Το Σύστημα των S-300 ως Εγγυητής Ασφάλειας και Σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο

Στις 3 Ιανουαρίου 1997, ο κύπριος πρόεδρος Γλαύκος Κληρίδης συμφώνησε με την ρωσική πολεμική βιομηχανία στην αγορά του γνωστού αντιαεροπορικού συστήματος S-300. Εκείνη την εποχή, τα μέλη του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος Ελλάδος-Κύπρου είχαν αναγνωρίσει το σύστημα αεράμυνας S-300 ως την καταλληλότερη λύση για τη δημιουργία μιας επαρκούς αντιαεροπορικής ομπρέλας προστασίας στο Αιγαίο.

Αμέσως μετά το κλείσιμο της συμφωνίας αγοράς των S-300 με την ρωσική εταιρία Rosvoorouzhenie, η οποία φημολογείται πως κόστισε περίπου 600 εκατομμύρια δολάρια στο κυπριακό κράτος, η Τουρκία δήλωσε ευθαρσώς πως η μεταφορά και τοποθέτηση στην Κύπρο των S-300 αποτελεί casus belli, δηλαδή αιτία πολέμου.

Συνεπώς στα τέλη του Δεκέμβριου 1998, ο πρόεδρος Κληρίδης επισήμως ανέβαλε την επικείμενη τοποθέτηση του αντιαεροπορικού συστήματος στην Κύπρο. Κάτω από την άκρα μυστικότητα και αγαστή συνεργασία των ελληνικών, κυπριακών και ρωσικών υπουργείων άμυνας στην επειχήρηση με τον κωδικό-όνομα ΔΙΑΣ, το σύστημα μεταφέρθηκε επιτυχώς στο Ηράκλειο Κρήτης στα τέλη του Μαρτίου 1999.

Από τότε, εκατοντάδες αποτυχημένες προσπάθειες έγιναν εκ μέρους του τουρκικού στρατού με τα κατασκοπευτικά του αεροσκάφη RF-4 Phantom να φωτογραφίσουν την ακριβή τοποθεσία των πυραύλων στην Κρήτη. Εξάλλου, και ο θάνατος του Σμηναγού Κωνσταντίνου Ηλιάκη προήλθε απο μια παρόμοια απόπειρα εντοπισμού των S-300 την Τρίτη 23 Μαΐου 2006. Εκείνη την μέρα, δύο τουρκικά F-16 και ένα κατασκοπευτικό RF-4 αναχαιτίστηκαν επιτυχώς στον εναέριο χώρο της Καρπάθου από τέσσερα ελληνικά F-16 τα οποία απογειώθηκαν από την αεροπορική βάση των Χανίων. Στην προσπάθεια του να καταγράψει τον τεχνικό εξοπλισμό του κατασκοπευτικού RF-4, ο σμηναγός Ηλιάκης εγκλωβίστηκε ανάμεσα στα  τουρκικά F-16. Το αποτέλεσμα του εναέριου «θερμού επεισοδίου» κατέληξε στην κατάρριψη του ελληνικού σκάφους και το θάνατο του σμηναγού.

Η εμμονή της Τουρκίας για την παρουσία των S-300 στην Κρήτη πηγάζει κυρίως από τα τεχνικά χαρακτηριστικά του συστήματος, το οποίο έχει διεθνώς αναγνωριστεί ως ένα από τα πιο εξελιγμένα πυραυλικά συστήματα άμυνας εδάφους-αέρος. Ως ένα αντιαεροπορικό σύστημα μεσαίου βεληνεκούς, οι S-300 PMU-1 έχουν την ικανότητα να προστατεύσουν ολιστικά τον εθνικό εναέριο χώρο από αεροσκάφη και βαλλιστικούς πυραύλους. Κάθε συστοιχία των S-300 μπορεί να εμπεριέχει ως και σαραντά οκτώ πυραύλους, οι οποίοι εκτοξεύονται σε μέσο χρόνο τριών δευτερολέπτων και μπορούν να πλήξουν ιπτάμενους στόχους σε βεληνεκές και ύψος εκατόν πενήντα και εικοσι-επτά χιλιομέτρων αντιστοίχως. Επίσης, το ραντάρ του συστήματος μπορεί να ακολουθήσει την πορεία εκατό ιπτάμενων στόχων και να κλειδώσει τους δώδεκα πλησιέστερους στόχους ταυτόχρονα.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να επισημανθεί πως αντίστοιχα συστήματα αεράμυνας, δηλαδή S-300 PMU-1 διαθέτει το Ιράν αλλά όπως εικάζεται απέκτησε πρόσφατα και η Συρία. Πράγματι, οι πρόσφατες καταρρίψεις τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών στα σύνορα με την Συρία, υποδηλώνουν την πιθανή παρουσία αντίστοιχου συστήματος αεράμυνας στην περιοχή.

Αυτοί είναι εν συντομία μερικοί από τους στρατηγικούς λόγους για τους οποίους η Τουρκία πρόσφατα αναγκάστηκε να αγοράσει ενά παραπλήσιο μοντέλο αεράμυνας, το HQ-9 της κινεζικής εταιρείας China Precision Machinery Export-Import Corporation (CPMIEC). Η συμφωνία των HQ-9 πυραύλων, οι οποίοι μεταφράζονται στα ελληνικά ως «τα κόκκινα λάβαρα», ανήρθε στο ύψος των τεσσάρων δις δολαρίων και χαρακτηρίστηκε από τούρκους αναλυτές ως η καλύτερη και οικονομικότερη λύση απέναντι στην πρόκληση των γειτονικών συστημάτων S-300. Αίσθηση πάντως προκάλεσε η δυναμική αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών στην αγορά των HQ-9 πυραύλων καθώς η Τουρκία προς το παρόν απολαμβάνει την ασφάλεια του εναέριου πλέγματος προστασίας του ΝΑΤΟ, μέσω της τοποθέτησης συστοιχιών πυραύλων Patriot στα σύνορα της Τουρκίας με την Συρία. Επιπλέον, πρέπει να τονιστεί πως οι Ηνωμένες Πολιτείες μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο είχαν αναγγείλει την πρόθεση επιβολής κυρώσεων απέναντι στην CPMIEC, δεδομένου οτι η εν λόγω εταιρεία παραβίασε τα εμπάργκο διανομής και προμήθειας οπλικών συστημάτων στη Βόρεια Κορέα, το Ιράν και την Συρία.

Η σημασία λοιπόν της επιτυχημένης δοκιμαστικής βολής των S-300, η οποία πραγματοποιήθηκε στην βάση της Σούδας την περασμένη Παρασκευή στο πλαίσιο της άσκησης «Λευκός Αετός-2013», είναι πολυδιάστατη. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Υπουργού Άμυνας της Ελλάδος, κ. Αβραμόπουλου, «αυτό που ζήσαμε εδώ με την επιτυχή βολή των S-300 αποτελεί μήνυμα για την ειρήνη και τη σταθερότητα στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο.» Πράγματι, η παρουσία του συστήματος των S-300 στην Ελλάδα, δεν έχει βοηθήσει αποκλειστικά και μόνο στην αποτροπή εναέριων θερμών επεισοδίων – πλην της περίπτωσης του Σμηναγού Ηλιάκη – αλλά και στη διατήρηση της είρηνης και ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή. Σύμφωνα με διεθνή έντυπα, η παρουσία των S-300 έχει βοηθήσει την ισραηλινή αεροπορία σε κοινές ασκήσεις με την Ελλάδα να μάθει να αντιμετωπίζει παρόμοια συστήματα αεράμυνας που πιθανώς πρόκειται να συναντήσει σε μια προληπτική επίθεση στα πυρηνικά κέντρα του Ιράν. Η δοκιμαστική βολή των S-300 επομένως αποδεικνύει έμπρακτα την κρυφή δυναμική του ελληνικού δόγματος αποτροπής το οποίο δείχνει ικανό όχι μόνο να εξασφαλίσει την ακεραιότητα του εθνικού εναέριου χώρου, αλλά και να αποτελέσει φορέα σταθερότητας στην εμπόλεμη περιοχή της νοτιο-ανατολικής Μεσογείου.

 

Παναγιώτης Παρασκευόπουλος

Υποψήφιος Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου, Πανεπιστήμιο Λονδίνου