Εθνική Ηδονοδύνη

Γράφει ο
Ηλίας Καραβόλιας

Ο Δ. Σδρόλιας, στην διδακτορική του διατριβή Cogito Mortis, που κυκλοφόρησε σε βιβλίο, από τις εκδόσεις Νήσος, υιοθετεί την λέξη ‘ηδονοδύνη’ για να περιγράψει τον ακριβή ορισμό jouissance  του μεγάλου Γάλλου ψυχαναλυτή Z. Lacan. Πρόκειται για την ορθότερη ερμηνεία της ταυτόχρονης απόλαυσης του ψυχοπαθολογικού συμπτώματος για το υποκείμενο, όρος που άλλαξε την οπτική της ψυχοπαθολογίας διεθνώς, απελευθερώνοντας την δύναμη της επιθυμίας (χαρακτηριστικό το έξοχο βιβλίο ‘Enjoy your Symptom’, του S. Zizek)

Κατ εξοχήν έννοια της εποχής, το Σύμπτωμα, ενσωματώνει όλες τις συνέπειες σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, της πολυετούς κρίσης στην χώρα.Κρίση όχι φυσικά άσχετη από την γενικότερη συσχέτιση της ατομικής/κοινωνικής συμπεριφοράς μας.Απολαμβάνουμε το Σύμπτωμα, αυτό είναι η πραγματικότητα. Στα όρια ίσως ενός μεταιχμιακού μαζοχιστικού σταδίου που ξεκινάει από την εξουθενωτική παρακολούθηση του τεχνοκρατικού ζουρλομανδύα που μας περιβάλλει: ποσοτική χαλάρωση,αξιολόγηση και ακρωνύμια όπως SLA, ELA, QE, ESM, EFSF, BRRD, που ως σύγχρονες μυστικιστικές έννοιες  ακολουθούν τα μεγέθη σε δις ευρώ ,αυτά που διαβάζονται σε ΜΜΕ και οδηγούν τον μέσο πολίτη σε ‘ καθήλωση’, καθώς ντύνουν τον βίαιο χρηματοπιστωτικό έλεγχο που εφαρμόζουν οι Θεσμοί, οι Μεγάλοι Άλλοι που θα έλεγε και  o Lacan, οι οποίοι δίνουν τις κατευθυντήριες οδηγίες στις εγχώριες ηγεσίες μας, ώστε να μας ξαπλώσουν στην κλίνη του προκρούστη.
Η χώρα θα πορεύεται για πολλά χρόνια σαν αναλυόμενος που αντιστέκεται στην Ηδονοδύνη του. Μοιάζουμε με εκείνο το οικονομικό υποκείμενο που ξέρει ότι δεν θα ξεχρεώσει ποτέ αλλά πείστηκε τελικά, έστω και υποσυνείδητα, ότι και αυτό φταίει, ότι δεν ηταν αμέτοχο στην εικονική πραγματικότητα μιας πολυετούς ευμάρειας που σχεδόν αφορούσε τους πάντες. Ζούμε με συναρτήσεις ασυνείδητης κριτικής άσχετων συμπερασμάτων, ασχολούμενοι με μια  ύλη εκτός της πραγματικότητας. Καθηλωθήκαμε στον μικροαστισμό της κοινωνικής ανόδου, υποταγμένοι στους ‘.. βαθιά ριζωμένους αυτοματισμούς της νεοελληνικής σκέψης: στην μικροαστική έπαρση του αυτοδημιούργητου..’, όπως γράφει κάπου ο βιβλιοκριτικός Κ. Καρακωτιάς. Στην μεταπολιτευτική γυάλα του μικροπαραγωγικού οικονομικού μοντέλου( καφετέριες, ρουχάδικα, μικρομάγαζα), χάσαμε τις συντεταγμένες στα αχαρτογράφητα νερά της παγκοσμιοποίησης. Και εδώ ακριβώς είναι το συλλογικό ψυχοπαθολογικό μας Σύμπτωμα: το κενό της επαφής με την διεθνή πραγματικότητα που ουσιαστικά συγκρούεται με την λακανική έλλειψη του Σημαίνοντος, την φρουδική βουτιά στην δυσφορία που γεννάει ο πολιτισμός, ειδικά ο βίαιος νεοφιλελεύθερος μονεταρισμός που ρυθμίζει την καθημερινότητα μιας δήθεν δυτικής χώρας, κολλημένης εσαεί στο ανατολίτικο στοιχείο της Ιστορίας της.
Πέσαμε σε ‘…πολιτιστική περίσφιξη, με μια Γλώσσα που συμπιέζεται, σε μια ταυτοτική αγωνία΄, όπως εύστοχα αναφέρει ο Δ.Σεβαστάκης. Και σωστά γράφει κατά καιρούς ότι η Ελλάδα ψάχνει το ιδεώδες πλούσιο αντίτυπο της μέσα στην Ευρώπη (λέω εγώ: πότε στην πειθαρχημένη Γερμανία, πότε στην μεσογειακή Ιταλία ή στην κουλτούρα της Γαλλίας). Ζούμε μέσα μια φαντασιακή εικόνα που ουσιαστικά περιέχει το μόνιμο φαινόμενο της ανολοκλήρωτης ευρωπαικής προσπάθειας: κάθε χώρα ψάχνει το φαντασιακό ισοδύναμο των εθνικών της ματαιώσεων.
Μας έχουν τυλίξει τα συστημικά ολοκληρώματα της σημειο-καπιταλιστικής ψηφιακής οικονομίας. Ο νεοέλληνας δρα μέσα σε ένα περιβάλλον θυσίας, λιτότητας, υπομονής, βουτηγμένος στην ψηφιακή εκδοχή της αλληλουποστήριξης, στην ‘συντροφικότητα’ που γεννούν τα social media στα οποία όλοι φαίνονται να αγανακτούν, όλοι όμως δείχνουν ότι ζούν, ότι περνούν καλά. Και δυστυχώς, απολαμβάνει το σύμπτωμα. Βγήκε στις πλατείες, φώναξε, αλλά ξαναπήγε διακοπές. Ανολοκλήρωτη επανάσταση, μάλλον λακανικής ερμηνείας. Δεν υπάρχουν ανάκτορα να τα καταλάβουμε, όπως έγραψε ο S. Neuman. Ο Έλληνας δεν ξέρει ποιος (ή ποιοι )είναι ο εχθρός γιατί υιοθετεί ιδεολογικά φίλτρα θολής πραγματικότητας και τελικά μένει με την απορία, με αξιακά υπολείμματα που αδυνατεί να ιεραρχήσει.
Η νεοελληνική κοινωνία είναι μεν σώμα αβεβαιότητας και ανασφάλειας, αλλά εθίστηκε στην jouissance της ραγδαίας, της ταχύτατης εσωτερικής υποτίμησης εισοδημάτων, περιουσίας, προσωπικότητας, αξιοπρέπειας. Οι δημοσκοπήσεις δεν δείχνουν την Αλλαγή, δεν προμηνύουν το πολιτικό σοκ. Πλανώνται όσοι νομίζουν ότι τόσο εύκολα θα ξαναεπανέλθουν οι νεοέλληνες στην αποδοχή μιας ρητορείας ανατροπής από φωνές που φυσικά δεν προήλθαν ξαφνικά, από παρθενογένεση.
Ιδεολογικές διαφορές, μέσα σχεδόν σε νεοεμφυλιοπολεμικό σκηνικό, σκεπάζουν τα ουσιαστικά προβλήματα: την έλλειψη ταξικής συνείδησης, την επαφή μας με την διεθνή πραγματικότητα, τις καταρρεύσεις παραδοσιακών διαχωρισμών, όπως αυτών στην Γαλλία μεταξύ Δεξιάς-Αριστεράς: ο Macron και η Lepen απέδειξαν ότι είναι το ίδιο ισχυρές τόσο οι οικονομικές ελίτ( αυτό εκπροσωπεί ο πρώτος) όσο και τα άκρα της εθνικιστικής έξαρσης, είτε είναι αριστερά είτε δεξιά (αυτοί κυρίως ψήφισαν Lepen).
Το άλμα προς τα εμπρός δεν θα έλθει σύντομα. Οφείλουμε να μην κρυβόμαστε πίσω από τα δάχτυλο μας. Διαβάζω ότι η έντονα συμπιεσμένη οικονομία μας θα μπορέσει να εκτιναχθεί με μια απότομη αλλαγή ψυχολογίας, πχ από πολιτική αλλαγή, σαν ελατήριο. Αστεία πράγματα. Και αυτοί που κυβερνούν και οι επόμενοι, δεν θα μπορέσουν να ανορθώσουν τον τόπο αν δεν στείλουν ικανούς Έλληνες στο εξωτερικό να φέρουν αυτό που λείπει από τον τόπο: λεφτά για να ανοίξουν δουλειές και να δουλέψει ο κόσμος.Δεν έρχονται τα λεφτά μόνα τους, σε κανέναν, σε καμιά χώρα, χωρίς δουλειά και σχέδιο. Εθιστήκαμε επικίνδυνα, και αυτό με ανησυχεί, στο να απολαμβάνουμε το σύμπτωμα της στέρησης, της έλλειψης, ξαπλωμένοι στο ντιβάνι της προγονόπληκτης Ιστορίας μας….