Η εθνολογική σύνθεση της Ηπείρου - Η στάση των Συμμάχων - Το Μ.Α.Β.Η., ο Ε.Δ.Ε.Σ. και το Ε.Α.Μ. - Ο Χότζα και η ίδρυση του κομμουνιστικού αλβανικού κράτους
Μετά την πρόσφατη συμφωνία της χώρας μας με τη FYROM για το όνομα, την εθνικότητα και τη γλώσσα των κατοίκων του γειτονικού κράτους, φαίνεται ότι παίρνουν σειρά και άλλα εθνικά θέματα. Ένα από αυτά είναι το ζήτημα των ελληνοαλβανικών σχέσεων.Ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς δήλωσε στις 13/6/2018: «Πριν πάω διακοπές θα έχω λύσει και τις εκκρεμότητες με την Αλβανία» (μετά την συνάντησή του με τον Ρώσο Υπ. Εξ. Σεργκέι Λαβρόφ) ενώ και ο Αλβανός ομόλογός του Ντιτμίρ Μπουσάτι τόνισε: «Εμάς μας ενδιαφέρει να κλείσουμε όλα τα ανοικτά ζητήματα με τους γείτονές μας και στην περίπτωση αυτή με την Ελλάδα, όπως είναι και προς το συμφέρον της Ελλάδας να κλείσει τα ζητήματα με την Αλβανία και όχι να επισπεύσουμε τη διαδικασία μέχρι τις 29 Ιουνίου».
Πρόκειται για το ζήτημα της ΑΟΖ και της οριοθέτησης των θαλασσίων συνόρων, την άρση του εμπολέμου, τους εφαρμοστικούς νόμους σχετικά με την ελληνική μειονότητα και την αλλαγή των σχολικών βιβλίων, όπως έγραψε το protothema.gr στις 29/3/2018. Μήπως όμως υπάρχουν και κάποια άλλα πράγματα που δεν γνωρίζουμε;
Υπάρχει όμως και μία άλλη παλαιότερη δήλωση του Αλβανού Υπ. Εξ. σύμφωνα με την οποία: «Έχουμε επίσης θέματα χερσαίων συνόρων, όχι για τα ίδια τα σύνορα, αλλά ζητήματα που σχετίζονται με τη συντήρησή τους και τον καλύτερο καθορισμό των κανόνων των χερσαίων συνόρων (12/01/2018)».
Αυτό για τα χερσαία σύνορα είναι κάτι εντελώς καινούργιο. Ετοιμάζεται κάτι και μάλιστα εν κρυπτώ; Ελπίζουμε να μην βρεθούμε πάλι μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις, όπως με τη συμφωνία με τη FYROM…
Η ιταλική εισβολή στην Αλβανία-Η πληθυσμιακή σύνθεση της Ηπείρου
Με το ζήτημα της Βορείου Ηπείρου έχουμε ασχοληθεί ακροθιγώς σε προηγούμενα άρθρα μας. Πρόκειται για μία πραγματικά μαρτυρική περιοχή, που ελευθερώθηκε τρεις φορές από τον Ελληνικό Στρατό από την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων ως τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-1941, αλλά αποδόθηκε και στη συνέχεια παρέμεινε στην Αλβανία παρά τις υποσχέσεις που έλαβε κατά καιρούς η χώρα μας.
Η Βόρειος Ήπειρος με 30 επαναστατικά κινήματα στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας ''μπήκε'' στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων επανειλημμένα. Πιο πρόσφατα είναι όσα έγιναν το 1946 στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης και είναι ενδεικτικά της αντιμετώπισης της Ελλάδας από τους ''συμμάχους''.
Ας δούμε το χρονικό των γεγονότων από το 1939 έως το 1946.
Τη Μεγάλη Παρασκευή 7 Απριλίου 1939 ιταλικά στρατεύματα υπό τον Στρατηγό Alfredo Guzzoni αποβιβάστηκαν στα λιμάνια της Αλβανίας και σύντομα κατέλαβαν όλη τη χώρα. Οι συνολικές απώλειες και από τις δύο πλευρές ήταν 13 νεκροί.
Ο τότε βασιλιάς της Αλβανίας Ζώγου κατέφυγε στη χώρα μας, η οποία για να αποφύγει οποιαδήποτε διένεξη με την Ιταλία, φρόντισε να τον στείλει στο εξωτερικό. Στις 12 Απριλίου το αλβανικό κοινοβούλιο τάχθηκε υπέρ της ένωσης της Ιταλίας με την Αλβανία και στη συνέχεια διαλύθηκε... Προσωρινά την εξουσία ασκούσε ο Σεφκέτ Βελάτσι. Οι ένοπλες δυνάμεις και οι διπλωματικές υπηρεσίες της Αλβανίας τέθηκαν κάτω από τις διαταγές των Ιταλών. Στις 16 Απριλίου μια επιτροπή των Ιταλών πήγε στο Κυρηνάλιο Μέγαρο και πρόσφερε το στέμμα της χώρας στον Ιταλό βασιλιά Βίκτωρ- Εμμανουήλ Γ', ο οποίος όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του Δρα Ι. Παπαφλωράτου '' Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΓΝΩΣΤΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ'' ,ήταν αντίθετος στην κατάλυση της αλβανικής ανεξαρτησίας, θεωρώντας ότι δεν άξιζε τον κόπο να διακινδυνεύσει η χώρα του τη διατάραξη των διεθνών της σχέσεων για ''τέσσερις βράχους'' (Barbara Jelavich, ''History of the Balkans'' VII (Twentieth Century), 1999 και Α. Κύρου ''Οι Βαλκανικοί Γείτονές μας'').
Ο Αχμέτ Ζώγου
Στις 3 Ιουνίου 1939 ο αλβανικός στρατός ενσωματώθηκε στον ιταλικό ενώ παράλληλα ξεκίνησε μία προπαγάνδα υπέρ των δήθεν καταπιεσμένων Τσάμηδων. Στις 10 Ιουνίου 1940 η Ιταλία μπήκε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την ίδια μέρα τα Τίρανα αποφάσισαν πως το Βασίλειο της Αλβανίας θα βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με τις χώρες που ήταν σε πόλεμο με τη Ιταλία κάτι που κυρώθηκε με τον αλβανικό νόμο 319 (4/7/1940).
Τον Οκτώβριο του 1940 ορισμένα αλβανικά τάγματα (ο ακριβής αριθμός τους δεν είναι γνωστός, οι πηγές αναφέρουν από 5 έως 14 τάγματα) πήραν μέρος στην ιταλική επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Σταδιακά όμως διαλύθηκαν. Είναι γνωστό πως ο Ελληνικός Στρατός απελευθέρωσε μια σειρά από πόλεις. Κορυτσά (21/11/1940), Άγιους Σαράντα, Αργυρόκαστρο (8/12/1940) κλπ. Οι Αλβανοί εμφανίστηκαν ξανά στο προσκήνιο μετά την κατάληψη της χώρας μας από τα γερμανικά στρατεύματα. Η 'Ηπειρος όπως και άλλες περιοχές της Ελλάδας περιήλθε στον έλεγχο των Ιταλών, οι οποίοι είχαν δώσει πολλές υποσχέσεις στους Αλβανούς να τους παραχωρήσουν ολόκληρη την περιοχή. Τότε σημειώνονται και έκτροπα από Τσάμηδες της Θεσπρωτίας (δολοφονίες και σφετερισμός της κινητής και ακίνητης περιουσίας πολλών Ελλήνων κλπ). Οι Ιταλοί πήγαν στα Γιάννενα και συνάντησαν τον διευθυντή της Ζωσιμαίας Σχολής Χ. Σούλη, από τον οποίο ζητήθηκαν πληροφορίες για την εθνολογική σύνθεση της Ηπείρου και ιδιαίτερα για τους Αλβανούς και τους Κουτσόβλαχους. Μετά από λίγο καιρό ο Σούλης τους παρέδωσε ένα υπόμνημα με επίσημες στατιστικές (Δεκέμβριος 1941), το οποίο προηγουμένως είχε μεταφραστεί στα γαλλικά από τον δικηγόρο Χ. Λάππα. Οι Ιταλοί εντυπωσιάστηκαν από το κείμενο τόσο ώστε είπαν στον Λάππα ότι ''έσωσε την Ήπειρο από την προσάρτηση στην Αλβανία'' (Α. Π. Παπαθεοδώρου, ''Χρίστος Ι. Σούλης, το ''Τσάμικο'' και το ''Βορειοηπειρωτικό''). Το ίδιο κείμενο έστειλε ο Σούλης και στους Γερμανούς που διαδέχθηκαν τους Ιταλούς στην κατοχή της Ηπείρου μετά τη συνθηκολόγηση των γειτόνων μας με τους Συμμάχους (Σεπτέμβριος 1943). Οι Γερμανοί υποχρέωσαν τους Αλβανούς να περιορίσουν τη δράση τους εναντίον των Ελλήνων της Θεσπρωτίας. Το κείμενο αυτό αξιοποιήθηκε και στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης μετά τη λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Τότε δημοσιεύτηκε στα γαλλικά ένα τμήμα του από τη ''Βορειοηπειρωτική Ένωση Παρισίων'' (Union des Epirotes du Nord en France). Στο κείμενο αυτό μεταξύ άλλων ο Σούλης απέδειξε ότι από τους 350.000 κατοίκους που είχε η Ήπειρος εκείνη την εποχή (νομός Ιωαννίνων 150.000, νομός Άρτας 60.000, νομός Πρεβέζης 70.000 και νομός Θεσπρωτίας 70.000) οι Αλβανοί (έτσι τους χαρακτηρίζει) του νομού Θεσπρωτίας ήταν 19.505 (το 5% του συνολικού πληθυσμού της Ηπείρου), ενώ οι Κουτσόβλαχοι ήταν 11.447 (το 3% του πληθυσμού της Ηπείρου). Στη συνέχεια ο Χ. Σούλης προχώρησε στην ανάλυση της εθνολογικής σύστασης της Βορείου Ηπείρου. Κατά την τουρκική απογραφή του 1908 η Βόρεια Ήπειρος είχε 128.000 Έλληνες και 95.000 Αλβανούς. Στην απογραφή που έγινε το 1913 από την ελληνική Κυβέρνηση υπήρχαν 116.888 Έλληνες και 111.534 Αλβανοί. Τέλος, κατά την αλβανική απογραφή του 1927 υπήρχαν 123.959 Ορθόδοξοι και 139.453 Μωαμεθανοί. Σύμφωνα με τον Σούλη: «Η αλβανική κυβέρνησις ίνα συσκοτίσει τα πράγματα και αποκρύψει την αλήθειαν, αποκαλεί τους Έλληνας της Βορείου Ηπείρου Ορθοδόξους. Και είναι μεν αληθές ότι τινές τούτων δεν ομιλούν την ελληνικήν γλώσσαν, αλλ' ουδέποτε ήσαν Αλβανοί την συνείδησιν». Εκείνο που μας εντυπωσιάζει στα στοιχεία της καταγραφής αυτής από την αλβανική κυβέρνηση Ορθοδόξων και Μωαμεθανών είναι ότι το 1927 η μόνη επαρχία της Βορείου Ηπείρου όπου δεν υπήρχε ΟΥΤΕ ΕΝΑΣ Μωαμεθανός ήταν αυτή της Χιμάρας! Ορθόδοξοι 8.043, Μωαμεθανοί 0 (μηδέν)! Είναι η ίδια περιοχή στην οποία σήμερα η κυβέρνηση Ράμα καταπατά περιουσίες ομογενών και κατεδαφίζει σπίτια Βορειοηπειρωτών.
Οι θέσεις της ελληνικής κυβέρνησης και των Συμμάχων στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου
Η επίσημη θέση της εξόριστης στο Κάιρο ελληνικής κυβέρνησης διατυπώθηκε σε τηλεγράφημα του πρωθυπουργού Εμμανουήλ Τσουδερού προς την πρεσβεία μας στο Λονδίνο: ''Δι΄Αλβανίαν έχετε υπ'όψιν ότι θα ζητήσωμεν εν καιρώ Βόρειον Ήπειρον, ήτις και εθνολογικώς και δυνάμει παλαιοτέρων διεθνών συμφωνιών μας ανήκει...'' (25 Ιουνίου 1941).
Σε νέο κείμενο με τον τίτλο ''Υπόμνημα περί Εθνικών Αξιώσεων'' στις 12 Ιουνίου 1942 ο Τσουδερός επανήλθε αναφέροντας τη Βόρεια Ήπειρο και τα Δωδεκάνησα ως ''κατεχόμενο έδαφος''.
Ως τα τέλη του 1942 οι Βρετανοί απέφευγαν να απαντήσουν αφήνοντας να εννοηθεί ότι αμφισβητούσαν (έστω και έμμεσα) την αλβανική ανεξαρτησία. Άλλωστε σύμφωνα με καταγραφές του Τσουδερού στο Ημερολογιό του, τόσο ο πρωθυπουργός Τσόρτσιλ όσο και ο Υπουργός Εξωτερικών ΄Ιντεν, είχαν αφήσει στον βασιλιά Γεώργιο Β' να φανεί η πρόθεσή τους για απόδοση της Κύπρου, της Βορείου Ηπείρου και των Δωδεκανήσων μεταπολεμικά (καταγραφή στο Ημερολόγιο στις 3/10/1941). Αν και το Νοέμβριο φάνηκαν κάποιες τάσεις υπαναχώρησης από πλευράς Βρετανών, στις 2/1/1942 οι βουλευτές Νοέλ- Μπέικερ και Νίκολσον δήλωσαν στον Τσουδερό ότι η Ελλάδα θα έπαιρνε και τα Δωδεκάνησα και τη Βόρεια Ήπειρο. Ο Τσουδερός διευκρίνισε ότι με τον όρο ''Βόρειος Ήπειρος'' εννοούνται τόσο το Αργυρόκαστρο όσο και η Κορυτσά. Από τον Δεκέμβριο του 1942 τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν, καθώς ο Αμερικανός Υπ. Εξ. Cordell Hull σε δηλώσεις του προέτρεπε τους Αλβανούς να ξεσηκωθούν εναντίον των Ιταλών.
Από τον Μάρτιο του 1944 οι Βρετανοί απαγόρευσαν κάθε δημοσίευμα που θα αφορούσε τη Βόρεια Ήπειρο ή τα μελλοντικά σύνορα της Αλβανίας. Παράλληλα, όλοι οι αξιωματούχοι της βρετανικής Κοινοπολιτείας που αναφέρονταν στο θέμα αυτό έκαναν λόγο για απελευθέρωση και ανεξαρτησία της Αλβανίας.
Η κατάσταση στη Βόρειο Ήπειρο μετά το 1942
Οι περισσότεροι Βορειοηπειρώτες οργανώθηκαν και πολέμησαν στο Μ.Α.Β.Η. (Μέτωπο Απελευθερώσεως Βορείου Ηπείρου), το οποίο συγκροτήθηκε στα Τίρανα τον Ιούλιο του 1942. Προηγήθηκε η οργάνωση ανταρτικών ομάδων σε διάφορες περιοχές της Β. Ηπείρου. Επικεφαλής της Μ.Α.Β.Η. ήταν ο Βασίλειος Σαχίνης και ηγετικά της στελέχη οι Α. Κοκκαβέσης, Η. Κώνστας, Γ. Τάσιος και Σ. Ντάσιος. Στις 8/8/1943 έγινε το Συνέδριο της Μεμόραχης, που είχε σαν αποτέλεσμα τον ξεσηκωμό των κατοίκων της περιοχής Ριζών- Βούρκου. Το αρχηγείο του Μ.Α.Β.Η. βρισκόταν στο χωριό Γλύνα. Η οργάνωση είχε στενές σχέσεις με τον Ε.Δ.Ε.Σ.. Ο γιατρός Ιωάννης Γκινάλης από το Λεσκοβίκι, βοηθούμενος από τον Γεώργιο Τάσσο, ανέλαβε το έργο της συνεννόησης με την οργάνωση του Ν. Ζέρβα. Όταν μπήκε στο ελληνικό έδαφος συνελήφθη στην περιοχή του Πωγωνίου από τις δυνάμεις του Ε.Λ.ΑΣ. (22/3/1943), οι οποίες αφού κατάσχεσαν τα έγγραφα που είχε μαζί του και προορίζονταν για τον Ζέρβα, τον φυλάκισαν για 2 1/2 μήνες και έπειτα τον συνόδευσαν μέχρι τα σύνορα και του απαγόρευσαν να έρθει πάλι στην Ελλάδα (σχετικά στοιχεία στο βιβλίο του Κ. Βακαλόπουλου ''Ιστορία της Ηπείρου: Από τις Αρχές της Οθωμανοκρατίας ως τις Μέρες μας'', σελ. 736 και Β. Γεωργίου ''Βόρειος Ήπειρος: Η Συνεχιζόμενη Εθνική Τραγωδία'' σελ. 317).
Ο Βασίλειος Σαχίνης
Ωστόσο, στις αρχές Μαΐου 1943 οι δυνάμεις του Ε.Δ.Ε.Σ. πέτυχαν να έρθουν σε επαφή με τη Μ.Α.Β.Η., την οποία ο Ν. Ζέρβας ενίσχυσε με πολεμικό υλικό. Παράλληλα, έστειλε δυο Βορειοηπειρώτες Λοχαγούς, τους Ιωάννη Βιδάλη και Σπύρο Λύτο, με μικρές ομάδες ανταρτών στις περιοχές δράσεις του Μ.Α.Β.Η.
Όμως η ηγεσία του Ε.Λ.Α.Σ. από τα έγγραφα που κατέσχεσε από τον Γκινάλη, πληροφορήθηκε τις επιδιώξεις του Ζέρβα και αποφάσισε να εμποδίσει οποιαδήποτε επιχείρηση του Ε.Δ.Ε.Σ. στη Βόρεια Ήπειρο.
Στις 10 Αυγούστου 1943, υπογράφηκε συμφωνία μεταξύ των κομμουνιστικών κομμάτων Ελλάδας και Αλβανίας. Από αλβανικής πλευράς, υπέγραψαν οι Rexhep Plako και Qemal Karagioz (που χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Αλέξης Γιάνναρης). Στις 13/12/1943, ακολούθησε η υπογραφή πρωτόκολλου στρατιωτικής συνεργασίας ανάμεσα στα δύο κόμματα. Πρόκειται για τη Συμφωνία της Κονίσπολης που υπογράφηκε από τον Γ. Γκραμπάλα και τον Padrit Spahion.
Από τα τέλη του 1942 με υπόδειξη των Βρετανών, οι Αλβανοί δημιούργησαν «αντιστασιακές» οργανώσεις στη Βόρεια Ήπειρο. Κυριότερη ήταν η «Front National Cilimitar” με αρχηγό τον ανθέλληνα Εμβέρ Χότζα, γόνο εξισλαμισμένης βορειοηπειρωτικής οικογένειας από το Αργυρόκαστρο. Άλλες αλβανικές οργανώσεις που συνεργάστηκαν άλλοτε με τους Συμμάχους και άλλοτε με τους Γερμανούς ήταν η Balli Kombetar (Εθνικό Μέτωπο) με επικεφαλής τον Mithat Frasheri και το Legalitet υπό τον Abaz Kupi.
Στις 17/11/1943, συνελήφθη από άνδρες του Χότζα στο Αργυρόκαστρο ο αρχηγός του Μ.Α.Β.Η. Βασίλειος Σαχίνης. Αφού βασανίστηκε άγρια, δολοφονήθηκε το πρωί της επόμενης ημέρας.
Ο Pedrid Spahion μιλώντας στη Δερβίτσανη στις 6/11/1944, μεταξύ άλλων, είπε:
«Ό, τι έγινε με τον Σαχίνη δεν είναι δικό μας έργο, αλλά εντολή του ελλαδικού Ε.Α.Μ., εμείς απλώς εκτελέσαμε μια ορθή απόφαση των Ελλήνων συντρόφων, εφόσον ο Βασίλειος Σαχίνης ήταν εχθρός του λαού…».
Στις 3/12/1943, δολοφονήθηκε ο Γεώργιος Μπολάνος, επικεφαλής του Μ.Α.Β.Η. στην περιοχή της Χιμάρας. Ακολούθησε η καταστροφή του χωριού Γλύνα, προπύργιου της οργάνωσης και η εκτέλεση 24 κατοίκων «προς παραδειγματισμό».
Στη συνέχεια, το Μ.Α.Β.Η. υπέστη ήττες από τους Γερμανούς, τους Βρετανούς και το αλβανικό «Εθνικό Μέτωπο» (Balli Kombetar). Όσοι άνδρες του Μ.Α.Β.Η. μπόρεσαν να ξεφύγουν, εντάχθηκαν στην «Ελευθέρα Ορεινή Ελλάδα» του Ζέρβα, συγκροτώντας ιδιαίτερη διλοχία.
Το Balli Kombetar προέβη σε αντίποινα σε χωριά της Β. Ηπείρου. Στα τέλη Σεπτέμβρη 1944, δυνάμεις του Ε.Δ.Ε.Σ. υπό τον Ν. Ζέρβα, μπήκαν στο αλβανικό έδαφος και συγκρούστηκαν με τμήματα του Χότζα στην Κονίσπολη.
Παρενέβησαν ωστόσο οι Βρετανοί που υποχρέωσαν τον Ζέρβα να υποχωρήσει νότια της οδού Ιωαννίνων-Ηγουμενίτσας. Το επόμενο δίμηνο, 600 περίπου Βορειοηπειρώτες κατατάχθηκαν στον Ε.Δ.Ε.Σ. Οι άνδρες του Χότζα για αντίποινα, έκαψαν τα σπίτια τους.
Συνολικά, στη διάρκεια της κατοχής, πάνω από 250 χωριά της Β. Ηπείρου κάηκαν και 2.500 άμαχοι δολοφονήθηκαν από ένοπλες ομάδες Αλβανών ατάκτων και τις δυνάμεις του Άξονα.
Το 1945, επιβλήθηκε το κομμουνιστικό σύστημα σε ολόκληρη την Αλβανία. Το νέο καθεστώς αναγνωρίστηκε από τις Η.Π.Α., τη Μεγάλη Βρετανία, την Ε.Σ.Σ.Δ. και τα υπόλοιπα ανατολικά κράτη.
Τον Ιανουάριο του 1946, ανακηρύχθηκε η Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας. Πρωθυπουργός, Υπουργός Εξωτερικών, Υπουργός Εθνικής Αμύνης και αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, ανέλαβε ο Εμβέρ Χότζα…
Με το βορειοηπειρωτικό μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα ασχοληθούμε σε επόμενό μας άρθρο.
Πηγές:
Ιωάννης Σ. Παπαφλωράτος, «Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΓΝΩΣΤΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ», εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ, 2018.
Ευχαριστούμε θερμά τον Δρα Ι. Παπαφλωράτο που πρόθυμα και ευγενέστατα μας επέτρεψε να χρησιμοποιήσουμε στοιχεία από το έργο του.
Βασ. Γεωργίου, «Βόρειος Ήπειρος, η Συνεχιζόμενη Εθνική Τραγωδία», εκδόσεις Ε. ΡΗΓΑ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου