Κύπρος 1974: Tότε έπεσε η χούντα

Σάκης  Μουμτζής

Τις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος στην Κύπρο όλα τα διαθέσιμα τεκμήρια δείχνουν πως η Τουρκία θεωρούσε το χουντικό πραξικόπημα μια ενδοελληνική διένεξη.

Όταν όμως ορκίστηκε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Ν. Σαμψών, με το συγκεκριμένο παρελθόν, εκτίμησαν στην Τουρκία πως έμπαινε επί τάπητος θέμα ασφάλειας των Τουρκοκυπρίων και ενεργοποίησαν το σχέδιο που υπήρχε για εισβολή στην Κύπρο. Από το σημείο αυτό, από τις 20 Ιουλίου 1974, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για την πτώση της δικτατορίας του Ιωαννίδη.

Ο Α. Συρίγος πριν από λίγες ημέρες είπε στη Βουλή πως το Πολυτεχνείο δεν ανέτρεψε τη δικτατορία και γνώρισε επίθεση από την Αριστερά και μέρος του ΠΑΣΟΚ. Παρόλο που το ερώτημα «τι θα γινόταν αν…» δεν επιδέχεται απάντηση, μερικές φορές αυτό δεν ισχύει. Στην προκειμένη περίπτωση στο ερώτημα «τι θα γινόταν αν ο Ιωαννίδης δεν ανέτρεπε τον Μακάριο» η απάντηση είναι πως δεν θα έπεφτε σε εκείνη τη φάση η χούντα.

Μέχρι τότε και μετά το Πολυτεχνείο δεν υπήρχε ούτε αντίσταση στην Ελλάδα ούτε ο διεθνής παράγοντας, βλ. ΗΠΑ, ήταν διατεθειμένος να ασχοληθεί με το ελληνικό ζήτημα. Οι ΗΠΑ κλυδωνιζόταν από το σκάνδαλο Ουώτεργκέιτ που οδήγησε στην παραίτηση του Ρίτσαρντ Νίξον στις 9 Αυγούστου 1974.

Το πόσο θα διαρκούσε ακόμα η χούντα του Ιωαννίδη είναι άγνωστο και εξίσου άγνωστο τι θα τη διαδεχόταν. Το σίγουρο είναι πως το στρατιωτικό καθεστώς ήλεγχε απολύτως την κατάσταση μέσα στο στράτευμα και τουλάχιστον ανατροπή του εκ των έσω δεν ήταν ορατή. Επιπλέον, ο σκληρός πυρήνας του δεν είχε καμιά τάση για «φιλελευθεροποίηση».

Το πείραμα Μαρκεζίνη αποτελούσε για του ιωαννιδικούς αξιωματικούς παράδειγμα προς αποφυγήν. Αυτοί οι άνθρωποι απεχθάνονταν τον κοινοβουλευτισμό. Συμπερασματικά, πριν το πραξικόπημα στην Κύπρο το αδιέξοδο ήταν πλήρες.

Συνεπώς, και από έναν άλλον δρόμο δικαιώνεται ο Α. Συρίγος.

Πολλές φορές η συναισθηματική προσέγγιση ενός ιστορικού γεγονότος και ένας ενδιάθετος μεταγενέστερος ρομαντισμός που φέρνει το πέρασμα του χρόνου, θολώνουν την κρίση μας. Προσδίδουμε διαστάσεις σε γεγονότα που δεν τις έχουν. Ο ηρωισμός δεν είναι πάντα πολιτικά παραγωγικός.

Μπορεί να συμβάλει και να συντελεί στη διαμόρφωση συνειδήσεων, αλλά πάντα υποκύπτει μπροστά στην ωμή υλική βία και στον συσχετισμό δυνάμεων. Στις αρχές του καλοκαιριού του 1974 η χούντα του Ιωαννίδη έδειχνε ακλόνητη. Όσοι τα ζήσαμε τα γνωρίζουμε. Η επανάσταση των γαρυφάλλων στην Πορτογαλία, που έγινε στις 25 Απριλίου 1974, έμοιαζε μακρινό όνειρο για την Ελλάδα. Στον ελληνικό στρατό δεν υπήρχε ένας Σπίνολα ή ένας Καρβάλιο.

Ως γνωστόν η χούντα κατέρρευσε, δεν ανατράπηκε, όταν οι στρατηγοί, με την επιστράτευση και την αποκατάσταση της ιεραρχίας--επειδή αντιλήφθηκαν πως δεν μπορούν να διαχειριστούν την κατάσταση στην Κύπρο-- κάλεσαν τους πολιτικούς να αναλάβουν τη διακυβέρνηση της χώρας. Και γι΄αυτό η κατάρρευση ήταν αναίμακτη.

Το ζητούμενο κάθε φορά στην Ιστορία είναι πώς μεταφέρεται στις επόμενες γενιές και πώς η μυθοποίηση γεγονότων οδηγεί, σε τελική ανάλυση, στην παραχάραξή τους. Στρεβλώνει την ιστορική μνήμη.

liberal.gr