανεπιστήµιο του Γκέτινγκεν το 1904 και αµέσως µετά ζήτησε να εργαστεί στην Ελλάδα. Οι αρµόδιοι όµως του απάντησαν ότι είχε ελπίδες να διοριστεί µόνο σαν δάσκαλος σε σχολεία της επαρχίας. Τότε γύρισε στη Γερµανία, όπου τον επόµενο χρόνο αναγορεύτηκε υφηγητής των Μαθηµατικών στο Πανεπιστήµιο του Γκέτινγκεν και όπου δίδαξε µέχρι το 1908.
Η επιστηµονική αναγνώριση
Η φήµη του ως µαθηµατικού τον έφερε σε φιλική και επαγγελµατική επαφή µε άλλους µεγάλους οµολόγους της εποχής του όπως ο Max Plank, ο Albert Einstein, ο Frobenius, ο Schmidt, ο Hilbert κ.ά.
Το 1911, µετά από πρόσκληση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο Καραθεοδωρή συµµετείχε στην επιτροπή επιλογής καθηγητών για το Πανεπιστήµιο Αθηνών. Tο 1917 έγινε καθηγητής της Α΄ έδρας της µαθηµατικής επιστήµης του Πανεπιστηµίου του Γκέτινγκεν, θέση στην οποία παρέµεινε µέχρι το 1918. Το 1920, πάλι µε πρόσκληση του Βενιζέλου, ανέλαβε να οργανώσει το Ιώνιο Πανεπιστήµιο στη Σµύρνη. Η απόφαση του Καραθεοδωρή να επιστρέψει στην πατρίδα του προκειµένου να της φανεί χρήσιµος, παρόλο που µεσουρανούσε στη Γερµανία, είναι µάλλον ενδεικτική της αγάπης του για την Ελλάδα.
Στην Σµύρνη ο Καραθεοδωρή έµεινε µέχρι την κατάρρευση του µικρασιατικού µετώπου τον Αύγουστο του 1922. Όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη, ο 49χρονος Καραθεοδωρή κατόρθωσε να διασώσει τη βιβλιοθήκη και πολλά από τα εργαστηριακά όργανα του Ιωνίου Πανεπιστηµίου ώστε να τα µεταφέρει στο Πανεπιστήµιο Αθηνών.
Eγκατέλειψε την Ελλάδα το 1924, για να αναλάβει καθηγητική θέση στο Πανεπιστήµιο του Μονάχου, που εκείνο τον καιρό ήταν το δεύτερο µεγαλύτερο πανεπιστήµιο της Γερµανίας και δίδασκαν σ’ αυτό κορυφαία ονόµατα. Το Νοέµβριο του 1926, έγινε µέλος στη νεοϊδρυθείσα Ακαδηµία Αθηνών για την τάξη των Θετικών Επιστηµών. Το 1928, ανταποκρινόµενος σε πρόσκληση από το Πανεπιστήµιο Χάρβαρντ και την Αµερικανική Μαθηµατική Εταιρεία, επισκέφθηκε τις ΗΠΑ µαζί µε την γυναίκα του για έναν σχεδόν χρόνο, για να δώσει διαλέξεις σε διάφορα αµερικανικά πανεπιστήµια.
Tο 1930, πάλι µετά από πρόσκληση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ανέλαβε καθήκοντα κυβερνητικού επιτρόπου στο Πανεπιστήµιο Αθηνών και το Θεσσαλονίκης για να βοηθήσει στην αναδιοργάνωση του πρώτου και στην οργάνωση του δεύτερου.
Τα τελευταία χρόνια
Το 1932, επέστρεψε στην έδρα του στο Μόναχο και παρέµεινε στην πόλη αυτή, ακόµα και µέσα στα δύσκολα χρόνια του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου. Το 1945, διάφορα αµερικανικά πανεπιστήµια τον προσκάλεσαν για να εγκατασταθεί και να διδάξει στις ΗΠΑ, αλλά προτίµησε να µείνει στη Γερµανία, αφού ήταν ηλικιωµένος και είχε ήδη χάσει την σύντροφό του. Τον ∆εκέµβριο του 1949 έδωσε την τελευταία του διάλεξη στο Μόναχο. Πέθανε δύο µήνες αργότερα. Η σορός του ενταφιάστηκε στο ∆ασικό Νεκροταφείο του Μονάχου.
Το επιστηµονικό του έργο
Ο Καραθεοδωρή άρχισε να συγγράφει επιστηµονικές µελέτες ήδη από τον καιρό που εργάζονταν ως µηχανικός στην Αίγυπτο. Οι έρευνές του, τις οποίες δηµοσίευσε κυρίως στα γερµανικά, συνθέτουν ένα τεράστιο και πολύπλευρο έργο, το οποίο τον κατατάσσει µεταξύ των µεγαλύτερων µαθηµατικών.
Αρχικά ασχολήθηκε µε τον Λογισµό των Μεταβολών και η διδακτορική διατριβή του φέρει τον τίτλο «Περί των ασυνεχών λύσεων στον Λογισµό των Μεταβολών». Στην συνέχεια, καταπιάστηκε µε όλους σχεδόν του κλάδους των Μαθηµατικών: θεωρία πραγµατικών συναρτήσεων, θεωρία µιγαδικών συναρτήσεων, διαφορικές εξισώσεις, θεωρία συνόλων και διαφορική γεωµετρία, σύµµορφες απεικονίσεις κ.ά.
Οι µαθηµατικές του αποδείξεις χαρακτηρίζονται από «κοµψότητα και απλότητα», αλλά και αυστηρότητα που δίνει απόλυτη ασφάλεια στα συµπεράσµατα που προκύπτουν. Με την συµβολή του στον Λογισµό των Μεταβολών βοήθησε στην ανάπτυξη της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας προκαλώντας τον θαυµασµό του ίδιου του Αϊνστάιν:
«Αν θέλετε να µπείτε στον κόπο να µου εξηγήσετε ακόµα και τους κανονικούς µετασχηµατισµούς θα βρείτε έναν ευγνώµονα και ευσυνείδητο ακροατή. Αν όµως λύσετε και το πρόβληµα των κλειστών γραµµών του χρόνου, θα σταθώ µπροστά σας µε σταυρωµένα χέρια. Πίσω από αυτό υπάρχει κρυµµένο κάτι που είναι αντάξιο του ιδρώτα των καλυτέρων.» — Επιστολή του Αϊνστάιν προς τον Καραθεοδωρή, 1916.
Η συµβολή του στην Θεωρητική Φυσική ήταν ουσιαστική στην µαθηµατική θεµελίωση τοµέων της Φυσικής όπως η Θερµοδυναµική, η Γεωµετρική Οπτική, η µηχανική και η Σχετικότητα.
Το 1909 δηµοσίευσε µία εργασία µε τίτλο «Έρευνα επί των βάσεων της Θερµοδυναµικής» στο περιοδικό Mathematische Annalen. Η εργασία αυτή έγινε ευρέως γνωστή στους κύκλους των φυσικών µόνο το 1921 από ένα σχετικό άρθρο του Max Born στο περιοδικό Physikalische Zeitschrift. Στην εργασία του 1909 περιέχεται και η περίφηµη Αρχή Καραθεοδωρή.
Στην Κοµοτηνή λειτουργεί το Μουσείο Καραθεοδωρή, δηµιούργηµα του παγκόσµιου Συνδέσµου Φίλων Καραθεοδωρή και διευθυντή του τον µαθηµατικό κ. Αθανάσιο Λιπορδέζη. Βιβλία, εργασίες, χειρόγραφα, προσωπικά αντικείµενα, φωτογραφίες, αλληλογραφία του Καραθεοδωρή µε κορυφαίους επιστήµονες, εκτίθενται στο µουσείο ταξινοµηµένα µε την προσωπική φροντίδα του ∆ρ. Νίκου Λυγερού (γνωστό µας τελευταία από την εκστρατεία για την ΑΟΖ).
Οι 3 αίθουσες του µουσείου είναι αφιερωµένες στον σπουδαίο διπλωµάτη και νοµικό Αλέξανδρο Καραθεοδωρή, τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή και τον γιατρό Στέφανο Καραθεοδωρή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου