80 χρόνια από τη δολοφονία του Κίτσου Μαλτέζου

Σάκης Μουμτζής

Την 1η Φεβρουαρίου 1944 μια τετραμελής ομάδα του ΕΛΑΣ Σπουδάζουσας δολοφόνησε στην περιοχή των Στύλων του Ολυμπίου Διός τον Κίτσο Μαλτέζο, τρισέγγονο του στρατηγού Μακρυγιάννη. Την ομάδα αποτελούσαν οι αδερφοί Κουρουνιώτη, ο Φαίδων Αναγνωστόπουλος και ο Δήμος Χλιόβας. Εκτελούσαν δε πολιτική απόφαση της καθοδήγησης της ΕΠΟΝ. Δεν ήταν μια πράξη τυφλής βίας, αλλά μια καλά μελετημένη απόφαση.

Όπως στη συνέχεια αφηγούνται τα καθοδηγητικά στελέχη της ΕΠΟΝ «…κοιτάξτε…αυτή ήταν μια απόφαση και την πολιτική ευθύνη την έχει η καθοδήγηση της εποχής εκείνης. Ο Κουρουνιώτης προσέφερε τον εαυτό του σε μια πολύ δύσκολη αποστολή. Και να διαφωνούσανε μερικοί δεν έχει αξία. Πρέπει να μεταφερθείτε στην εποχή». (Σταύρος Κασιμάτης προς Πέτρο Μακρή--Στάικο).

Ποιο ήταν το κλίμα της εποχής; Η πάλη που διεξαγόταν στο Πανεπιστήμιο μεταξύ της ΕΠΟΝ και της Ε.Σ.Α.Σ για τον έλεγχο των συσσιτίων και των σχολών. Η Ε.Σ.Α.Σ (Εθνικός Σύνδεσμος Ανωτάτων Σχολών), μετά τη συνεργασία της με τους Ευέλπιδες του Πολυτεχνείου, ελέγχει σχεδόν το σύνολο των σχολών στις αρχές του 1944. Ηγετική μορφή του χώρου είναι ο Κίτσος Μαλτέζος, πρώην Επονίτης που νωρίς αποχώρησε από την οργάνωση. Ο Μαλτέζος είναι μια ιδιόμορφη προσωπικότητα «με περιπαθείς ιδεολογικές εξάρσεις, απογοητεύσεις και μεταστροφές…» όπως γράφει το ίδιο βράδυ της δολοφονίας του ο Γιώργος Θεοτοκάς.

Όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις η Αριστερά πριν εξοντώσει βιολογικά το θύμα της πρέπει να το εξοντώσει ηθικά. Έτσι η φυσική του εξόντωση γίνεται με μεγαλύτερη ευκολία αποδεκτή. Κατηγόρησαν τον Κίτσο Μαλτέζο για συνεργασία με τις Αρχές Κατοχής που οδήγησαν στη σύλληψη δύο Επονιτών. Όπως παραδέχτηκαν πολύ αργότερα τόσο ο Γρηγόρης Φαράκος όσο και ο Κώστας Φιλίνης, στον Πέτρο Μακρή—Στάικο, αυτή η κατηγορία ποτέ δεν αποδείχθηκε. Απλώς βόλεψε.

Φυσικά, η άποψη του Σταύρου Κασιμάτη που ήταν τότε γραμματέας της ΕΠΟΝ Πειραιά είναι σωστή. Για να κρίνουμε, θα πρέπει να μεταφερθούμε στο κλίμα της εποχής. Αυτό όμως δεν αλλάζει τον χαρακτήρα της πράξης: είναι μια δολοφονία που εντασσόταν στο παιχνίδι στο ποιος θα επικρατήσει στη μετακατοχική Ελλάδα. Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Ρόδης Ρούφος « ήταν, αν η Ελλάδα θα γινόταν κομμουνιστική ή θα έμενε ελεύθερη. Ήταν πρόβλημα ύπαρξης ή μη ύπαρξης, άμεσης μάχης με γροθιές, τα μαχαίρια και τα πιστόλια». Ακόμα πιο παραστατικά έθεσε το πρόβλημα ο Χρήστος Ζαλοκώστας όταν έγραφε τον Σεπτέμβριο 1944 πως «την Ελλάδα θα την πάρουν στα χέρια τους ή οι ασίκηδες της Αριστεράς ή οι ασίκηδες της Δεξιάς».

Στα απόνερα της δολοφονίας του Κίτσου Μαλτέζου ανήκει η απόπειρα δολοφονίας, μετά από λίγες ημέρες, του Αδώνιδος Κύρου, καθοδηγητή της ΕΠΟΝ, στον οποίο χρέωσαν οι φίλοι του Μαλτέζου την απόφαση για τη δολοφονία του. Τελικά γλίτωσε βαριά τραυματισμένος χάρη στην άμεση επέμβαση του Άγγελου Εβερτ που φρόντισε για την ασφάλεια του και κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του. Το όνομα Κύρου ήταν βαρύ στην αθηναϊκή κοινωνία.

Η υπόθεση της δολοφονίας του Κίτσου Μαλτέζου θα παρέμενε ένα περιθωριακό γεγονός του εμφυλίου πολέμου 1943-1949, μια ακόμα δολοφονία στις τόσες της εποχής, αν δεν εξέδιδε το εμβληματικό βιβλίο του ο Πέτρος Μακρής—Στάικος «Κίτσος Μαλτέζος, ο αγαπημένος των θεών» (εκδ. Ωκεανίδα, 2000). Μια καταπληκτική δουλειά που, πέραν όλων των άλλων, αποτελεί μια ακτινογραφία της αθηναϊκής αστικής κοινωνίας της Κατοχής. Συναντάμε στο βιβλίο ονόματα νέων παιδιών τότε, που στη συνέχεια αναδείχθηκαν και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας. Με τις πληροφορίες που δίνει φωτίζει τα δύο κρίσιμα χρόνια 1943 και 1944.

liberl.gr