Σύντομη ανασκόπηση της πυρπόλησης της Σμύρνης το 1922

Γράφει ο
Κώστας Παδουβάς

Δεν ήταν πρωτόγνωρη η πρόσφατη δημόσια δήλωση του  Προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Σμύρνη, ότι «η πόλη αυτή πυρπολήθηκε κατά το διήμερο 13-14 Σεπτεμβρίου 1922 (νέο ημερολόγιο), από στρατιωτικούς του ηττημένου Ελληνικού στρατού  υποχωρώντας προς την ελεύθερη Ελλάδα».

Πολλοί Τούρκοι ιστορικοί, δημοσιογράφοι, εκπρόσωποι της καθεστωτικής ιστοριογραφίας, εκπαιδευτικοί κ.ά., επανειλημμένα  στις γραφές και ομιλίες τους  θεώρησαν υπαίτιο τον Ελληνικό στρατό, που «έκαψε την πόλη της Σμύρνης κατά την αποχώρησή του».
 Μερικοί από τους παραπάνω επέρριψαν ευθύνες για την υπόψη πυρπόληση σε δύο οργανώσεις της πόλης αυτής, στην Ελληνική
και Αρμενική, με τη σύμπραξη ατόμων που συνεργάζονταν με τον Ελληνικό στρατό. Μάλιστα, ορισμένοι ενοχοποιούν περισσότερο τις Αρμενικές εθνικιστικές οργανώσεις από όσο τις Ελληνικές και περαιτέρω τα συνεργαζόμενα άτομα «τρομοκρατών»,  που είχαν φορέσει στολές Τούρκων στρατιωτών!...

 

Φωτο μετά την πυρπόληση της Σμύρνης ή «Μαργαριτάρι της Ανατολής»

Όμως, από όσα είπαν ή έγραψαν αυτόπτες μάρτυρες, μετά την πυρπόληση της Σμύρνης ή  «Μαργαριτάρι της Ανατολής», δίδονται αυτονόητες απαντήσεις σε όλους τους παραπάνω «αυτόκλητους αναθεωρητές ή παραχαράκτες της ιστορίας». Μεταξύ των μαρτυριών αυτών περιλαμβάνονται αντικειμενικοί διπλωμάτες- ιστορικοί, αδιάψευστα επίσημα Αρχεία κρατών, αυτόπτες μάρτυρες της τραγωδίας αυτής κ.ά., όπως: Οι Αμερικανοί Τζώρτζ Χόρτον και Τζάϊλς Μίλτον, τα Βρετανικά δικαστήρια και το βρετανικό Κοινοβούλιο, πολλοί Τούρκοι διανοούμενοι-ιστορικοί όπως ο Falili Rifki Atay (1894-1971), πλήθος Ελλήνων ερευνητών-ιστορικών, περιλαμβανομένης της Ακαδημίας Αθηνών  κ.ά. Από τα κείμενα αυτά προκύπτουν τα εξής:
1) Οι ποσότητες  των υλικών πυρπόλησης που μεταφέρθηκαν στη Σμύρνη επί πέντε συνεχή ημερονύκτια (8-13/9/1922), ήσαν τεράστιες (εκατοντάδες τόνοι, τουλάχιστον). Όλες αυτές οι μεταφορές έγιναν ύστερα από την αποχώρηση του Ελληνικού στρατού από τη Σμύρνη. Μέσα μεταφοράς χρησιμοποιήθηκαν άμαξες καλυμμένες για παραλλαγή και ελεγχόμενες από τους κατακτητές που μπήκαν στην πόλη από ενωρίς τα ξημερώματα  της 9/9/1922, ως και ατομικοί φόρτοι  στρατιωτικών.
Στο πενθήμερο αυτό της προετοιμασίας της πυρπόλησης οι Τούρκοι στρατιωτικοί αφέθησαν ελεύθεροι να αδικοπραγούν εντός της πόλεως σε βάρος των ανυπεράσπιστων χριστιανών κατοίκων Ελλήνων και Αρμενίων.
Βιάστηκαν  γυναίκες, κακοποιήθηκαν και δολοφονήθηκαν άοπλοι και ανυπεράσπιστοι χριστιανοί πολίτες  αμφοτέρων των φύλων και όλων των ηλικιών.
2) Τα  εύφλεκτα υλικά και λοιπά μέσα για την πυρπόληση ήσαν: Βαρέλια με πετρέλαιο, κηροζίνη, μπαρούτι, κάποιο  υγρό παράγωγο των πετρελαιοειδών, (σύμφωνα με τη μυρωδιά του), μέσα ψεκασμού των κτισμάτων και μικρές βόμβες- γεμίσματα από εκρηκτικές ύλες και πυρίτιδα -με βραδύκαυστο φυτίλι και πυροκροτητές. Συγκεντρώθηκαν σε επιλεγμένες θέσεις ανά αποστάσεις 200 μέτρων περίπου. Οι μικρές βόμβες τοποθετήθηκαν κάτω από τις πλάκες διάστρωσης πεζοδρομίων και πλατειών, ώστε με την πυροδότηση να προκαλέσουν πανικό στους πολίτες από τους κρότους των εκρήξεων σε συνδυασμό με τις φλόγες και τους καπνούς, και προπαντός δονήσεις του εδάφους για κατάρρευση ετοιμόρροπων τοίχων.
3) Από τις  «γειτονιές» εθνικοτήτων Σμύρνης (Ελληνική, Αρμενική, Μουσουλμανική, Εβραϊκή κ.ά.), όχι μόνο εξαιρέθηκε  η μουσουλμανική από τους εμπρηστές, αλλά διάλεξαν την κατάλληλη στιγμή αλλαγής  κατεύθυνσης  του ανέμου για την έναρξη της πυρπόλησης, ώστε να μην υποστεί την οποιαδήποτε φθορά από τις φλόγες,  το θερμικό αέριο κύμα και τους πυκνούς καπνούς, όπως και έγινε (χωρίς ζημιές βρέθηκε και η Εβραϊκή συνοικία).
4) Άνδρες της πυροσβεστικής Σμύρνης κατέθεσαν ενόρκως ενώπιον της Βρετανικής δικαιοσύνης, μετά την αγωγή της ασφαλιστικής εταιρίας «Γκάρντιαν», ότι η φωτιά προετοιμάστηκε, άναψε και ενισχύθηκε η ταυτόχρονη εξάπλωσή της  από τουρκικά στρατιωτικά τμήματα, τα οποία  μετέφεραν επιβοηθητικές «δεσμίδες από πάνινα κουρέλια εμποτισμένα στο πετρέλαιο», ριπτόμενα από πόρτες και παράθυρα  για την ενίσχυση της πυρκαγιάς.
5) Το ανώτερο προσωπικό του εκεί Αμερικανικού κολεγίου κατέθεσε ενόρκως ότι: «Τούρκοι στρατιωτικοί  έβαλαν και ενίσχυσαν της εξάπλωση της φωτιάς».  
6) Στη Βουλή των Κοινοτήτων της Μ. Βρετανίας ανακοινώθηκε από τον υπουργό Εξωτερικών  Μακ Νίλ την 27 Νοεμβρίου 1922: « Η πυρκαγιά άρχισε από την Αρμενική συνοικία της Σμύρνης, επεκτάθηκε στη Χριστιανική Ελληνική συνοικία, το δε πυρ τέθηκε από Τούρκους στρατιωτικούς. Άλλωστε, η εκκένωση της Σμύρνης από τα Ελληνικά στρατεύματα ολοκληρώθηκε την 8η Σεπτεμβρίου 1922».
7) Ο διοικητής της 1^ης στρατιά των Τούρκων Νουρεντίν Πασά, εκτός του ότι είχε λάβει μέτρα περιορισμού της εξάπλωσης της φωτιάς στη μουσουλμανική συνοικία, είχε σχεδιάσει μέτρα διευκόλυνσης των κινήσεων των φλογών προς τις χριστιανικές γειτονιές, με σκοπό να καεί ολοσχερώς η Γκιαβούρ Ισμίρ ( Gavur Izmir)= Σμύρνη των απίστων, λέγοντας: «να απαλλαγούμε από τις μειονότητες χωρίς κτήρια, όπως έγινε με τους Αρμένιους το 1915-16,  που κάηκαν όλες οι κατοικημένες περιοχές τους» (F.R. Atay).
Εκείνες τις ώρες της απόλυτης καταστροφής των πάντων εξαιτίας της πυρπόλησης της Σμύρνης, που ανήκαν κατά πλειονότητα στους κατοίκους Ελληνικής προέλευσης,  συνειδητοποιούσαν οι εκεί ευρισκόμενοι ξένοι και ντόπιοι, ότι καταστρεφόταν κάθε τι που είχε κερδηθεί χάριν του Ευρωπαϊκού πολιτισμού από τους Έλληνες και τους Αρμενίους, ενώ οι απολίτιστοι και άξεστοι εισβολείς και οι κάτοικοι στις μουσουλμανικές συνοικίες χόρευαν και τραγουδούσαν, επειδή θα έμενε  το αμιγώς μουσουλμανικό τουρκικό έθνος –κράτος στη Σμύρνη και σε όλη τη Μικρά Ασία, ως μοναδικός κατακτητής, θεωρώντας τον πολιτισμό του Ισλάμ ανώτερο του Ευρωπαϊκού!..
Οι περιγραφές των σκηνών αλλοφροσύνης που έλαβαν χώρα από 9-14 Σεπτεμβρίου 1922 στη Σμύρνη, δεν είχαν προηγούμενο στη σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας, από  ανθρωπιστικών, πολιτιστικών, οικονομικών επόψεων  (προφανώς δεν ήταν «συνωστισμός»), αποδεικνύοντας ότι: «Εκείνοι οι ατυχείς άνθρωποι –θύματα, που ήσαν κληρονόμοι των πανάρχαιων πολιτισμών  και ζούσαν άνετα σε ευπρεπείς κατοικίες σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά ήθη και έθιμα,  κρατώντας στα χέρια τους το εμπόριο, τη γεωργία και γενικά την οικονομία της Δυτικής Ανατολίας, μαζί με τις οικογένειές τους και το απαραίτητο εξειδικευμένο και μη προσωπικό τους, έχασαν τα πάντα, καθώς οι τεράστιες φλόγες έκαιγαν και άφηναν στάχτες  γύρω τους. Αλλόφρονες έτρεχαν προς την παραλία της Σμύρνης πέφτοντας στη θάλασσα, αναζητώντας κάποιο πλωτό μέσο να κρατηθούν για να αποφύγουν τον τραγικό θάνατο του ολοκαυτώματος από τη φωτιά, φορτισμένοι από πόνο και αβεβαιότητα για το προσωπικό μέλλον τους, αφήνοντας  πίσω τους νεκρά προσφιλή τους πρόσωπα, αμύθητες περιουσίες και τους τάφους των προγόνων τους, όπου ενταφιάστηκε και ο πολιτισμός τους!
Αυτή η ζοφερή εικόνα παρακίνησε το Μεγάλο Έλληνα συγγραφέα και ερευνητή  Νίκο Καζαντζάκη να μεταφράσει  στα Ελληνικά τη Θεία Κωμωδία από την «Κόλαση του Δάντη», γράφοντας σε μια αποστροφή (Αθήνα 1965 σ.11-15):

«Εδώ πρεπό ν' αφήσεις κάθε φόβο,
εδώ κάθε ατολμιά πρεπό να σβήσει!
Φτάσαμε πια στον τόπο που έλεγά σου,
τα πλήθη όπου θα δεις τα πονεμένα,
που το αγαθό του λογικού 'χουν χάσει».

Σημαντική επισήμανση: Τα συγκεντρωμένα οστά των Χριστιανών στα αντίστοιχα Κοιμητήρια της Σμύρνης πωλήθηκαν από τους Τούρκους σε Ολλανδική Εταιρία για βιομηχανική επεξεργασία, προφανώς για αλλαγή χρήσης των χώρων και με το αζημίωτο, επειδή θα χρησιμοποιούνταν για παραγωγή  φωσφορικών λιπασμάτων (για τις  τουλίπες;). Αίσχος και ντροπή για την ανθρωπότητα!