ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ: ΑΓΝΩΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΙΜΙΩΝ

Ακριβώς πριν 18 χρόνια. Αυτή η τραγική νύχτα των Ιμίων, που άλλαξε πολλά στην Ελλάδα. Αυτή η νύχτα της 30ης προς 31ης Ιανουαρίου 1996, που έχει στοιχειώσει πολλούς Έλληνες και ιδιαίτερα, όσους την βίωσαν από μέσα, από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Το άρθρο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε πριν ακριβώς ένα χρόνο και αποτελεί μαρτυρία του υποφαινομένου, όπως την έζησε από θέση υψηλής ευθύνης, ως Υπασπιστής του τότε Προέδρου Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλου. Αυτά που

αναγράφονται αποκαλύφθησαν πέρυσι για πρώτη φορά και αποτελούν μια μαρτυρία και έτσι θα ήθελα να καταγραφούν. Μια μαρτυρία για τα λάθη που κάναμε. Μια μαρτυρία για να μην ξαναγίνουν παρόμοια. Τίποτα περισσότερο. 

Ακολουθεί το άρθρο- προσωπική μαρτυρία:

Γράφει ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης*

Ήταν πριν 17 χρόνια. Η υπόθεση των Ιμίων, που συγκλόνισε την Ελλάδα και τους Έλληνες. Τα Ίμια που άφησαν πληγή στην ψυχή των Ελλήνων, στην εθνική τους υπερηφάνεια και τις «γκρίζες ζώνες» ακόμη και σήμερα. Θα ήθελα σε αυτή την χρονική στιγμή να αποκαλύψω, για πρώτη φορά, γεγονότα που βίωσα , γεγονότα που έμαθα από ανθρώπους που ήσαν παρόντες σε άγνωστα γεγονότα. Η συνεισφορά στην αποκατάστασης της αλήθειας, είναι πιο σημαντική από την απόκρυψή της, μιας αλήθειας που πονάει πολύ , αλλά είναι εθνικά χρήσιμη για μελλοντικές καταστάσεις, που ίσως, πράγμα που απευχόμαστε, να επαναληφθούν. Και είναι εθνικά επιζήμιο να επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη.

Τα γεγονότα λίγο πολύ γνωστά σε όλους μας. Βρισκόμαστε στην κρίσιμη ημέρα της 30ης Ιανουαρίου 1996, όπου μετά από μια σειρά γεγονότων, διπλωματικών αντιπαραθέσεων, πολιτικών δηλώσεων και στρατιωτικών κινητοποιήσεων των δύο εμπλεκομένων χωρών, της Ελλάδος και της Τουρκίας. Τα Ίμια ,η μικρή στα δυτικά και η μεγάλη στα ανατολικά, ευρίσκονται στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης των δύο χωρών, με πολλά πολεμικά πλοία στην περιοχή αυτή και την κατάσταση έκρυθμη και στα πρόθυρα πολεμικής αντιπαράθεσης. Έχουν ληφθεί αποφάσεις για τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης από την πολιτική ηγεσία και της αντιμετώπισης της από την στρατιωτική ηγεσία. Χωρίς να αναφερθούμε σε λεπτομέρειες θα αναφέρουμε ότι η κινητοποίηση είναι πολύ μεγάλη, οι άδειες του προσωπικού έχουν ήδη ανακληθεί , οι Μονάδες του Στρατού έχουν προωθηθεί στους χώρους τελικού προορισμού, η Αεροπορία ευρίσκεται σε υψίστη ετοιμότητα και το Πολεμικό Ναυτικό στην πλειοψηφία του εν πλω. Και όμως αν και γενικά η διαχείριση της κρίσης φαίνεται να εξελίσσεται αρκετά καλά από πλευράς στρατιωτικής ηγεσίας, εν τούτοις θα αποκαλύψουμε τα κρίσιμα και ουσιαστικά λάθη που διέπραξε η στρατιωτική μας ηγεσία και κατά βάση ο τότε Α/ΓΕΕΘΑ, Ναύαρχος Χρ. Λυμπέρης, που ηγείτο των ΕΔ, ενώ δεν θα αναφερθούμε στα τεράστια λάθη της πολιτικής ηγεσίας της χώρας, καθόσον αυτά είναι αυταπόδεικτα και από πολλούς έχουν καταδειχθεί. Τα γεγονότα που θα παρουσιάσω, για πρώτη φορά είναι γεγονότα όπου ο γράφων ή αξιόπιστος συνάδελφος ήταν ΑΥΤΟΠΤΗΣ μάρτυρας. Δεν θα αναφέρω σκόπιμα ονόματα, αλλά μόνο τα αρχικά των και τα καθήκοντα εμπλεκομένων στα γεγονότα, πλην ορισμένων, λόγω των σημαντικών καθηκόντων που ασκούσαν.

Υπηρετούσα την περίοδο εκείνη στο Στρατιωτικό Γραφείο της Προεδρίας της Δημοκρατίας, ως Υπασπιστής Στρατού Ξηράς του τότε Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλου. Μαζί μου υπηρετούσαν ως Υπασπιστής Ναυτικού , ο μετέπειτα Αρχηγός Ναυτικού, Ναύαρχος Γ.Κ. και ως Υπασπιστής Αεροπορίας ο μετέπειτα ΑΤΑ και νυν Δήμαρχος Διστόμου- Αραχώβης Πτέραχος Ι.Π. Κατά τις μεσημβρινές ώρες μας καλεί στο γραφείο του ο Δντης του Σ.Γ. της Προεδρίας της Δημοκρατίας , ο αείμνηστος Ναύαρχος Περίανδρος Λαμπίρης και μας αναθέτει αποστολή μετάβασης στα κέντρα επιχειρήσεων των Γενικών μας Επιτελείων, να παρακολουθήσουμε τις συσκέψεις, με σκοπό την ενημέρωση του Προέδρου της Δημοκρατίας στις 21.00 ώρα, περί των τελευταίων εξελίξεων στο θέμα των Ιμίων και τις προετοιμασίες των Ενόπλων μας Δυνάμεων. Εγώ, ως αρχαιότερος, θα μετέβαινα και στο Εθνικό Κέντρο επιχειρήσεων (ΕΘΚΕΠΙΧ). Έτσι πράξαμε και μεταβήκαμε στα κέντρα επιχειρήσεων των Κλάδων μας, όπου παρακολουθούσαμε τις εξελίξεις και ενημερωνόμαστε για τα πάντα. Αφού ενημερώθηκα πλήρως για την κινητοποίηση του Στρατού Ξηράς, μετέβην στο ΕΘΚΕΠΙΧ, όπου παρακολουθούσα τις εξελίξεις και σημείωνα ότι ήταν ενδιαφέρον, για την ενημέρωση του Προέδρου της Δημοκρατίας. Εδώ θα πρέπει να αναφέρω, ότι όλοι οι συνάδελφοι, όλων των κλάδων, ανεξαρτήτως βαθμού, ακόμη και στον ανώτατο βαθμό, μας παρείχαν (σε όλους τους Υπασπιστές του Προέδρου της Δημοκρατίας) πλήρη ενημέρωση, με όλα τα στοιχεία, ανεξαρτήτως διαβάθμισης, λόγω του μεγάλου σεβασμού που έτρεφαν όλοι προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλου, καθόσον εκτός της αγάπης και του σεβασμού προς το πρόσωπο του Προέδρου της Δημοκρατίας, ήταν συνάμα και ο φυσικός μας ηγέτης, ως ο Αρχιστράτηγος των Ενόπλων Δυνάμεων, βάσει του Ελληνικού Συντάγματος. Και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έτρεφε τα ίδια συναισθήματα για τις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας και σε κάθε επίσκεψη οπουδήποτε στην Ελλάδα απαιτούσε μετ’ επιτάσεως επίσκεψη στον αντίστοιχο Σχηματισμό της περιοχής και ενημέρωση από τον Διοικητή του. Έτσι όλοι οι συνάδελφοι, μας παρείχαν κάθε πληροφορία, μας επέλυαν όλες τις απορίες και συμμετείχαμε ως παρατηρητές σε κάθε σύσκεψη, που κρίναμε ότι ήταν αναγκαία.

Περί την 18.30 ώρα παραβρέθηκα στην κύρια σύσκεψη στο ΕΘΚΕΠΙΧ, όπου εκεί παρουσία του Α/ΓΕΕΘΑ γίνεται ενημέρωση και δίδονταν οι κατευθύνσεις. Την περίοδο εκείνη οι Ένοπλες Δυνάμεις ασκούνταν σε μια εθνικής κλίμακας ΤΑΑΣ (Τακτική Άσκηση Άνευ Στρατεύματος) , την άσκηση «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ 1996». Προς μεγάλη μου έκπληξη η ενημέρωση, που άρχισε στις 18.30 ώρα, ξεκίνησε με την ενημέρωση για την ΤΑΑΣ Αλέξανδρος και ουδείς αναφερόταν για την κατάσταση στα Ίμια. Η ενημέρωση για την ΤΑΑΣ διήρκησε τουλάχιστον 20 λεπτά και μετά άρχισε η ενημέρωση για την κατάσταση στα Ίμια, η οποία διήρκησε πολύ λιγότερο, περίπου 10 λεπτά.
Όλοι οι Κλάδοι ανέφεραν εν τάχει, τις προπαρασκευαστικές εργασίες που έγιναν και την στρατιωτική ετοιμότητα για την αντιμετώπιση της κατάστασης και σύμφωνα με τις διαταγές που είχαν εκδοθεί.


Στο τέλος έλαβε τον λόγο ο Α/ΓΕΕΘΑ και αφού συμφώνησε με τις εκτιμήσεις των επιτελών έκανε μια ερώτηση ουσίας: «Πότε εκτιμάτε ότι θα φθάσουμε στην κορύφωση της κρίσης;».
Τότε ένας Υποναύαρχος, απάντησε: «Πάντως όχι απόψε κ. Αρχηγέ, αλλά σε 1-2 ημέρες», αναφέροντας κάποιες δικαιολογητικές σκέψεις. Τότε ο Α/ΓΕΕΘΑ απάντησε: «Συμφωνώ μαζί σας. Εκτιμώ και εγώ ότι δεν θα είναι απόψε η κρίσιμη ημέρα».
Έτσι λοιπόν τελείωσε η καθοριστική ενημέρωση στο ΕΘΚΕΠΙΧ και όλοι έμειναν με την εντύπωση ότι την νύχτα της 30ης προς 31η Ιανουαρίου δεν θα γινόταν κάτι το συνταρακτικό. Εξάλλου τα πλοία μας εκείνη την εν ώρα ήταν εν πλω, με κατεύθυνση προς την περιοχή τν Ιμίων, όπου αναμένονταν να φθάσουν λίγο αργότερα.

Μετά την ενημέρωση και αφού παρέμεινα για λίγο ακόμη μετά τις 20.00 μετέβην στην Προεδρία της Δημοκρατίας, όπου στο γραφείο του Ναυάρχου συναντηθήκαμε όλοι μας και εκεί ενημερώσαμε τον Δντη μας, τον αείμνηστο Ναύαρχο Λαμπίρη Περίανδρο. Κατόπιν περί τις 21.00 ώρα μεταβήκαμε στο γραφείο του Προέδρου της Δημοκρατίας για να ενημερώσουμε τον κ. Πρόεδρο. Εκεί με την σειρά μας ο ένας μετά τον άλλον οι τρεις Υπασπιστές, ενημερώσαμε πλήρως τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, για τις εξελίξεις, την προετοιμασία, τις στρατιωτικές κινήσεις, την ετοιμότητα των Ενόπλων Δυνάμεων και όλα τα σχετικά περί της κατάστασης των ΕΔ και της κρίσης των Ιμίων.

Ο κ. Στεφανόπουλος αφού άκουσε προσεκτικά την ενημέρωσή μας ρώτησε: «Πότε είπατε ότι εκτιμούν τα Επιτελεία μας ότι θα φθάσουμε στην κορύφωση της κρίσης;».


Του απήντησα ότι σύμφωνα με το ΓΕΕΘΑ και με την σύμφωνη γνώμη του Α/ΓΕΕΘΑ, η κορύφωση της κρίσης δεν αναμένεται απόψε (30-31 Ιανουαρίου 1996), αλλά αργότερα, σε 1-2 ημέρες. Τότε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με ανήσυχο ύφος μας απήντησε: «Γιατί εγώ νομίζω ότι απόψε θα φθάσουμε στην κορύφωση της κρίσης; Γιατί εγώ νομίζω ότι όλα θα κριθούν απόψε; Έτσι εκτίμησαν τα Επιτελεία μας;». Και γυρίζοντας στον Δντη του ΣΓ είπε: «Κύριε Ναύαρχε, θέλω να έχετε συνεχή επαφή με τα Επιτελεία και να ενημερώνεστε για ότι συμβαίνει ανά πάσα στιγμή. Αν μάθετε οτιδήποτε ανησυχητικό, οιαδήποτε ώρα της νύχτας, μην διστάσετε να με πάρετε τηλέφωνο για να με ενημερώσετε». Αυτά έγιναν τη μοιραία νύχτα με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τα γεγονότα που ακολούθησαν να δικαιώνουν τον κ. Στεφανόπουλο , με την κατάληψη της δυτικής νησίδας των Ίμια, από Τούρκους κομάντος, την πτώση του Ε/Π με την θυσία των τριών στελεχών του ΠΝ και τα υπόλοιπα με την συμφωνία Ελλάδος-Τουρκίας με μεσολάβηση των ΗΠΑ και τις ευχαριστίες του Έλληνα πρωθυπουργού προς τις ΗΠΑ, μέσα στην Βουλή. Από το παραπάνω γεγονός διαπιστώνουμε ότι ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κωστής Στεφανόπουλος εκτίμησε σωστότερα την κατάσταση από το ΓΕΕΘΑ και τον Α/ΓΕΕΘΑ και αυτό λέει πολλά.

Το δεύτερο περιστατικό που θα αναφέρω, μου το διηγήθηκε φίλος και συμμαθητής μου από την ΣΣΕ, ο οποίος ήταν υπηρεσία το μοιραίο εκείνο βράδυ στο ΕΘΚΕΠΙΧ, ως εκπρόσωπος του Στρατού Ξηράς. Φυσικά εκείνο το βράδυ ουδείς κοιμόταν και στο ΕΘΚΕΠΙΧ μετά τα μεσάνυχτα οι πάντες ήσαν σε εγρήγορση και θα λέγαμε σε κατάσταση πολέμου. Μετά την πληροφορία περί κατάληψης της δυτικής Ίμια από τούρκους κομάντος και την τραγική εικόνα της Ελλάδος, όπου το ΚΥΣΕΑ να συνεδριάζει στην Βουλή, αντί στην προβλεπόμενη θέση του σε περίοδο κρίσης, στα υπόγεια του Υπουργείου Άμυνας, τον Α/ΓΕΕΘΑ να περιμένει εκτός αιθούσης για αρκετή ώρα, αποκομμένος από εξελισσόμενες κρίσιμες πληροφορίες, το Διοικητή της ΕΥΠ να περιμένει έξω από το ΚΥΣΕΑ και ποτέ να μην μπαίνει μέσα για να ενημερώσει και άλλα τραγικά που μας πληγώνουν και μόνο να τα αναφέρουμε, ο Α/ΓΕΕΘΑ επιστρέφει στο Γενικό Επιτελείο και γίνεται σύσκεψη στο ΕΘΚΕΠΙΧ, για το πώς θα αντιμετωπιστεί η υφιστάμενη κατάσταση. Τότε ρωτά τον Διευθυντή της Διεύθυνσης Ειδικών Δυνάμεων του ΓΕΣ(Δ/ΔΕΔ/ΓΕΣ), Υποστράτηγο Δ.Ν. πως μπορούν να καταλάβουν την δυτική Ίμια και να διώξουν τους Τούρκους κομάντος και ακολουθεί ένας εκπληκτικός διάλογος:

Α/ΓΕΕΘΑ: «Στρατηγέ, μπορείτε να ανακαταλάβετε την δυτική Ίμια και να διώξετε του Τούρκους;»

Δ/ΔΕΔ: «Κύριε Αρχηγέ, βεβαίως μπορούμε και οι Ελληνικές Ειδικές Δυνάμεις έχουν την δυνατότητα να εκτελέσουν με επιτυχία αυτή την αποστολή. Όμως όπως θα γνωρίζετε οι Τούρκοι δεν πήγαν εκεί για εκδρομή και δεν θα φύγουν αν τους πούμε ευγενικά να φύγουν. Ίσως απαιτηθεί να κάνουμε χρήση των όπλων, οπότε θα έχουμε εμπλοκή. Για αυτό λοιπόν κύριε Αρχηγέ, είστε διατεθειμένος να μου παράσχετε ναυτικά πυρά, αν απαιτηθούν και σας τα ζητήσω;»

Α/ΓΕΕΘΑ: «Όχι».

Δ/ΔΕΔ: «Αν απαιτηθούν τότε αεροπορικά πυρά, είστε διατεθειμένος να μου τα παράσχετε;»

Α/ΓΕΕΘΑ: «Φυσικά όχι».

Δ/ΔΕΔ: «Ε, τότε κύριε Αρχηγέ, να πάτε μόνος σας να τους βγάλετε».

Το «θράσος» του διευθυντού της ΔΕΔ εξέπληξε. Για τους γνωρίζοντες όμως υπήρχε αιτία. Στην αρχή της κρίσης και όταν σχεδιαζόταν η επιχείρηση, ο Α/ΓΕΕΘΑ αρνήθηκε την εμπλοκή του Στρατού Ξηράς (αρνήθηκε στον Διοικητή της ΑΣΔΕΝ να αναλάβει την ευθύνη φύλαξης του συμπλέγματος των νήσων Ίμια και Καλόλιμνος, στην περιοχή ) και ανέθεσε την αποστολή αυτή στην Μονάδα Υποβρυχίων Καταστροφών (ΜΥΚ) του Πολεμικού Ναυτικού και όχι στην ΑΣΔΕΝ και στις Ειδικές Δυνάμεις που διαθέτει οργανικά, λειτουργώντας κλαδικά, σαν Αξκος του Ναυτικού και όχι διακλαδικά, ως Αρχηγός των ΕΔ της χώρας. Αν και ευφυής και ικανός Αξκος ο Α/ΓΕΕΘΑ, οι αποφάσεις του είχαν κλαδικό (ναυτικό) χαρακτήρα, με μοιραία αποτελέσματα. Αγνόησε το παγκόσμιο και διαχρονικό δόγμα, ότι ο Στρατός διαχειρίζεται την ξηρά, η Αεροπορία τον αέρα και το Ναυτικό την θάλασσα και ανέθεσε αποστολή φύλαξης, άμυνας χερσαίου χώρου και αποτροπής χερσαίων επιθετικών σε τμήματα του ναυτικού, τα οποία για τις αποστολές που προορίζονται μπορεί να είναι άριστα εκπαιδευμένα, ανεπαρκή όμως για άλλου είδους επιχειρήσεις και αποστολές. Και αυτό φάνηκε από το γεγονός ότι στον σχεδιασμό για την επάνδρωση των Ιμίων, αν και πήραν εντολή δύο ομάδες των ΜΥΚ να επανδρώσουν τις δύο Ίμια, τελικά επανδρώθηκε μόνο η ανατολική και έμεινε αφύλακτη η δυτική. Ο λόγος; Δεν είχαν μπαταρίες για τους σταθμούς ασυρμάτους, γιατί τους είχε πάρει η ομάδα που είχε επανδρώσει τα ανατολικά Ίμια, ως εφεδρικές, έτσι δεν μετέβησαν στην δυτική Ίμια, αυτή που έμεινε αφύλακτη και πήγαν οι Τούρκοι κομάντος!! Το τελευταίο γεγονός αναφέρεται, καθόσον έχει γραφτεί ήδη στον τύπο και έχει λεχθεί και από την τηλεόραση.

Συμπερασματικά μπορούμε να αναφέρουμε τα παρακάτω:
Α. Σε ότι αφορά την εκτίμηση της κατάστασης την μοιραία ημέρα της κρίσης των Ιμίων, ο Α/ΓΕΕΘΑ και το ΓΕΕΘΑ δεν εκτιμούν σωστά τον χρόνο σχετικά με την κορύφωση της κρίσης, εν αντιθέσει με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλο, που αντελήφθη την κρισιμότητα της κατάστασης και εκτίμησε σωστά τον χρόνο κορύφωση της κρίσης, καταλήγοντας ότι όλα θα κριθούν αυτή την νύχτα.

Β. Την λανθασμένη επιλογή του Α/ΓΕΕΘΑ να αναλάβουν την αποστολή φύλαξης των Ίμια άνδρες της ΜΥΚ του Ναυτικού, αντί οι προβλεπόμενοι άνδρες των ειδικών δυνάμεων του Στρατού και γενικά να αναθέσει την ευθύνη και την αποστολή στην ΑΣΔΕΝ , που είναι και η υπεύθυνη για την άμυνα των νήσων του ανατολικού Αιγαίου, λειτουργώντας κλαδικά υπέρ του Ναυτικού και όχι διακλαδικά, ως όφειλε.

Γ. Το τυχαίο αλλά χαρακτηριστικό της εκπαίδευσης και της εν γένει νοοτροπίας γεγονός, της έλλειψης μπαταριών για τους ασυρμάτους της ομάδος των ΜΥΚ που θα επάνδρωνε τη δυτική Ίμια και οι επακόλουθες συνέπειες από το γεγονός αυτό.

Επειδή θεωρώ ότι η υπόθεση των Ιμίων ακόμη προκαλεί συναισθηματικά τραύματα στην πλειοψηφία των Ελλήνων, πολύ δε περισσότερο στα στελέχη των ΕΔ και ιδιαίτερα σε αυτούς που «συμμετείχαν» από την θέση που υπηρετούσαν τότε και όπως είπε και ο εθνικός μας ποιητής «Εθνικόν το Αληθές», δεκαεπτά χρόνια μετά καταθέτω τις προσωπικές μου αναμνήσεις, ιδιαίτερες πληροφορίες και εκτιμήσεις για τα γεγονότα της εποχής εκείνης, ως ενημέρωση της ηγεσίας των ΕΔ, με την ευχή και την ελπίδα ποτέ ξανά να μην συμβούν παρόμοια γεγονότα.

*Ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντγος (ε.α.)