Ζεύγμα: Η βυθισμένη αρχαία Ελληνική πόλη με τα ανεκτίμητα ψηφιδωτά ηλικίας 2.000 ετών

 

Η Ζεύγμα ήταν μια από τις σημαντικότερες και πιο ευημερούσες πόλεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας εκτός Ευρώπης. Βρίσκεται δίπλα σε μια γέφυρα πάνω από τον ποταμό Ευφράτη και αποτελούσε ζωτικό κόμβο του Δρόμου του Μεταξιού που συνέδεε την αυτοκρατορία με την Ασία. Μετά από μια εισβολή και στη συνέχεια έναν καταστροφικό σεισμό εγκαταλείφθηκε και ξεχάστηκε.

 Ιδρύθηκε αρχικά το 300 π. Χ. από έναν από τους διοικητές του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον Σέλευκο Α' Νικάτορα, πριν την κατακτήσει ο Ρωμαίος στρατηγός Πομπήιος το 64 π. Χ. Τα επόμενα μερικές εκατοντάδες χρόνια ήταν η ακμή της πόλης, καθώς έγινε σημαντικός εμπορικός κόμβος. Μια ολόκληρη λεγεώνα στρατευμάτων είχε την έδρα της εδώ, στο ανατολικότερο άκρο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μια σειρά από ποντόνια, τα οποία λειτουργούσαν ως μια οικονομικά επικερδής γέφυρα διοδίων, διέσχιζαν τον Ευφράτη, ο οποίος αποτελούσε το δυτικό σύνορο της Περσικής Αυτοκρατορίας.

Μια ρωμαϊκή βίλα που πλημμύρισε από τον ποταμό Ευφράτη

Πλούσιοι έμποροι και διπλωμάτες έχτισαν τεράστιες βίλες με θέα το ποτάμι, εκμεταλλευόμενοι τις χαμηλότερες θερμοκρασίες σε ένα κατά τα άλλα πολύ ξηρό και εξαιρετικά θερμό περιβάλλον. Εισήγαγαν ειδικευμένους τεχνίτες από τη Ρώμη για να τοποθετήσουν περίπλοκα ψηφιδωτά που συχνά απεικονίζουν σκηνές από το νερό, καθώς και την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία, πολλά από τα οποία είναι μοναδικά στο Ζεύγμα.

Αν και εισέβαλαν οι Πέρσες το 253 μ. Χ. , τα σπίτια έμειναν σχεδόν ανέπαφα, πριν καταστραφούν και θαφτούν από έναν ισχυρό σεισμό λίγο αργότερα. Οι εσωτερικοί χώροι πολλών από τα κτίρια είναι συγκρίσιμοι με την Πομπηία, η οποία επίσης θάφτηκε και διατηρήθηκε από μια φυσική καταστροφή.

Οι λαθρέμποροι αρχαιοτήτων ήταν αυτοί που ειδοποίησαν το κοντινό Μουσείο του Γκαζιαντέπ το 1987 ότι υπήρχε κάτι ιδιαίτερο θαμμένο στις όχθες του ποταμού. Ενοχλήθηκαν ενώ έσκαβαν μια σήραγγα σε μια αρχαία ρωμαϊκή βίλα, η οποία βρέθηκε απίστευτα άθικτη, από τα ψηφιδωτά στο πάτωμα μέχρι τα οικιακά αντικείμενα που ήταν ακόμη διάσπαρτα.

Ακολούθησαν μικρές αρχαιολογικές ανασκαφές, μέχρι που η τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι επρόκειτο να φράξει τον Ευφράτη ποταμό μόλις 2 χλμ. από το Ζεύγμα, πλημμυρίζοντας εντελώς την κυρίως ανεξερεύνητη περιοχή.

Καθώς τα νερά της πλημμύρας ανέβαιναν όλο και πιο ψηλά, υπήρξε μεγάλη πίεση για την εκσκαφή της πόλης. Στην παρακάτω εικόνα φαίνονται τα νερά των πλημμυρών να ανεβαίνουν πάνω από ένα παράδειγμα ψηφιδωτού.

Το ίδιο ψηφιδωτό (που απεικονίζεται παραπάνω) μετά τη διάσωσή του και την αποκατάστασή του 

Η αίσθηση του επείγοντος και η βιαστική βοήθεια από ευρωπαϊκά και αμερικανικά ιδρύματα οδήγησαν σε 24ωρη εργασία για την ανάκτηση των απίστευτων ψηφιδωτών, ακόμη και όταν τα νερά του Ευφράτη άρχισαν να πλημμυρίζουν τις βίλες, καλύπτοντας τελικά μεγάλο μέρος της κάτω Ζεύγμης μέχρι το 2000.

Ο Ωκεανός και η Τηθύς στο Μουσείο Ψηφιδωτών του Γκαζιεντέπ

Οι ανασκαφές συνεχίζονται ακόμη στις περιοχές που βρίσκονται σε ψηλότερο έδαφος και μπορείτε να επισκεφθείτε το Ζεύγμα και να δείτε τις εργασίες που συνεχίζονται. Υπάρχει ένας μικρός ελικοειδής δρόμος από τον δρόμο E90 Sanliurfa-Gaziantep κοντά στο Belkis που σταματά 500 μέτρα από αυτό που φαίνεται να είναι ένα μεγάλο υπόστεγο αεροδρομίου.

Υπάρχει χώρος για τρία περίπου αυτοκίνητα για να σταθμεύσουν, αλλά αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα, καθώς λίγοι επισκέπτες φαίνεται να έρχονται εδώ. Ένα ενοικιαζόμενο αυτοκίνητο είναι ζωτικής σημασίας για την επίσκεψη, καθώς η Ζεύγμα είναι εκτός της εμβέλειας οποιασδήποτε δημόσιας συγκοινωνίας.

Ένας σύντομος περίπατος σας οδηγεί κατά μήκος της ακτής, όπου μπορείτε να κοιτάξετε μέσα στις βυθισμένες βίλες και να δείτε τα δάπεδα όπου κάποτε βρίσκονταν τα ψηφιδωτά. Η νέα παραλία που έχει δημιουργηθεί από το φράγμα αποτελείται από ένα μείγμα μικρών βράχων και σπασμένων ρωμαϊκών αγγείων, μερικά από τα οποία είναι βαμμένα με έντονα χρώματα, γεγονός που σας δίνει μια ιδέα για το πόσα έχουν χαθεί από τις πλημμύρες της πόλης.

Ο Διόνυσος, η Τελέτη και ο Σάτυρος στο Μουσείο Ψηφιδωτού του Γκαζιαντέπ

Στο εσωτερικό της μεγάλης μεταλλικής κατασκευής υπάρχει μια έξυπνη πλατφόρμα πολλαπλών επιπέδων που προστατεύει τα ερείπια πέντε ρωμαϊκών σπιτιών. Η Ζεύγμα ήταν σαφώς αρκετά προηγμένη, με ορατούς σωλήνες ύδρευσης και αποχέτευσης να τρέχουν κατά μήκος των δρόμων.

Μερικά ψηφιδωτά παραμένουν, αλλά τα περισσότερα έχουν αφαιρεθεί για να εκτεθούν στο παγκόσμιας κλάσης Μουσείο Ψηφιδωτών Zeugma στο Gaziantep. Αν και είναι αρκετά μικρή η περιοχή, είναι συναρπαστικό να δείτε τις βίλες, με πολλές από αυτές να έχουν ακόμα τους αρχικούς ζωγραφισμένους τοίχους τους, και να φανταστείτε πώς ήταν η ζωή σε αυτό το ειδυλλιακό περιβάλλον.

Ο Έρως και η Ψυχή στο Μουσείο Ψηφιδωτού του Γκαζιαντέπ

Το μουσείο του Γκαζιαντέπ άνοιξε το 2011 και διαθέτει μια τεράστια συλλογή από ανακτημένα ψηφιδωτά. Πιθανώς ένα από τα καλύτερα μουσεία στον κόσμο που έχω επισκεφθεί, οι επιμελητές έχουν αφιερώσει πολύ χρόνο και προσπάθεια για να αναδείξουν την ομορφιά των ψηφιδωτών. Ορισμένα είναι τοποθετημένα σε τοίχους ώστε να μπορείτε να τα επιθεωρήσετε από κοντά, ενώ άλλα μπορείτε να τα περπατήσετε μέσω γυάλινων γεφυρών.

Το ψηφιδωτό "Gypsy Girl" κατέχει την τιμητική του στο δικό του δωμάτιο. Ένα έργο τέχνης που είναι αναγνωρίσιμο σε όλη τη Νότια Τουρκία, καθώς χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλα τα διαφημιστικά φυλλάδια και τους ιστότοπους της περιοχής, θεωρείται ότι είναι μια εικόνα της Γαίας, της θεάς της γης.

Ήταν ένα από τα τελευταία ψηφιδωτά που ανακτήθηκαν από τη Ζεύγμα από μια βίλα που είχε ήδη λεηλατηθεί από διακινητές προηγουμένως. Κρυμμένο κάτω από στρώματα χώματος, είχε χαθεί εντελώς. Ο καλλιτέχνης έχει χρησιμοποιήσει μια ειδική τεχνική για να κάνει τα μάτια να σας ακολουθούν από όποια γωνία κι αν τα κοιτάτε. Ένα πανέμορφο ψηφιδωτό σε ένα απίστευτο μουσείο.