Από: Αντιστράτηγο ε.α. Ιωάννη Κρασσά

«Ἡ Δημοκρατία δὲν εἶναι μία πόρνη, ποὺ κάποιος ποὺ κρατάει πολυβόλο τὴν μαζεύει ἀπὸ τὸν δρόμο». Ἀπό ἀγόρευση τοῦ Οὐίνστων Τσῶρτσιλ στὴν Ἀγγλική Βουλή στις 8 Δεκεμβρίου 1944, ἀναφερόμενος στις ἔνοπλες συγκρούσεις στὴν Ἀθήνα.

 Η Ελληνική Ιδιαιτερότητα

Η συμμετοχή της χώρας μας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η τριπλή κατοχή είχαν τεράστιο κόστος σε ανθρώπινες απώλειες και υλικές καταστροφές. Μετά την απελευθέρωση, θα έπρεπε ενωμένοι να εξαντλήσουμε όλη την ενεργητικότητά μας στην επούλωση των πληγών και στην ανοικοδόμηση της χώρας. Αυτό επέβαλλε το συμφέρον μας ως λαός και ως έθνος, αυτό επέβαλλε και η κοινή λογική, την οποία δυστυχώς στην πλειονότητά μας στερούμεθα. Από τις 4 Δεκεμβρίου 1944 μέχρι τις 14 Ιανουαρίου 1945, το

Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ) επιχείρησε να κατακτήσει την εξουσία με την δύναμη των όπλων. Προς επίτευξη του στόχου του χρησιμοποίησε δυνάμεις του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ), που αποτελούσε το στρατιωτικό βραχίονα του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (EAM)[1] και τελούσε υπό τον απόλυτο έλεγχο του κόμματος. Μετά από 40 ημέρες φονικότατων συγκρούσεων, οι πιστές προς τη "Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος" ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις, συνεπικουρούμενες και από βρετανικές, κατήγαγαν ιστορικής σημασίας νίκη, διατηρώντας υπό τον έλεγχό τους την Αθήνα.

Αθήνα Δεκέμβριος 1944, Βρετανοί στρατιώτες και άρμα μάχης.

Τα προ της Συγκρούσεως Γεγονότα.

Τον Σεπτέμβριο του 1944, η Γερμανία, μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας[2] (8 Σεπτεμβρίου 1943), είχε επωμισθεί ολοκληρωτικά το βάρος διεξαγωγής του πολέμου. Οι Γερμανοί υποχωρούσαν σε όλα τα μέτωπα και όλα έδειχναν ότι δεν θα αργούσε και η αποχώρησή της από την Ελλάδα και τη Βαλκανική γενικότερα. Η κατάσταση που επικρατούσε στην πατρίδα μας ήταν τεταμένη, λόγω της συγκρούσεως του Εθνικού Αντιστασιακού Μετώπου (ΕΑΜ) με τον Εθνικό Δημοκρατικό Ελληνικός Σύνδεσμο[3] (ΕΔΕΣ) και άλλες μη κομμουνιστικές αντιστασιακές οργανώσεις, με σκοπό τον έλεγχο της χώρας μετά την αναχώρηση των κατακτητών. Την 29η Φεβρουαρίου 1944, ενόψει της απελευθερώσεως και μετά την πίεση που ασκήθηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο, το ΕΑΜ και ο ΕΔΕΣ σταμάτησαν τις εχθροπραξίες και υπέγραψαν την συμφωνία Πλάκας-Μυρόφυλλου[4].

Ο Σαράφης, ο Καρτάλης και ο Ζέρβας στην Πλάκα του νομού Άρτας.

Εκείνη την εποχή υπήρχαν 3 ελληνικές κυβερνήσεις. Η εξόριστη κυβέρνηση του Καΐρου με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου[5] (1888-1968), η κατοχική(δοσιλογική) κυβέρνηση υπό τον Ιωάννη Ράλλη (1878-1946)[6] και η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), η λεγόμενη κυβέρνηση του βουνού, με Πρόεδρο τον Υποστράτηγο ε.α. Νεόκοσμο Γρηγοριάδη[7] (1879-1967) και στη συνέχεια τον Αλέξανδρο Σβώλο[8](1892-1956). Με σκοπό την εξασφάλιση της πολιτικής ομαλότητος και της αποφυγής των ενόπλων συγκρούσεων, πραγματοποιήθηκαν τρεις σημαντικές συμφωνίες.

Το Συνέδριο του Λιβάνου

Από τις 17 έως 20 Μαΐου 1944, πραγματοποιήθηκε το Συνέδριο του Λιβάνου στο ξενοδοχείο «Δάσος της Βουλώνης» στο Ντούρ Ελ Σαουέρ, ένα ορεινό θέρετρο του όρους Λίβανος. Στο τέλος του συνεδρίου, οι 25 εκπρόσωποι όλων σχεδόν των πολιτικών παρατάξεων και των αντιστασιακών οργανώσεων της Ελλάδος,[9] υπέγραψαν μια κοινή δήλωση την οποία Παπανδρέου ονόμασε «Εθνικό Συμβόλαιο». Οι παριστάμενοι συμφώνησαν στον σχηματισμό «Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος», με πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου. Όλα τα ένοπλα τμήματα στο εσωτερικό και το εξωτερικό ετέθησαν υπό τις διαταγές της κυβερνήσεως. Το ΚΚΕ έλαβε 6 υπουργεία επί συνόλου 22.

Μέλη αντιπροσωπειών στο Συνέδριο του Λιβάνου.

Οι Αντιδράσεις του ΚΚΕ και η Μόσχα

Ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ Γιώργος Σιάντος[10] (1890-1947) είχε σοβαρές αντιρρήσεις για τη παραπάνω συμφωνία, ζήτησε μάλιστα την αντικατάσταση του Παπανδρέου από την θέση του πρωθυπουργού. Δεν μπορούσε όμως να αποκαταστήσει επαφή με την Μόσχα για την λήψη οδηγιών. Απευθύνθηκε στον επικεφαλής της ρωσικής στρατιωτικής αποστολής Συνταγματάρχη Γκριγκόρυ Ποππώφ[11] (1913-1980), αλλά εκείνος δήλωσε αναρμόδιος, γιατί είχε έρθει ως σύμβουλος του ΕΛΑΣ και όχι της ΠΕΕΑ(Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης). Τελικά ο Ρώσος πρεσβευτής από το Κάιρο του συνέστησε πλήρη συμμόρφωση στις εντολές των Βρετανών.

Η Συμφωνία της Καζέρτας

Την 26η Σεπτεμβρίου 1944 στην Καζέρτα της Ιταλίας, στην έδρα του Ανώτατου Συμμαχικού Στρατηγείου[12], υπό την προεδρία του Βρετανού Στρατάρχου Χένρυ Ουΐλσων[1881-1964 (Henry Wilson)], Ανώτατου Διοικητού των Συμμαχικών Δυνάμεων της Μεσογείου, υπογράφηκε η ομώνυμη συμφωνία. Ο Υπουργός Μέσης Ανατολής Χάρολντ Μακμίλαν[13](1894-1986) την υπέγραψε εκ μέρους της Βρετανικής Κυβερνήσεως και ο Γεώργιος Παπανδρέου ως Πρωθυπουργός της Ελληνικής Κυβερνήσεως «Εθνικής Ενότητος», μαζί με 4 υπουργούς, τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη[14](1903-1958) και Γιάννη Ζεύγο[15](1897-1947) από το ΚΚΕ, τον Ηλία Τσιριμώκο[16](1907-1968) και Αλέξανδρο Σβώλο από τις μη κομμουνιστικές συνιστώσες του ΕΑΜ. Την συμφωνία υπέγραψαν επίσης ο Συνταγματάρχης Στέφανος Σαράφης[17](1890-1957) ως Αρχηγός του ΕΛΑΣ, και ο Συνταγματάρχης Ναπολέων Ζέρβας[18](1891-1957)  ως αρχηγός του ΕΔΕΣ.

O Σαράφης, ο Σκόμπυ και ο Ζέρβας στη Καζέρτα.

Η συμφωνία προέβλεπε την υπαγωγή όλων των ανταρτικών ομάδων που δρούσαν στην Ελλάδα στην δικαιοδοσία της ελληνικής κυβερνήσεως, η οποία στην συνέχεια τις έθεσε υπό τις διαταγές του Βρετανού Αντιστράτηγου Ρόναλντ Σκόμπυ[19](1893-1969), διοικητού όλων των στρατιωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Στην συμφωνία καθορίσθηκαν επίσης τα όρια των περιοχών ευθύνης των διαφόρων ενόπλων οργανώσεων. Ο νομός Αττικής και η Πελοπόννησος υπήχθησαν υπό την άμεση διοίκηση των Βρετανών. Ο Υποστράτηγος Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος[20] (1891-1962), τοποθετήθηκε Στρατιωτικός Διοικητής της Αττικής. Οι ανταρτικές οργανώσεις αναλάμβαναν την υποχρέωση καταδιώξεως των γερμανικών στρατευμάτων, ενώ τα «τάγματα ασφαλείας[21]» χαρακτηρίσθηκαν ως όργανα του εχθρού.

Οι Προθέσεις του ΚΚΕ

Σε έγγραφο με ημερομηνία 18 Ιουλίου 1944, το οποίο συντάχθηκε από τον Βρετανό Αντισυνταγματάρχη πληροφοριών Τζον Στήβενς[22](1913-1973), επικεφαλής του τμήματος της Ελλάδος στη SOE(Εκτελεστικό Ειδικών Επιχειρήσεων)[23], επισημάνθηκε η ανάγκη αποστολής 80.000 ανδρών για την αποτροπή κυριαρχίας του ΕΑΜ, μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Στις 13 Αυγούστου 1944 ο Σιάντος υπέγραψε διαταγή[24] με την οποία απαγόρευε την προσβολή των Γερμανών χωρίς την έγκρισή του, «Δόστε εποµένως εντολή στις αχτίδες να πάψουν στο έξης οι ξεκάρφωτες ενέργειες. Οπλισµός µας εξασφαλίστηκε αρκετός». Την 1η Σεπτεμβρίου 1944, οι Ομάδες Μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ υπέγραψαν σύμφωνο[25] με την Γερμανικές Δυνάμεις, προκειμένου να μην τις προσβάλλουν κατά την αποχώρηση τους, με την δέσμευση «να διατάξουν την αναχώρηση των Ταγμάτων Ασφαλείας από τη Θεσσαλονίκη την οποία θα παραδώσουν στον ΕΛΑΣ».

Η διαταγή του Σιάντου και  η Συμφωνία του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς για τη Θεσσαλονίκη.

H Συμφωνία των Ποσοστών Επιρροής[26]

Ο Τσώρτσιλ γνώριζε πολύ καλά ότι συμφωνίες που υπεγράφησαν δεν δέσμευαν το ΚΚΕ. Την 17η Αυγούστου 1944, σε επιστολή του προς τον Ρούσβελτ επεσήμανε, «Μετὰ τὴν ἀναχώρηση τῶν γερμανικῶν δυνάμεων ἀπὸ τὴν Ἀθῆνα, φαίνεται λίαν πιθανὸν ὅτι τὸ ΕΑΜ καὶ οἱ ἐξτρεμισταὶ κομμουνισταὶ θὰ προσπαθήσουν νὰ ἁρπάσουν τὴν πόλιν καὶ νὰ συντρίψουν πᾶσαν ἄλλην μορφὴν ἐκφράσεως πλὴν τῆς ἰδικῆς των». Ο Βρετανός Πρωθυπουργός στράφηκε στον άνθρωπο τον οποίον υπάκουαν τυφλά οι Έλληνες Κομουνιστές ηγέτες. Στις 9 Οκτωβρίου 1944 στη Μόσχα, ο Στάλιν συμφώνησε με τον Τσώρτσιλ για την υπαγωγή της Ελλάδος στην βρετανική σφαίρα επιρροής, στη περίφημη «Συμφωνία των Ποσοστών Επιρροής» στις χώρες της Ευρώπης, από την Σοβιετική Ένωση και την Μεγάλη Βρετανία. Η πλέον σημαντική από τις τρεις συμφωνίες, ήταν προφορική, η μόνη που τηρήθηκε και αποτέλεσε την κύρια αιτία της ήττας του ΚΚΕ.

Το χαρτί με τη συμφωνία ποσοστών, εντός του κόκκινου πλαισίου (Greece G Bretagne and USA 90%, Russia 10%.)

Η Απελευθέρωση των Αθηνών

Την 12η Οκτωβρίου 1944, οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Αθήνα, ενώ την 18η Οκτωβρίου ο Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου ύψωσε την γαλανόλευκη στον ιερό βράχο της Ακροπόλεως, παρουσία ενός τεραστίου πλήθους, μέσα σε άκρατη συγκίνηση. Η Μόσχα αναγνώριζε πλήρως την ελληνική οικουμενική κυβέρνηση και οι δύο συμφωνίες, με την σύμφωνη γνώμη της ΕΣΣΔ, αποσκοπούσαν στην παρεμπόδιση καταλήψεως της εξουσίας από το ΚΚΕ, στο κρίσιμο διάστημα μετά την αποχώρηση των Γερμανών και πριν την άφιξη των Βρετανών στην Ελλάδα. Το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου είχαν αφιχθεί στην Αθήνα:

O Παπανδρέου στη Ακρόπολη.

  1. Η ΙΙΙη Ορεινή Ταξιαρχία (266 Αξιωματικοί και Ανθυπασπιστές και 2.530 οπλίτες) υπό τον Συνταγματάρχη Πεζικού Θρασύβουλο Τσακαλώτο[27](1897-1989), θείο του βουλευτού Ευκλείδη Τσακαλώτου.
  2. Ο Ιερός Λόχος[28](1000 αξιωματικοί και υπαξιωματικοί υπό τον Συνταγματάρχη Πεζικού Χριστόδουλο Τσιγάντε[29](1897-1970).
  3. Η 23η Μηχανοκίνητη Βρετανική Ταξιαρχία, δυνάμεως 2.500 ανδρών και η 2α Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών. Πλην της Ταξιαρχίας ευρίσκονταν καθ΄ οδόν και άλλες Μονάδες συνολικής Δυνάμεως 80.000 ανδρών, με προορισμούς τις κύριες πόλεις της Ελλάδος σύμφωνα με το Αγγλικό Σχέδιο Επιχειρήσεων.

Τα Γεγονότα πριν τη Σύγκρουση

Την 5η Νοεμβρίου 1944, ο Γεώργιος Παπανδρέου ζήτησε την διάλυση όλων των ανταρτικών μονάδων μέχρι την 10η Δεκεμβρίου, όπως όριζε η «Συμφωνία του Λιβάνου». Τα μόνιμα και τα έφεδρα στελέχη θα επανέρχονταν στον νέο τακτικό στρατό. Οι ΕΑΜικοί υπουργοί ζήτησαν την διάλυση της ΙΙΙης Ορεινής Ταξιαρχίας(ΙΙΙης ΟΤ) και του Ιερού Λόχου(ΙΛ), την οποία δεν αποδέχθηκε ο Παπανδρέου. Τελικά κατέληξαν σε μία συμβιβαστική λύση διατηρήσεως μίας μονάδος του ΕΛΑΣ ισοδύναμης της συνολικής δυνάμεως της ΙΙΙης ΟΤ του ΙΛ και μίας μονάδος του ΕΔΕΣ. Την 28η Νοεμβρίου το ΚΚΕ μετέβαλε γνώμη και πρότεινε εκ νέου τη διάλυση της ΙΙΙης ΤΑΞΠΖ και του ΙΛ, ενώ αποφάσισε την αναβολή της διαλύσεως του ΕΛΑΣ. Ο Παπανδρέου επέμενε στην διάλυση του ΕΛΑΣ, γεγονός που οδήγησε στη παραίτηση των 6 ΕΑΜικών υπουργών: Μιλτιάδη Πορφυρογένη (Εργασίας), Γιάννη Ζεύγου (Γεωργίας), Αλέξανδρου Σβώλου (Οικονομικών), Ηλία Τσιριμώκου(Εθνικής Οικονομίας), Νικόλαου Ασκουτσή (Δημοσίων Έργων) και του Υφυπουργού Οικονομικών Άγγελου Αγγελόπουλου. Το ΚΚΕ έστειλε επιστολές προς τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ, ΕΣΣΔ και Ηνωμένου Βασιλείου ζητώντας να "συμμορφώσουν" το Παπανδρέου. Αποφασίσθηκε επιπλέον την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου στις 11.00, στη Πλατεία Συντάγματος, να οργανωθεί πάνδημο συλλαλητήριο διαμαρτυρίας. Την ημέρα εκείνη "ερρίφθη ο κύβος" για την ανάληψη στρατιωτικής δράσεως. 

Τα Διλήμματα του ΚΚΕ

Το ηγετικό δίδυμο του ΚΚΕ, ο Γενικός Γραμματέας Γιώργος Σιάντος (1890-1947) και ο Οργανωτικός Γραμματέας Γιάννης Ιωαννίδης[30](1900-1967) γνώριζαν ότι εξουσίαζαν το σύνολο της επικράτειας πλην του κέντρου των Αθηνών και πίστευαν ότι όσο διατηρούσαν τον ΕΛΑΣ θα μπορούσαν να «εκπορθήσουν» την εξουσία». Ο χρόνος λειτουργούσε σε βάρος τους, γιατί κάθε ημέρα που περνούσε ο Παπανδρέου ενισχύονταν στρατιωτικά. Αυτό που ήθελαν ήταν η ενέργεια τους να έχει την έγκριση της Μόσχας. Ο Συνταγματάρχης Ποππώφ, επικεφαλής της ρωσικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα, διέμενε στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία», έτρωγε τις βρετανικές κονσέρβες και απολάμβανε το σκωτσέζικο ουίσκι, παραμένοντας απόμακρος, σιωπηλός και απαθής. Δεν υπήρχε όμως περίπτωση, να δώσει εντολή στον ΕΛΑΣ να καταλάβει την εξουσία, κατά παράβαση των συμφωνηθέντων, διαρκούντος του πολέμου κατά της Γερμανίας. Ο Σόλων Γρηγοριάδης[31] (1912-1994) γράφει: «Μάταιες υπήρξαν οι προσπάθειες των ηγετών της αριστεράς να του αποσπάσουν κάποια υπόδειξη. Μάταιες μέχρι τέλους και οι ελπίδες για σοβιετική παρέμβαση.(Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας-3ος Τόμος)». Για να συμβεί αυτό θα έπρεπε να αναλάβει «πρωτοβουλία» ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Γεώργιος Σιάντος. Οι πρωτοβουλίες όμως δεν ήταν χαρακτηριστικό ούτε του γραμματέως, ούτε του κόμματος.

Ο Γ. Σιάντος και ο Ι.  Ιωαννίδης.

 Όχι «Ζαβολιές» στο Στάλιν

Ο Στάλιν συνήθιζε να λέει, «Η Σοβιετική Ένωση τηρεί τα συμφωνηθέντα, εκτός εάν υπάρχουν λόγοι για να μη το κάνει». Την ίδια εποχή ο Κόκκινος Στρατός σταμάτησε στην Ελληνο-βουλγαρική μεθόριο και ο Στάλιν έδωσε διαταγή ο βουλγαρικός στρατός που δεν είχε εγκαταλείψει την Ελλάδα, αλλά παρέμενε εντός των στρατοπέδων, να επιστρέψει στη Βουλγαρία. Ο Σιάντος δεν υπήρχε περίπτωση να ενήργησε χωρίς την έγκριση του επικεφαλής της ρωσικής αποστολής στην Ελλάδα Ρώσου Συνταγματάρχου Ποππώφ. Οι Σοβιετικοί πού ήλεγχαν πλήρως το ΚΚΕ, χρησιμοποίησαν τον ΕΛΑΣ ως μοχλό πίεσης κατά των Βρετανών. Ο Άλμπερτ Σπέερ[32], υπουργός πολεμικής παραγωγής του Χίτλερ, παραχώρησε συνέντευξη στο Βάσο Μαθιόπουλο[33] που δημοσιεύθηκε στο Βήμα της 16ης Σεπτεμβρίου 1976, στην οποία δήλωσε: «Ἤμουν αὐτήκοος μάρτυς ἑνός γεγονότος πού προκάλεσε μεγάλη ἐντύπωση τὸ φθινόπωρο τοῦ 1944. Ὁ Στρατηγός Άλφρεντ Γιοντλ(1890-1946) [34], Ἀρχηγός τοῦ γερμανικοῦ ἐπιτελείου εἶπε ὅτι εἶχε ἐπιτευχθεῖ συμφωνία, μεταξύ Γερμανίας καὶ Αγγλίας, νὰ μὴν παρενοχληθεῖ ἡ ἐκκένωση τῶν γερμανικῶν στρατευμάτων ἀπό τὴν Ἑλλάδα». Η μοναδική στο είδος της συμφωνία κατά την διάρκεια του Β΄ΠΠ επετεύχθη σε υψηλό επίπεδο μέσω Λισσαβόνος. Οι Βρετανοί ήθελαν τις γερμανικές μεραρχίες να φύγουν ανέπαφες, για να χρησιμοποιηθούν εναντίον του προελαύνοντος κόκκινου στρατού και για να μην περιέλθει ο οπλισμός τους στον ΕΛΑΣ. Ο πολύπειρος Τσώρτσιλ μεριμνούσε για την επόμενη μέρα μετά τη λήξη του πολέμου. Οι ενέργειες αυτές αποτελούσαν το πρελούδιο του «Ψυχρού Πολέμου[35]» που επακολούθησε. Ο πονηρός Γεωργιανός δεν ήθελε να ακυρώσει την διανομή των χωρών που είχε συμφωνήσει με τον Τσώρτσιλ. Η επόμενη ημέρα απασχολούσε και τους δύο. Η ένοπλη επέμβαση των Βρετανών σε χώρα της σφαίρας επιρροής τους, έδινε το δικαίωμα στους Σοβιετικούς να ενεργήσουν ανάλογα στο μέλλον στις χώρες της δικής τους επιρροής. Δεν έδωσε το πράσινο φως στο Σιάντο, αλλά του έκλεισε το μάτι, λόγω μιας παρασπονδίας του Τσώρτσιλ τον οποίο ήθελε να πληρώσει με το ίδιο νόμισμα και σε περίπτωση που επικρατούσε το ΚΚΕ, δεν θα ήταν αυτός που το διέταξε, με την δικαιολογία, «Οι κομμουνιστές στην Αθήνα ενεργούν από μόνοι τους και εγώ δεν έχω καμία εμπλοκή». Οι ρωσικές εφημερίδες Πράβδα και Ισβέστια τήρησαν «σιγήν ἰχθύος» καθ΄όλη τη διάρκεια των συγκρούσεων. Εάν η ηγεσία του ΚΚΕ είχε ενεργήσει αντίθετα με τις εντολές της Μόσχας θα τιμωρείτο, τόσο για το κίνημα, όσο και για την συμφωνία της Βάρκιζας, γεγονός το οποίο δεν συνέβη.

Ο Τσώρτσιλ με το Στάλιν.

Το ερώτημα που δεν έχει απαντηθεί είναι εάν τους ζητήθηκε να παρενοχλήσουν τους Βρετανούς, ώστε να εμπλέξουν όσο το δυνατό περισσότερες δυνάμεις στην Ελλάδα, ή να καταλάβουν την εξουσία δημιουργώντας τετελεσμένο παρά τα συμφωνηθέντα. Στη αριστερή βιβλιογραφία για τα Δεκεμβριανά γράφεται, ότι στη «Μάχη των Αθηνών» η μη χρησιμοποίηση των καλύτερων μονάδων του ΕΛΑΣ υπήρξε επιλογή της ηγεσίας του. Ο Σιάντος και ο Ιωαννίδης γνώριζαν ότι θα συγκρουστούν με τους Βρετανούς. Αυτό που δεν αντιλήφθηκαν ήταν ότι ο ΕΛΑΣ δεν μπορούσε να νικήσει τους καλά εκπαιδευμένους και πειθαρχημένους Βρετανούς, γιατί στερούντο στρατιωτικής πείρας και εκπαιδεύσεως. Το άλλο ενδεχόμενο είναι να ήξεραν ότι θα προκαλούσαν όλη αυτή την αιματοχυσία απλώς και μόνο για να στείλει ο Στάλιν τα μηνύματά του στο Τσώρτσιλ, ενεργούντες ως πειθήνια όργανα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ενώσεως(ΚΚΣΕ).

Οι Δυνάμεις

Οι πιστές στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος δυνάμεις ανερχόντουσαν σε 23.000 άνδρες[36][18.000 Έλληνες και 5.000 Βρετανοί(μέχρι το τέλος των συγκρούσεων η δύναμη των βρετανικών μονάδων ανήλθε σε 80.000)]. Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος Γεώργιος Παπανδρέου με τον Αντιστράτηγο Ρόναλντ Σκόμπυ, διηύθυναν τον αγώνα από το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετάννια» στο Σύνταγμα, με σκοπό σε πρώτο χρόνο την διατήρηση των θέσεων τους και την ασφάλεια των κυβερνητικών εγκαταστάσεων και σε δεύτερο μετά την άφιξη των ενισχύσεων την ανακατάληψη της Αττικής και τη καταστροφή των δυνάμεων του ΕΛΑΣ.

Οι δυνάμεις του ΚΚΕ αριθμούσαν 25-30.000 άνδρες και γυναίκες του ΕΛΑΣ[37] υπό την διοίκηση του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ Γιώργου Σιάντου, που είχε εγκαταστήσει το στρατηγείο του στην Φιλοθέη. Το σχέδιο του ΕΛΑΣ προέβλεπε σε πρώτη φάση την κατάληψη των αστυνομικών τμημάτων και άλλων μικρών φρουρών των Σωμάτων Ασφαλείας που ήταν διασπαρμένα σε όλη την Αθήνα. Σε δεύτερη φάση προέβλεπε την κατάληψη του Συντάγματος Χωροφυλακής Μακρυγιάννη, του Στρατόπεδο στου Γουδή, τη Σχολή Χωροφυλακής και τη Σχολή Ευελπίδων και τέλος τη πλήρη κατάληψη της πρωτευούσης.

Το 2ο Σύνταγμά του ΕΛΑΣ

Ο τρόπος αιχμαλωσίας του 2ου Συντάγματος(δυνάμεως 1.000 ανδρών) της ΙΙΙης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ είναι αποκαλυπτικός των αντιλήψεων που ήταν εμποτισμένα τα στελέχη του ΚΚΕ. Την 3η Δεκεμβρίου η κυβέρνηση πληροφορήθηκε την κίνηση του 2ου Συντάγματός προς την Αθήνα μέσω της οδού Κηφισιάς. Οι Βρετανοί Αξιωματικοί που στάλθηκαν για αναγνώριση το συνάντησαν στη Φιλοθέη, όπου σκόπευε να διανυκτερεύσει. Οι ουσιαστικοί διοικητές στις μονάδες του ΕΛΑΣ ήσαν τα πλέον πίστα κομματικά όργανα τα οποία είχαν το τίτλο του "Καπετάνιου". Καπετάνιος του συντάγματος ήταν ο Νικηφόρος(Δημήτριος Δημητρίου[38])(1921-2000) και στρατιωτικός διοικητής ο Ταγματάρχης Αργύρης Παπαζήσης. Όταν οι Βρετανοί τους επέστησαν την προσοχή ότι παραβίασαν τα όρια που μπορούν να κινηθούν, όπως είχαν ορισθεί από τη Συνθήκη της Καζέρτας, ο Νικηφόρος τους απάντησε ότι δεν τον ενδιαφέρουν οι συνθήκες και έχει έρθει με σκοπό να εξουδετερώσει του «Μοναρχοφασίστες». Η συνέχεια είναι ακόμη πιο ενδιαφέρουσα, γιατί ο Νικηφόρος εγκατέλειψε την Μονάδα του με σκοπό να αφοπλίσει το αστυνομικό τμήμα Κηφισιάς, ενώ την ίδια νύχτα ένα τάγμα Βρετανών Αλεξιπτωτιστών περικύκλωσε τους κοιμώμενους άνδρες του συντάγματος και τους αιχμαλώτισε άνευ αντιστάσεως. Στο ημερολόγιο της βρετανικής μονάδος αναγράφεται, «επρόκειτο για άτυχους αφελείς που δεν γνώριζαν που τους οδηγούσαν (Ο Δεκέμβρης του 44, Πέτρος Στάϊκος Μακρής σελ 42)». Για το ίδιο περιστατικό ο Σόλων Γρηγοριάδης γράφει, «…εκθαμβωτικοί προβολείς τους ξύπνησαν. Αγγλικά άρματα τους είχαν κυκλώσει…οι τραχείς εκείνοι βετεράνοι αντάρτες, εάν είχαν κυκλωθεί όχι από Βρετανούς αλλά από Γερμανούς, δεν θα παραδίδονταν σαν αμνοί, αλλά θα ορμούσαν σαν ελατήρια εναντίον των αρμάτων(Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας, Τόμος 3ος σελ. 280)». Τα στοιχειώδη της στρατιωτικής τακτικής επιβάλλουν διασπορά της μονάδος, εγκατάσταση σκοπών και περιπόλων, ενώ ο διοικητής δεν εγκαταλείπει με ΤΙΠΟΤΑ τους άνδρες του. Οι Νικηφόρος και Παπαζήσης παρότι απόφοιτοι της ΣΣΕ «ξεχάσαν» την στρατιωτική τους εκπαίδευσή, «οι τραχείς βετεράνοι» δεν αντέδρασαν γιατί απλώς δεν ήσαν στρατιώτες και τέλος οι βρετανοί δεν θα έστελναν άρματα μέσα στην νύχτα γιατί κάνουν πολύ θόρυβο.

Η Σύγκρουση

Στην Αθήνα η κατάσταση ήταν έκρυθμη. Καθημερινώς σημειώνονταν επεισόδια και όλα έδειχναν ότι η ένοπλη σύγκρουση πλησίαζε. Την 3η Δεκεμβρίου 1944, το ΚΚΕ οργάνωσε ογκώδες συλλαλητήριο(200.000 άτομα), σύμφωνα με την απόφαση που είχε λάβει την 28η Νοεμβρίου, όταν έπαυσε να στηρίζει την κυβέρνηση. Οι αστυνομικοί έκαναν χρήση πυρών, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 28 και να τραυματισθούν 148 διαδηλωτές. Η αστυνομία υπερασπίστηκε την ενέργειά της, λέγοντας ότι αμύνθηκε διότι οι διαδηλωτές αφόπλισαν χωροφύλακες και έριψαν χειροβομβίδες με σκοπό τη κατάληψη κρατικών κτιρίων. Το ΚΚΕ από τη πλευρά του τις χαρακτήρισε «ἐν ψυχρῶ δολοφονίες». Το φύλλο του Ριζοσπάστη πριν τα επεισόδια στο πρωτοσέλιδο του έγραφε τα εξής "προφητικά": "Τώρα το λόγο έχουν οι μπαρουτοκαπνισμένοι αντάρτες του ΕΛΑΣ". Σε κάθε περίπτωση είχε δοθεί η αφορμή για τον ένοπλο αγώνα. Στις 4 Δεκεμβρίου ο ΕΛΑΣ ξεκίνησε την κατάληψη απομακρυσμένων Αστυνομικών τμημάτων και περίσφιξε τις ελληνικές και βρετανικές δυνάμεις. Οι Ελληνο-βρετανικές Δυνάμεις που εμποδίσανε τον ΕΛΑΣ να καταλάβει την Αθήνα, ονομάσθηκαν ARK FORCE(Δύναμη Κιβωτός) και αναπτύχθηκαν σε 3 τομείς:
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ. Η ΙΙΙη Ορεινή Ταξιαρχία στη περιοχή Γουδί, Ζωγράφου, Καισαριανής, αμύνθηκε με επιτυχία προκαλώντας βαριές απώλειες στους επιτιθέμενους.
ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ. Οι Δυνάμεις Χωροφυλακής στο στρατόπεδο του «Στρατηγού Μακρυγιάννη[39]» και μέρος της 23 Βρετανικής Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας απαγόρευσαν τη κατάληψη των Αθηνών από νότο.

Βρετανοί Αλεξιπτωτιστές.

ΔΥΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ. Οι Βρετανικές 23η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία και 2η ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών, ανέλαβαν την απόκρουση επιθέσεων από Δυσμάς. Αναπτύχθηκαν στην περιοχή γύρω από την Ομόνοια και εξασφάλισαν επίσης το απρόσκοπτο των κινήσεων από το Πειραιά και αντιστρόφως.

Tην 5η Δεκεμβρίου, ο Τσώρτσιλ απέστειλε στον Στρατηγό Σκόμπυ την εξής διαταγή: «Πρέπει νὰ κρατήσουμε τὴν Ἀθήνα, μὴ διστάσετε νὰ ἐνεργήσετε σάν νὰ εὑρίσκεσθε σὲ κάποια κατεχόμενη πόλη, εἰς τὴν ὁποῖα λαμβάνει χῶρα μία ἀνταρσία». Ο Τσώρτσιλ προκειμένου να αποτρέψει τα χειρότερα ενίσχυσε τις δυνάμεις του Σκόμπυ με δύο ακόμα Μεραρχίες. Από τις 12 έως τις 16 Δεκ 1944, ο Τσώρτσιλ απέστειλε επιπλέον δυνάμεις στην Αθήνα ( 5η Ινδική Ταξιαρχία Πεζικού και 4η Βρετανική Μεραρχία Πεζικού). Ενίσχυσε επίσης το επιτελείο του με τους εμπειροπόλεμους αξιωματικούς, τους Ταξίαρχους Τζων Χώκσγουερθ[1893-1945(John Hawkesworth)] και Χιού Μάνεριγκ [Hugh Mainwaring(1906-1976]). Η συμμετοχή των βρετανικών στρατευμάτων στην σύγκρουση έτυχε δριμείας κριτικής τόσο από τον βρετανικό, όσο και από τον αμερικανικό τύπο, θεωρούμενη ως ανάμειξη στα εσωτερικά της Ελλάδος.

Ο Τσώρτσιλ στην Αθήνα

Την παραμονή των Χριστουγέννων ο βρετανός πρωθυπουργός με τον Υπουργό Εξωτερικών Άντονι Ήντεν[40](1897-1977), τον Υπουργό Μέσης Ανατολής Μακ Μίλαν και τον Στρατάρχη Αλεξάντερ[41], αφίχθηκαν στην ελληνική πρωτεύουσα. Ο Τσώρτσιλ αποφάσισε να μην επιστρέψει ο Βασιλεύς Γεώργιος Β΄ στην Ελλάδα πριν την διεξαγωγή δημοψηφίσματος και ανέθεσε τα καθήκοντα του Αντιβασιλέως στον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό. Την 26η Δεκεμβρίου 1944 πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στο υπουργείο εξωτερικών μεταξύ όλων των εμπλεκομένων, με σκοπό τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Στην σύσκεψη παρίστατο τόσο ο επικεφαλής της ρωσικής αποστολής της Ελλάδος Συνταγματάρχης Ποππώφ, όσο και ο Αμερικανός πρεσβευτής Λίνκολν Μακ Βη[42](1897-1977). Ο Σιάντος έθεσε όρους οι οποίοι εκ των πραγμάτων δεν μπορούσαν να γίνουν δεκτοί. Ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, έδειχνε να μην είχε ενημέρωση, να μην είχε αντίληψη της καταστάσεως, να μην είχε λάβει ακόμη το περίφημο σήμα από τον Γκεόργκι Δημητρώφ[43](1882-1947), τον Γενικό Γραμματέα Κομμουνιστικής Διεθνούς (Κομιντέρν), που τον πληροφορούσε να μην περιμένει καμία βοήθεια από το εξωτερικό. Η άγνοια της καταστάσεως του ΚΚΕ ηθελημένης ή μη, φαίνεται από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων εκείνων των ημερών, τα οποία απηχούσαν τις ψευδαισθήσεις της ηγεσίας του: «Τρομοκρατημένος ἀπό τὴν δύναμη τῆς λαϊκῆς μας ἐπανάστασης, ὁ Ἀρχηγός τῶν Ἄγγλων ἀντιδραστικῶν ἦρθε νὰ μᾶς ζητήσει νὰ συννενοηθοῦμε μαζί του». «Ἄν δὲν ὑποταχθεῖ ὁ Τσώρτσιλ θᾶ πέσει ἀπό τὴν κυβέρνηση».

Η σύσκεψη στη Μεγάλη Βρετάννια από αριστερά Ήντεν, Τσώρτσιλ, Δαμασκηνός, Αλεξάντερ, Σκόμπυ.

H Συμφωνία Ανακωχής της Μάχης των Δεκεμβριανών   

Την 3η Ιανουαρίου 1945, ο Αντιστράτηγος ε.α. Νικόλαος Πλαστήρας[44](1883-1953) ανέλαβε Πρωθυπουργός της Κυβερνήσεως. Ο ΕΛΑΣ, μετά την αποτυχία του να καταλάβει εξ εφόδου την εξουσία, υποχωρούσε ατάκτως υπό την πίεση των συνεχώς ενισχυόμενων βρετανικών δυνάμεων. Την 7η Ιανουαρίου το ΚΚΕ ζήτησε τη σύναψη ανακωχής, γεγονός το οποίο καθιστούσε αυτόματα τους Βρετανούς το ισχυρό μέλος των συνομιλούντων. Από τις 8 έως τις 11 Ιανουαρίου του 1945, στην έδρα του βρετανικού στρατηγείου στην Αθήνα (πρώην μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού επί της οδού Πανεπιστημίου), διεξήχθησαν οι συνομιλίες για την για την κατάπαυση των εχθροπραξιών, μεταξύ των ελληνοβρετανικών δυνάμεων και του ΕΛΑΣ. Στις συνομιλίες συμμετείχαν, ο Ταξίαρχος Χιού Μανγουόρινγκ ως εκπρόσωπος του Υποστράτηγού Ρόναλντ Σκόμπυ και: Ο Γιάννης Ταλαγάνης(Ζεύγος), ο Μήτσος Παρτσαλίδης[45] (1903-1980), ο Ταγματάρχης Θεόδωρος Μακρίδης [Έκτορας (1899-1981)] και ο Ταγματάρχης Αθηναγόρας Αθηνέλης[Θάνας (1901-1959)], ως εκπρόσωποι της κεντρικής επιτροπής του ΕΑΜ. Η ανακωχή θα αποτελούσε το πρώτο βήμα για την σύναψη στη συνέχεια πολιτικής συμφωνίας μεταξύ του ΚΚΕ και της Ελληνικής Κυβερνήσεως. Τα διασωθέντα πρακτικά των συνομιλιών μας διαφωτίζουν για τον τρόπο που σκέφτονταν και ενεργούσαν οι πρωταγωνιστές της ταραγμένης εκείνης περιόδου.

O Μανγουόρινγκ και ο Σκόμπυ.

Οι Όροι του Σκόμπυ

Οι όροι της ανακωχής που πρότεινε ο Σκόμπυ, δεν άφηναν πολλά περιθώρια ελιγμών στην ηγεσία του ΚΚΕ και έδιναν μια σαφή ένδειξη για τους όρους της πολιτικής συμφωνίας που θα ακολουθούσε ένα μήνα μετά στην Βάρκιζα. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ έπρεπε να απομακρυνθούν σε απόσταση 25 χιλιομέτρων από την Αθήνα, την Θεσσαλονίκη και την Πάτρα. Όσες δυνάμεις παρέμεναν στην Πελοπόννησο και τα νησιά, θα αφοπλίζονταν, ενώ θα απελευθέρωναν όλους τους αιχμαλώτους συμπεριλαμβανομένων και των αμάχων ομήρων. Η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ, χωρίς εμπειρία σε τέτοιου είδους διαπραγμάτευση, προσπάθησε να παρουσιασθεί ως ο νόμιμος εκπρόσωπος των Ελλήνων, θεωρώντας την εθνική κυβέρνηση ως «κλίκα της δεξιάς». Ο Mainwaring προσγείωσε την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ ανώμαλα στην πραγματικότητα επισημαίνοντας ότι η θέση τους χειροτέρευε συνεχώς και σε περίπτωση καθυστερήσεως αποδοχής των προτεινόμενων όρων, η πρόθεση του Σκόμπυ ήταν να τους επιβάλει διά της βίας. Η υπογραφή της συμφωνίας καταπαύσεως του πυρός υπογράφηκε την 10:30 της 11ης Ιανουαρίου 1945 και θα τίθετο σε εφαρμογή από 00:01 της 14ης Ιανουαρίου.

Η Συμφωνία της Βάρκιζας

Την 2α Φεβρουαρίου 1945, στα Βλάχικα της Βάρης (Λαθουρίζα Βάρης), στην έπαυλη του βιομήχανου Πέτρου Κανελλόπουλου( 2 χλμ. από την παραλία της Βάρκιζας), ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις προκειμένου να επιτευχθεί συμφωνία για την «κατάπαυση του εμφυλίου πολέμου και τη συμφιλίωση του Ελληνικού Λαού». Στις συνομιλίες πήραν μέρος από την κυβέρνηση Πλαστήρα, οι υπουργοί Εξωτερικών Ιωάννης Σοφιανόπουλος, Εσωτερικών και Γεωργίας Ιωάννης Μακρόπουλος. Την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ αποτελούσαν ο Γεώργιος Σιάντος, ο Δημήτριος Παρτσαλίδης και ο Ηλίας Τσιριμώκος γραμματείς των κεντρικών επιτροπών του Κ.Κ.Ε, του Ε.Α.Μ, και της Ε.Λ.Δ(Ελληνικής Λαϊκής Δημοκρατίας) αντίστοιχα. Παρόντες ήσαν ως εκπρόσωποι του Ηνωμένου Βασιλείου ο μόνιμος Υπουργός της Μέσης Ανατολής Μακ Μίλαν και ο Βρετανός πρέσβης στην Ελλάδα Ρέτζιναλντ Λήπερ[46] (1888-1968). Στις 12 Φεβρουαρίου 1945 υπογράφτηκε η ειρηνευτική συμφωνία της Βάρκιζας, η οποία έθεσε «τυπικά» τέρμα στη σύγκρουση μεταξύ των ελληνικών και βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων με τις δυνάμεις του ΕΑΜ (Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου). Οι βασικές διατάξεις αφορούσαν την αποκατάσταση των δημοκρατικών ελευθεριών, την αμνήστευση των πολιτικών αλλά όχι των ποινικών αδικημάτων μετά την 4η Δεκ. 1944, την διάλυση του ΕΛΑΣ, την συγκρότηση Εθνικού Στρατού, την εκκαθάριση των Σωμάτων Ασφαλείας και του δημοσίου τομέα και την διενέργεια δημοψηφίσματος για το πολιτειακό. Οι όροι ήσαν ικανοποιητικοί για την ηττημένη στρατιωτικά αριστερά, εκτός βέβαια από την αμνηστία η οποία ουσιαστικά δεν χορηγήθηκε. Η συμφωνία της Βάρκιζας δεν έλυσε τα βαθύτερα προβλήματα της χώρας αυτά που κατά κύριο λόγο προκάλεσαν την σύγκρουση. Η συμφωνία έγινε αντικείμενο σφοδρών συζητήσεων στο χώρο της αριστεράς. Από πολλούς και αργότερα από το ΚΚΕ θεωρήθηκε ως μέγα σφάλμα. Εκείνο που εξανάγκασε το ΚΚΕ να υπογράψει την συμφωνία, ήταν η συναίσθηση πως αν αποχωρούσε άπρακτη η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ θα ξανάρχιζε ο πόλεμος, αλλά ο ΕΛΑΣ αδυνατούσε να συνεχίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.

 

Οι Αντιπροσωπείες μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας.Πρώτη σειρά από αριστερά: Ελευθ. Σκομπορίνας, Στεφ. Σαράφης, Γιώργος Σιάντος, Ηλ. Τσιριμώκος, Ιωαν. Σοφιανόπουλος

Οι Απώλειες και οι Όμηροι

Από πλευράς των κυβερνητικών δυνάμεων οι απώλειες ανήλθαν, Βρετανοί: 210 νεκρούς, 55 αγνοούμενοι. Έλληνες: 3480 νεκροί(2.540 στρατιωτικοί, 889 χωροφυλακή). Ο ΕΛΑΣ είχε περί τους 2.500 νεκρούς, άγνωστο αριθμό τραυματιών και 8.000 αιχμαλώτους. Οι νεκροί μεταξύ των αμάχων υπολογίζονται σε 10-12.000, από τις συγκρούσεις εντός της πόλεως, αλλά και από τους περί τους 10.000 ομήρους, οι οποίοι συνελήφθησαν από την πολιτοφυλακή του ΕΑΜ, μόνο και μόνο γιατί ήσαν αστοί. Οι όμηροι υποχρεώθηκαν σε πορείες θανάτου προς τα ορεινά της Στερεάς Ελλάδος υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες, με τα ελάχιστα ρούχα που τους είχαν αφήσει και χωρίς φαγητό. Οι συνολικές απώλειες κατά τις 40 ημέρες συγκρούσεων ανήλθαν στον αριθμό των 17.000 νεκρών, δηλαδή περισσότερων από όσους χάθηκαν σε 6 μήνες στον πόλεμο του 1940-41 (15.000). Μεταξύ των επωνύμων νεκρών των Δεκεμβριανών ήσαν, η ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη, ο Πρύτανης του ΕΜΠ Ιωάννης Θεοφανόπουλος, ο λογοτέχνης Σπύρος Τρικούπης(γόνος της ιστορικής οικογένεισς), Ο Στέλιος Κορυζής αδελφός του πρώην πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κορυζή, ο δημοσιογράφος του Έθνους Θωμάς Μαλαβέτας, η αθλήτρια Φαίνη Ξύδη, ο Στρατηγός Γεώργιος Μπάκος, ιδρυτής του Νοσηλευτικού Ιδρύματος του Μετοχικού Ταμείου Στρατού(ΝΙΜΙΤΣ), η Αικατερίνη Γουλανδρή, ο Ιωάννης Σβορώνος κ.α.

Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα

Ο Τσώρτσιλ γνώριζε τους Έλληνες από το 1915 και μας σκιαγραφεί με επιτυχία στην ιστορία που έγραψε για το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο «Ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ πόσο ἄθλιες εἶναι οἵ συνθῆκες τῆς ζωῆς τους, ἀπὸ τὸ πόσο κινδυνεύει ἡ χῶρα τους, αὐτοὶ εἶναι πάντα χωρισμένοι σὲ πολλὰ κόμματα, μὲ πολλούς αρχηγούς, οἵ ὁποῖοι μάχονται μεταξύ τους μ’ ἕνα ἀπεγνωσμένο πάθος». Μετά το τερματισμό του Β΄ΠΠ, μόνο στην Ελλάδα από όλες τις χώρες της Ευρώπης ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος.

Από το 1825 κατά το τρίτο έτος της Ελληνικής Επαναστάσεως, ξεκινήσαμε το πρώτο εμφύλιο και συνεχίσαμε ακάθεκτοι μέχρι το 1949. Αλληλοσκοτωνόμασταν στο όνομα πάντοτε των πλέον αγνών ιδανικών(ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη) για την απόκρυψη των πλέον ταπεινών μας κινήτρων. Ευτυχώς τα τελευταία 50 χρόνια δεν έχουμε καταφύγει στην ένοπλη βία για την κατάληψη της εξουσίας.

Κατά την διάρκεια της κατοχής δείξαμε ότι δεν είμαστε ενσυνείδητα νομοταγείς, αλλά πειθαρχούμε από το φόβο της επιβολής των ποινών. 

Το ΚΚΕ υπέγραψε τις συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας, γιατί το υποχρέωσε η ΕΣΣΔ προκειμένου να το εμποδίσει να κυριαρχήσει στην Ελλάδα. Η συμφωνία των ποσοστών υπήρξε καθοριστική για την έκβαση της συγκρούσεως. Σε περίπτωση που η Ελλάς τίθετο στην σοβιετική και όχι στην αγγλική σφαίρα επιρροής, καμία ελληνική δύναμη δεν θα σταματούσε το κόκκινο στρατό, όπως συνέβη στις χώρες που «απελευθέρωσε». Η ευκαιρία για να καταλάβει την εξουσία ήταν το διάστημα μέχρι την άφιξη των Βρετανών στην Ελλάδα. Ο Τσώρτσιλ επιδίωξε και πέτυχε να αποτρέψει το ΚΚΕ να εκμεταλλευθεί αυτό το «κενό», με αποτέλεσμα ο Σιάντος και η παρέα του να πέσουν στην παγίδα που τους έστησε. Η επίθεση του ΕΛΑΣ το Δεκέμβριο εξυπηρέτησε τα σχέδια του Τσώρτσιλ για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη καταστροφή του. Σε θέματα εξωτερικής πολιτικής υπάρχει μια παράδοση αιώνων στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η δημιουργία της βρετανικής αυτοκρατορίας δεν υπήρξε αποτέλεσμα της τύχης.

Το ΚΚΕ έχοντας φτάσει πολύ κοντά στην πλήρη επικράτηση διακατεχόταν από μια ψευδαίσθηση παντοδυναμίας, την οποία διέλυσαν οι εμπειροπόλεμες και πειθαρχημένες ελληνικές και βρετανικές μονάδες. Ο Σιάντος όταν διέταξε τον ΕΛΑΣ να αλώσει την Αθήνα, δεν πολεμούσε τον Παπανδρέου, αλλά τον Τσώρτσιλ. Η σύσκεψη των Χριστουγέννων υπήρξε η ευκαιρία του Σιάντου να περιορίσει τη "ζημιά" και να ξανασυμμετάσχει στην κυβέρνηση σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τη Συμφωνία του Λιβάνου.

Η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του ΚΚΕ έδειξε ότι ήταν ανεπαρκής για ένα τέτοιο εγχείρημα. Ο ΕΛΑΣ αποδείχθηκε κατώτερος των Βρετανών, της Ελληνικής Ταξιαρχίας, αλλά και των ανδρών της χωροφυλακής στο Σύνταγμα Μακρυγιάννη. Η στρατιωτική ηγεσία του ΕΛΑΣ ενήργησε απροετοίμαστη, χωρίς σχέδιο και πολέμησε ως συνονθύλευμα ενόπλων.

Η μη χρησιμοποίηση όλων των διατιθέμενων δυνάμεων, εάν έγινε γιατί η ηγεσία του πίστευε ότι επαρκούσαν οι υπάρχουσες μονάδες του ΕΛΑΣ στην Αττική, δείχνει αδυναμία ορθή εκτιμήσεως της καταστάσεως και δικαιολογείται με το σκεπτικό ότι, αυτές τις γνώσεις είχαν αυτά έκαναν. Εάν έγινε λόγω της τυφλής υπακοής στο Στάλιν, τότε σημαίνει ότι προκάλεσαν το αιματοκύλισμα εκ προθέσεως, γνωρίζοντας ότι δεν μπορούσαν να επικρατήσουν.

 

Αντιστράτηγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Δεκέμβριος 2023

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου, Αθήνα 1948.
  • ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε, Αθήνα 1977.
  • Σόλων Γρηγοριάδης, Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974, Τόμος 3ος, Εκδόσεις Καπόπουλος 1973.
  • Κομνηνού Πυρομάγλου, Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΣ, Εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1988.
  • Αρχεία Γενικού Επιτελείου Στρατού, Κατοχή και Αντίσταση, Εκδόσεις ΓΕΣ 1998.
  • Τάκης Λαζαρίδης, Απλά Μαθήματα Ιστορίας, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ, Αθήνα 1998.
  • Γιώργος Μαργαρίτης, Ιστορία του Εμφυλίου Πολέμου, Εκδόσεις Βιβλιόραμα, Αθήνα 2001.
  • Μαργαρίτα Λαζαρίδου, Πόλεμος και Αίμα, Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, Αθήνα 2010.
  • Jonathan Fenby, Συμμαχία Ρούσβελτ-Στάλιν-Τσώρτσιλ, ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε, Αθήνα 2011.
  • Ουίνστον Τσώρτσιλ, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε, Αθήνα 2013.
  • Πέτρος Στ. Μακρής Στάϊκος, Ο «Δεκέμβρης» του 1944, 4 ΑΓΝΩΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ , Αθήνα 2014.
  • Στάθης Ν. Καλύβας, Νίκος Μαραντζίδης, ΕΜΦΥΛΙΑ ΠΑΘΗ, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα Σεπ 2015.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]Την 27η Σεπτεμβρίου 1941 ιδρύθηκε στην υπόδουλη Αθήνα το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (EAM). Την ιδρυτική διακήρυξη υπέγραψαν ο Ελευθέριος Αποστόλου από το ΚΚΕ, ο Χρήστος Χωμενίδης από το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος, ο Ηλίας Τσιριμώκος από την Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας και ο Απόστολος Βογιατζής από το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος. Η ίδρυση του ΕΑΜ οφείλονταν σε πρωτοβουλία του ΚΚΕ το οποίο έλαβε 6% στις εκλογές του Ιανουαρίου του 1936, ενώ τα υπόλοιπα κόμματα δεν ξεπέρασαν το 1%. Έθετε ως πρώτο σκοπό της ιδρύσεώς του: «Tην απελευθέρωση του έθνους από τον ξένο ζυγό και την απόκτηση πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας». Αμέσως μετά διακήρυττε την διενέργεια εκλογών, προκειμένου ο ελληνικός λαός να αποφασίσει για τον τρόπο διακυβερνήσεώς του. Η ίδρυσή του υπήρξε από τις πλέον σοβαρές προσπάθειες για την οργάνωση της αντιστάσεως κατά των κατακτητών της χώρας.

[2]Την 25η Ιουλίου 1943, το Μεγάλο Φασιστικό Συμβούλιο αποφάσισε την καθαίρεση του Μουσολίνι, από την θέση του πρωθυπουργού της χώρας. Ο βασιλεύς Βίκτωρ Εμμανουήλ ανέθεσε την εξουσία στον 70χρονο Στρατάρχη Πιέτρο Μπαντόλιο. Ο Ιταλός δικτάτορας φυλακίσθκε στο Γκράντ Σάσσο των Αμπρουζίων Ορέων. Την 8η Σεπ. ο Μπαντόλιο ανακοίνωσε την συνθηκολόγηση της Ιταλίας και την συμπαράταξή της με τις συμμαχικές δυνάμεις. Η ενέργεια αυτή έφερε πιο κοντά την ήττα του άξονος.

[3] Ο ΕΔΕΣ ιδρύθηκε την 9η Σεπτεμβρίου 1941, από τους απόστρατους Συνταγματάρχες Ναπολέοντα Ζέρβα, Λεωνίδα Σπάη και τον δικηγόρο Ηλία Σταματελόπουλο. Ο Ζέρβας ανακήρυξε ερήμην ως αρχηγό τον Αντιστράτηγο ε.α. Νικόλαο Πλαστήρα, θέλοντας να δείξει τον αντιμοναρχικό χαρακτήρα της οργανώσεως και την βενιζελική του ταυτότητα. Το καταστατικό της οργανώσεως έθετε ως στόχο «Να εγκαθιδρύσει εις την Ελλάδα δημοκρατικό πολίτευμα σοσιαλιστικής μορφής, οιανδήποτε και αν είναι η έκβαση του πολέμου», την κατάργηση της βασιλείας, την τιμωρία των μεταξικών και την εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από όποιον «δεν θα έχει αποδεδειγμένως εθνική δημοκρατική σοσιαλιστική συνείδηση». Στην συνέχεια η στελέχωσή του με πολλούς αξιωματικούς που δεν επιθυμούσαν την επικράτηση του ΚΚΕ, σε συνδυασμό με την ένοπλη σύγκρουση με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ο πολιτικός προσανατολισμός του στράφηκε προς τα δεξιά και προς τον Βασιλέα.

Από αριστερά, Στέφανος  Μεταξάς, Τομ Μπάρνς, Ναπ. Ζέρβας, Κομνηνός Πυρομάγλου, Αριστείδης Μεταξάς.

[4] Το χρονικό διάστημα από 10 Οκτ. 1943 έως 29 Φεβ 1944, δυνάμεις του ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) που συγκροτούσαν το στρατιωτικό σκέλος του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), προσπάθησαν να διαλύσουν τις ΕΟΕΑ (Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών), που αποτελούσαν τα ένοπλα τμήματα του ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος). Ο ΕΛΑΣ είχε ισχυρή παρουσία σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδος, ενώ ο ΕΔΕΣ επικρατούσε στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου. Ο ΕΛΑΣ διέθετε 35.000 άνδρες υπό τα όπλα και 20.000 σε εφεδρεία, ενώ ο ΕΔΕΣ 8.000 άνδρες και ελάχιστες εφεδρείες. Ο Συνταγματάρχης Στέφανος Σαράφης ήταν ο στρατιωτικός διοικητής του ΕΛΑΣ και είχε την έδρα του στο Περτούλι Τρικάλων. Ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ Γιώργος Σιάντος ήταν όμως ο ουσιαστικός αρχηγός. Ο αρχηγός του ΕΔΕΣ Συνταγματάρχης Ναπολέων Ζέρβας είχε το αρχηγείο του στο χωριό Βουλγαρέλι στο όρος Τζουμέρκα του νομού Άρτης. Την 29η Φεβρουαρίου1944, μετά τις πιέσεις που ασκήθηκαν από το Κάιρο, το Λονδίνο, αλλά και την Μόσχα, οδήγησαν στην ανακωχή των εχθροπραξιών και την υπογραφή της συμφωνίας Μυρόφυλλου(Νομός Τρικάλων)-Πλάκας(Νομός Άρτης), η οποία η οποία σταμάτησε προσωρινά την σύγκρουση μεταξύ του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ.

[5] Ο Γεώργιος Παπανδρέου (1888 Καλέντζι Αχαΐας-1968 Αθήνα). Διετέλεσε 3 φορές πρωθυπουργός, το 1944, το 1963 και το 1964, συνολικά επί 2,5 έτη. Έμεινε στην ιστορία με το προσωνύμιο «Ὁ Γέρος τῆς Δημοκρατίας». Πατέρας του ήταν ο ιερέας Ανδρέας Σταυρόπουλος. Το 1901 άλλαξε το επώνυμό του σε Παπανδρέου. Αποφοίτησε με άριστα από την νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1909 και συνέχισε τις σπουδές του στο Βερολίνο. Δεν έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους, απαλλαγείς λόγω προβλημάτων υγείας. Ο αδελφός του Νίκος σκοτώθηκε στην μάχη του Κιλκίς(Ιουλ. 1913). Ο Παπανδρέου υπήρξε γνήσιος κεντρώος δημοκράτης, συμβιβαστικός και όταν χρειάσθηκε δυναμικός, ο οποίος παρέμεινε πάντοτε πιστός στις αρχές και τα πιστεύω του. Απεβίωσε την 1η Νοεμβρίου 1968 στην Αθήνα. Η κηδεία του αποτέλεσε την αφορμή της πρώτης διαδηλώσεως κατά της στρατιωτικής δικτατορίας, που επιβλήθηκε το 1967.

 

Ο Γεώργιος Παπανδρέου.

[6] Ο Ιωάννης Ράλλης(Αθήνα 1878-1946), ήταν μακεδονομάχος και απόγονος ιστορικής βυζαντινής οικογένειας των Ράλληδων. Ο πατέρας του Δημήτριος διετέλεσε πρωθυπουργός σε βραχύβιες κυβερνήσεις. Αποφοίτησε από την Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ και άσκησε τη δικηγορία. Ήταν παντρεμένος σε πρώτο γάμο με την Ασπασία Μαυρομιχάλη κόρη του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη με την οποία απέκτησαν δύο γιους, τους Δημήτριο και Κυριακούλη Ράλλη, και σε δεύτερο γάμο με τη Ζαΐρα Θεοτόκη, αδελφή του πρωθυπουργού Ιωάννη Θεοτόκη με την οποία απέκτησαν το Γεώργιο Ράλλη μετέπειτα πρωθυπουργό(1980-1981), και τη Νίκη Ράλλη. Ο Ιωάννης Ράλλης παντρεύτηκε σε τρίτο γάμο με την Ειρήνη Λατσένκο.

Ο Ιωάννης Ράλλης.

[7] Ο Υποστράτηγος Νεόκοσμος Γρηγοριάδης (1879 Κωνσταντινούπολη-1967), το 1907 αποφοίτησε από την Στρατιωτική Σχολή Υπαξιωματικών. Έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους, την εκστρατεία στην Ουκρανία και την Μικρασιατική Εκστρατεία. Το Νοέμβριο του 1922, κατά την δίκη των έξι διορίσθηκε Επαναστατικός Επίτροπος. Το 1926 προήχθη σε Υποστράτηγο, αλλά την ίδια χρονιά αποστρατεύθηκε.

 Ο Υποστράτηγος Νεόκοσμος Γρηγοριάδης.

[8] Ο Αλέξανδρος Σβώλος (Κρούσοβο Σκοπίων 1892-1956) σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Κωνσταντινουπόλεως και Αθηνών. Το 1929 έλαβε την έδρα του Συνταγματικού Δικαίου, όπου παρέμεινε μέχρι το 1946 οπότε και αποπέμφθηκε οριστικά κατηγορούμενος ως «ελληνόφων καθηγητής και αποστάτης της εθνικής ιδέας». Το 1944 έγινε Πρόεδρος της ΠΕΕΑ και συμμετείχε μ΄ αυτή την ιδιότητα στο Συνέδριο του Λιβάνου. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1944 ο Σβώλος ανέλαβε υπουργός Οικονομικών της Οικουμενικής Κυβερνήσεως υπό το Παπανδρέου.

Ο Αλέξανδρος Σβώλος.

[9] Οι 25 σύνεδροι που προσκλήθηκαν και έλαβαν μέρος στο Συνέδριο του Λιβάνου, εκπροσωπώντας 15 κόμματα και οργανώσεις ήταν:

  • Ο Πρόεδρος της σχηματισθείσας κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου, ως εκπρόσωπος του Δημοκρατικού σοσιαλιστικού Κόμματος.
  • Οι Σοφοκλής Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Ρέντης, Γεώργιος Εξηντάρης και Γεράσημος Βασιλειάδης (Κόμμα των Φιλελευθέρων).
  • Ο Δημήτριος Λόντος (Λαϊκό Κόμμα).
  • Ο Σπύρος Θεοτόκης (Εθνικό Λαϊκό Κόμμα).
  • Ο Γεώργιος Σακαλής (Προοδευτικό Κόμμα).
  • Ο Αλέξανδρος Μυλωνάς (Αγροτικό Δημοκρατικό Κόμμα).
  • Ο Ιωάννης Σοφιανόπουλος (Ένωση Αριστερών).
  • Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος (Εθνικό Ενωτικό Κόμμα).
  • Ο Φίλιππος Δραγούμης (Ανεξάρτητος).
  • Ο Αλέξανδρος Σβώλος και οι Άγγελος Αγγελόπουλος και Νικόλαος Ασκούτσης της ΠΕΕΑ [Πρόεδρος και μέλη της Πανελλήνια Επιτροπή Εθνικής Ανεξαρτησίας(ΠΕΕΑ).
  • Ο Πέτρος Ρούσος (ΚΚΕ).
  • Ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης και Δημήτριος Στρατής (Πρόεδρος και μέλος του ΕΑΜ)
  • Ο Υποστράτηγος Στέφανος Σαράφης (Αρχηγός του ΕΛΑΣ).
  • Ο Κομνηνός Πυρομάγλου, ο Συνταγματάρχης Στέφανος Μεταξάς και ο Λοχαγός Αριστείδης Μεταξάς(Υπαρχηγός και μέλη του ΕΔΕΣ)
  • Ο Γεώργιος Καρτάλης [Αντιστασιακή Οργάνωση Εθνική και Κοινωνική Αναγέννηση(ΕΚΚΑ).
  • Ο Υποστράτηγος Κωνσταντίνος Βεντήρης και ο Αντώνιος Σταθάτος (Εθνική Δυναμική Οργάνωση]).
  • Ο Άγγλος Πρέσβης Ρέντζιλαντ Λήπερ.

[10] Ο Γιώργος «Γιώργης» Σιάντος (1890 Καρδίτσα-1947), Ψευδώνυμα: Γέρος, Σαγκαρινός, Θείος, ΄ξεκίνησε από καπνεργάτης και υπήρξε κορυφαίο στέλεχος του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα, καθοδηγητής του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ. Σφράγισε με τη δράση του την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης και των Δεκεμβριανών, κατέχοντας τη θέση του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ από το 1941 μέχρι το 1944 και έχοντας την κυριότερη ευθύνη για την πολιτική του κόμματος της περιόδου αυτής.

Ο Γιώργος «Γιώργης» Σιάντος.

[11] Ο Συνταγματάρχης Γκριγκόρυ Ποππώφ(1913-1980) ήρθε στην Ελλάδα την 24η Ιουλίου 1944, ως επικεφαλής οκταμελούς Σοβιετικής Στρατιωτικής Αποστολής και εγκαταστάθηκε στο Περτούλι Καρδίτσας. Σε αναφορά του προς τη Μόσχα χαρακτήρισε τους Έλληνες αντάρτες ως μία "ένοπλη συμμορία η οποία δεν χρίζει σοβιετικής υλικής στήριξης".

Ο Συνταγματάρχης Γκριγκόρυ Ποππώφ.

[12] Στο ανάκτορο των βασιλέων της Νάπολης, ένα από τα μεγαλύτερα που ανεγέρθηκαν στην Ευρώπη το οποίο θεωρείται ως το κύκνειο άσμα της θεαματικής τέχνης του Μπαρόκ.

[13] O Χάρολντ Μακμίλαν, [1894-1986 (Harold Macmillan)], διετέλεσε πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου από το 1957 έως το 1963, Υπουργός Εξωτερικών και Υπουργός Οικονομικών στη κυβέρνηση υπό τον Άντονι Ήντεν(1955-1957). Έμεινε γνωστός για τον ρεαλισμό το πνεύμα και τις ικανότητές του. Τραυματίστηκε σοβαρά ως αξιωματικός πεζικού κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και υπέφερε από πόνο και μερική ακινησία για το υπόλοιπο της ζωής του.

O Χάρολντ Μακμίλαν.

[14] Ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης (1903 Αγριά Μαγνησίας-1958) ήταν Έλληνας δικηγόρος, μαρξιστής, βουλευτής και ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, υπουργός Εργασίας στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου, αντιστασιακός και υπουργός Δικαιοσύνης της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης. Το 1949, μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού κατέφυγε μαζί με την ηγεσία του ΚΚΕ στις ανατολικές χώρες και πέθανε στη Πράγα.

Ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης.

 [15] Ο Γιάννης Ζεύγος (πραγματικό όνομα Γιάννης Ταλαγάνης (Δόριζα Αρκαδίας 1897-1947) ήταν Έλληνας δάσκαλος, δημοσιογράφος, ιστορικός και ανώτατο στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. έχοντας διατελέσει Υπουργός Γεωργίας στην οικουμενική κυβέρνηση. Στα πρώτα του γραπτά υπέγραφε ως "Πολύβιος" ενώ στον κομματικό τύπο αρθρογραφούσε μαζί με τη σύζυγό του, Καίτη, υπογράφοντας ως Ζεύγος -Ζεύγος για συνωμοτικούς λόγους. Το προσωνύμιό τους αυτό έγινε τελικά το επώνυμό τους. Δολοφονήθηκε τον Μάρτιο του 1947 στη Θεσσαλονίκη.

Ο Γιάννης Ζεύγος.

[16] Ο Ηλίας Τσιριμώκος (1907 Λαμία-1968), αποφοίτησε από το Νομικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών και συμπλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι. Το 1936 εκλέχθηκε βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Κατά την διάρκεια της κατοχής ίδρυσε με τον Αλέξανδρο Σβώλο το κόμμα «Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας», με το οποίο συμμετείχε στην ίδρυση του ΕΑΜ. Συμμετείχε στο κόμμα της «Ένωσης Κέντρου» και ανέλαβε Υπουργός των Εσωτερικών στη Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου. Συμμετείχε στην «αποστασία» και δέχθηκε την εντολή σχηματισμού κυβερνήσεως, χωρίς όμως να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης.

O Ηλίας Τσιριμώκος.

[17] Ο Υποστράτηγος Στέφανος Σαράφης (Τρίκαλα 1890-1957), συμμετείχε στους Βαλκανικούς Πολέμους με τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού.  Συμμετείχε στο αποτυχημένο κίνημα του Βενιζέλου της 5ης Μαρτίου 1935, συνελήφθη και καταδικάσθηκε σε ισόβια κάθειρξη και καθαίρεση. Επανήλθε στο βαθμό του μετά την αμνηστία που χορηγήθηκε από τον Βασιλέα Γεώργιο Β΄ το ίδιο έτος. Κατά την κατοχή οργάνωσε την Αντιστασιακή «Οργάνωση 3 Α(Αγών Ανόρθωση- Ανεξαρτησία. Την 1η Μαρτίου 1943, ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής του ΕΛΑΣ, αφού πρώτα κρατήθηκε και διαπομπεύθηκε από τους κομμουνιστές. Το 1956 εκλέχθηκε βουλευτής με το κόμμα της ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά).

Ο Υποστράτηγος Στέφανος Σαράφης.

[18] Ο Αντιστράτηγος Ναπολέων Ζέρβας (1891 Άρτα-1957) το 1914 αποφοίτησε από τη Σχολή Υπαξιωματικών με το βαθμό του Επιλοχία. Πολέμησε στους Βαλκανικούς και στο Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμό και ανήκε στο Κόμμα των Φιλελευθέρων. Μετά το πόλεμο ίδρυσε το «Εθνικό Κόμμα Ελλάδος», το οποίο στις εκλογές του 1946 κέρδισε 25 θέσεις στο κοινοβούλιο. Συμμετείχε στη κυβέρνηση Δημητρίου Μαξίμου ως Υπουργός Δημοσίας Τάξεως. Στη συνέχεια προσχώρησε στο κόμμα των Φιλελευθέρων και χρημάτισε Υπουργός Δημοσίων Έργων και Ναυτιλίας στην κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου(1950-51).

 

Ο Αντιστράτηγος Ναπολέων Ζέρβας.

[19] Ο Στρατηγός Σερ Ρόναλντ Σκόμπι [1893-1969(Ronald Scobie)], πολέμησε στον Α΄ΠΠ ως Ταγματάρχης του Μηχανικού και στον Β΄ΠΠ με το βαθμό του στρατηγού. Η δράση συνδέθηκε στενά με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα με το τέλος της γερμανικής κατοχής. Ανακηρύχθηκε ιππότης της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και τιμήθηκε με πολλα παράσημα.

Ο Στρατηγός Σερ Ρόναλντ Σκόμπι.

[20] Ο Αντιστράτηγος Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος (1891 Καλάβρυτα-1962), πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους, στο Α΄ΠΠ, την Μικρασιατική Εκστρατεία και στον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο ως Διοικητής της XV Μεραρχίας Πεζικού, ενώ το 1946 ανέλαβε Αρχηγός του ΓΕΣ. Διετέλεσε υπουργός σε υπηρεσιακές κυβερνήσεις και γενικός γραμματέας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.

Ο Αντιστράτηγος Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος.

[21] Τα Τάγματα Ασφαλείας, ή Τάγματα Ευζώνων(επειδή έφεραν την Ευζωνική ενδυμασία), ή «Ράλληδες», ιδρύθηκαν το Απρίλιο του 1943 επί της κατοχικής κυβερνήσεως Ιωάννη Ράλλη. Συγκροτήθηκαν με σκοπό το περιορισμό της δράσεως του ΕΛΑΣ, οπλίστηκαν από τη Βέρμαχτ και τελούσαν υπό γερμανική διοίκηση. Τα Τάγματα Ασφαλείας ποτέ δεν αναγνωρίστηκαν ως αντιστασιακές οργανώσεις, ενώ στις συμφωνίες Λιβάνου και Καζέρτας προβλέπονταν η διάλυσή τους. Όσοι από τους άνδρες των ταγμάτων ασφαλείας πολέμησαν στο πλευρό της ελληνικής κυβερνήσεως κατά τα Δεκεμβριανά, απαλλάχθηκαν από την παραπομπή τους στη δικαιοσύνη λόγω συνεργασίας με τον εχθρό.

[22] O Τζον Στήβενς (1913-1973) John Stevens, στις αρχές του 1943, τοποθετήθηκε επικεφαλής του Ελληνικού Τμήματος του κλάδου του SOE. Τον Απρίλιο του 1943 έπεσε με αλεξίπτωτο στην Πίνδο και συνέταξε σχετική έκθεση για την παρεμπόδιση καταλήψεως της εξουσίας από το ΚΚΕ. Μετά τον πόλεμο τοποθετήθηκε Εκτελεστικός Διευθυντής του Ηνωμένου Βασιλείου στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Ο Τζον Στήβενς.

[23] Η SOE [(Special Operations Executive), Εκτελεστικό Ειδικών Επιχειρήσεων] υπήρξε βρετανική οργάνωση που ιδρύθηκε την 22α Ιουλίου 1940, μετά την ήττα της Γαλλίας από τους Γερμανούς και υπάγονταν στο Υπουργείο Χρηματοδοτήσεως του Πολέμου. Σκοπός της SOE ήταν η διεξαγωγή κατασκοπείας, δολιοφθορών, συλλογής πληροφοριών και παροχής υποστηρίξεως των αντιστασιακών κινημάτων στις κατεχόμενες από την Γερμανία χωρών της Ευρώπης. Η οργάνωση απασχολούσε περισσότερα από 13.000 άτομα, εκ των οποίων 3.000 ήσαν γυναίκες.

Το έμβλημα της SOE

[24] ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΛΛΑ∆ΟΣ
ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ
Αθήναι: 13-8-44 Αριθ. 53

Προς τον Γενικό Γραµµατέα Πόλης

Ύστερα από διαπραγµατεύσεις µε την Γερµανική ∆ιοίκηση καταλήξαµε µαζί σε συµφωνίες πού, πρέπει στο µέλλον να τις εφαρµόσουµε, πιστά, γιατί αυτό επιβάλλουν τά κοµµατικά µας συµφέροντα. Σύµφωνα µε αυτές κάθε σαµποτάζ ή οποιαδήποτε άλλη ενέργεια µας ενάντια οπλιτών ή βαθµοφόρων τοϋ στρατού κατοχής θα γίνεται ύστερα άπό σχετικές υποδείξεις του Αρχηγού της Γκεστάµπο. ∆όστε εποµένως εντολή στις αχτίδες να πάψουν στο έξης οι ξεκάρφωτες ενέργειες. Οπλισµός µας εξασφαλίστηκε αρκετός. Σάν υπεύθυνο για τη δουλειά αύτη ή Γερµανική ∆ιοίκηση όρισε τον Ταγµατάρχη Όττο του 2ου Γραφείου. Ακόµη, ανέλαβαν υποχρεώσεις να µας ειδοποιούν δια τα µπλόκα και τις συλλήψεις, ώστε κανείς να µην ύπάρχη κίνδυνος για τα µέλη της Οργανώσεως µας.
Παράλληλη υποχρέωση αναλάβαµε κι εµείς για την περίπτωση της αποχώρησης τους άπό την Ελλάδα. Κανένας δεν πρέπει νά ένοχληθή.

Ό Γραµµατέας

Γιώργος Σιάντος Υπογραφή.

[25] Την 1η Σεπτεμβρίου 1944, οι Ομάδες Μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ υπέγραψαν σύμφωνο[25] με την Γερμανική Διοίκηση, να μην τους προσβάλλουν κατά την αποχώρηση τους, με την δέσμευση «να διατάξουν την αναχώρηση των Ταγμάτων Ασφαλείας από τη Θεσσαλονίκη την οποία θα παραδώσει στον εφεδρικό ΕΛΑΣ».

[26] Στις 9 Οκτωβρίου 1944, συμφωνήθηκαν από τους δύο ηγέτες τα ποσοστά επιρροής στις χώρες της Βαλκανικής(Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία, Ρουμανία) και την Ουγγαρία. Η Βρετανία και οι ΗΠΑ είχας ποσοστό επιρροής επί της Ελλάδος 90%, ενώ η ΕΣΣΔ 10%. Τα αντίστροφα ποσοστά συμφωνήθηκαν για την Βουλγαρία και την Ρουμανία, ενώ για την Γιουγκοσλαβία και την Ουγγαρία κατέληξαν στο 50-50. Η συμφωνία γράφηκε ιδιοχείρως από τον Τσώρτσιλ σε ένα μικρό φύλλο χαρτιού.

[27] Ο Αντιστράτηγος Θρασύβουλος Τσακαλώτος(Πρέβεζα 1897-1989), το 1916 αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού Πεζικού. Πολέμησε στον Α΄ ΠΠ, στην Μικρασιατική Εκστρατεία, ενώ στο πόλεμο του 1940, συμμετείχε ως Διοικητές του 3/40 Συντάγματος Ευζώνων στην Ήπειρο. Το 1943 διέφυγε στην Αίγυπτο και τον Ιούλιο του 1944 ανέλαβε τη Διοίκηση της ΙΙΙης Ορεινής Ταξιαρχίας. Κατά το πόλεμο για την καταστολή της ένοπλης ανταρσίας του ΚΚΕ ήταν διοικητής του Β΄ Σώματος Στρατού. Το 1951 ανέλαβε Αρχηγός του ΓΕΣ. Το 1955, μετά την αποστρατεία του ο Κωνσταντίνος Καραμανλής το τοποθέτησε Πρέσβη στη Γιουγκοσλαβία.

Ο Αντιστράτηγος Θρασύβουλος Τσακαλώτος.

[28] Ο Ιερός Λόχος ήταν ελληνική στρατιωτική μονάδα, που συγκροτήθηκε το 1942 στη Μέση Ανατολή και αποτελείτο εξ ολοκλήρου από Αξιωματικούς των τριών όπλων(Στρατό, Ναυτικό Αεροπορία), της Βασιλικής Χωροφυλακής. και μαθητών της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, υπό την διοίκηση του Συνταγματάρχου(ΠΖ) Χριστόδουλου Τσιγάντε. Πολέμησε στην Βόρειο Αφρική(Λιβύη-Τυνησία) και στο Αιγαίο κυρίως σε καταδρομικές και εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Διαλύθηκε τον Αύγουστο του 1945 και αποτέλεσε το φυτώριο των ανδρών των σύγχρονων ελληνικών Ειδικών Δυνάμεων. Οι συνολικές απώλειες του Ιερού Λόχου ανήλθαν σε 25 νεκρούς, 56 τραυματίας, 3 αγνοούμενους και 29 ομήρους, ενώ η δύναμη ανέρχονταν σε 1.000 άνδρες.

Το έμβλημα του Ιερού Λόχου.

[29] Ο Αντιστράτηγός Χριστόδουλος Σβορώνος-Τσιγάντες(Ρουμανία 1897-Λονδίνο 1970). Το 1914 εισήλθε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πολέμησε στο Μακεδονικό Μέτωπο, συμμετείχε στο εκστρατευτικό σώμα στην Ουκρανία το 1919 και στην Μικρασιατική εκστρατεία. Η συμμετοχή του με το βαθμό του αντισυνταγματάρχου στο αποτυχημένο κίνημα του Μαρτίου του 1935 είχε ως επακόλουθο την καθαίρεσή του και την καταδίκη του σε ποινή ισόβιων δεσμών. Με την παλινόρθωση της μοναρχίας, το Νοέμβριο του 1935, απονεμήθηκε βασιλική χάρη στον Τσιγάντε, ο οποίος έλαβε άδεια να αναχωρήσει για το εξωτερικό, όχι όμως και να επιστρέψει στο στράτευμα. Κατετάγη στη Λεγεώνα των Ξένων με το βαθμό του λοχαγού, υπηρέτησε ως αξιωματικός-σύνδεσμος με τις «Ελεύθερες Γαλλικές Δυνάμεις» του στρατηγού Ντε Γκωλ και έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις στην Ανατολική Αφρική. Το 1942, με την αμνηστία που δόθηκε από την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία και επανήλθε στις τάξεις του Ελληνικού Στρατού με το βαθμό του Συνταγματάρχου και ανέλαβε την διοίκηση του Ιερού Λόχου. Μετά την απελευθέρωση της χώρας ο Τσιγάντες διετέλεσε Στρατιωτικός Διοικητής Αρχιπελάγους και Αρχηγός της Ελληνικής Στρατιωτικής Αποστολής Δωδεκανήσων. Αποστρατεύτηκε το 1948, κατόπιν αιτήσεως του. Εργάστηκε ως πολιτικός σχολιαστής στις εφημερίδες «Έθνος», «Ελευθερία» και «Τα Νέα» και διετέλεσε γενικός διευθυντής της Ελληνικής Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ).

Ο Αντιστράτηγός Χριστόδουλος Τσιγάντες.

[30] Ο Γιάννης Ιωαννίδης[1900 Μπουργάς(Πύργος Βουλγαρίας)-1967] εργάσθηκε ως κουρέας επί δεκαπενταετία. Υπήρξε ηγετικό στέλεχος και βουλευτής του ΚΚΕ, αντιστασιακός, οργανωτικός γραμματέας του ΚΚΕ την περίοδο της Κατοχής, εθνοσύμβουλος Βόλου στη ΠΕΕΑ, μέλος της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης και της ηγεσίας του ΔΣΕ(Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας).

Ο Γιάννης Ιωαννίδης.

[31] Ο Σόλων Ζέφυρος Γρηγοριάδης (1912-1994), ήταν υιός του Νεόκοσμου Γρηγοριάδη αποφοίτησε από την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το 1932, αλλά εγκατέλειψε το Πολεμικό Ναυτικό το 1935 και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και τη συγγραφή βιβλίων.

 O Σόλων Γρηγοριάδης.

[32] Ο αρχιτέκτονας Άλμπερτ Σπέερ (1905-1981) (Albert Speer), ήταν μεγαλοαστικής καταγωγής, από πατέρα και παππού αρχιτέκτονες. Διετέλεσε υπουργός Εξοπλισμών του Τρίτου Ράιχ. Στη δίκη της Νυρεμβέργης καταδικάστηκε σε φυλάκιση 20, κριθείς ένοχος για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και παραβάσεις του δικαίου του πολέμου. Ήταν από τους λίγους ναζιστές αξιωματούχους που κατά τη διάρκεια της δίκης εξέφρασαν τύψεις και ενοχές για τα εγκλήματα των ναζιστών.

 Ο Άλμπερτ Σπέερ.

[33] Ο Βάσος Μαθιόπουλος(1928 Αθήνα-2013) ήταν διδάκτορας Δικαίου του Πανεπιστημίου της Βόννης. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας 1967-74 διετέλεσε πολιτικός σχολιαστής της Ντόιτσε Βέλε, ενώ παράλληλα, ανέπτυξε και έντονη αντιστασιακή δράση. Συγγραφέας πολλών βιβλίων για την Αντίσταση, συνεργάστηκε με γερμανικές και ελβετικές εφημερίδες και ραδιοφωνικά συγκροτήματα, καθώς και με τις εφημερίδες «Τα Νέα» και «Το Βήμα», ως ανταποκριτής στη Δυτική Ευρώπη.

Ο Βάσος Μαθιόπουλος.

[34] O Στρατηγός Άλφρεντ Γιοντλ(1890-1946) (Alfred Jodl), υπήρξε στενός συνεργάτης του Χίτλερ. Κατείχε την θέση του αρχηγού του επιτελείου επιχειρήσεων της Ανώτατης Διοικήσεως της Βέρμαχτ(Oberkommando der Wehrmacht, OKW). Υπήρξε κατηγορούμενος στην δίκη της Νυρεμβέργης, κρίθηκε ένοχος όλων των κατηγοριών και καταδικάσθηκε σε θάνατο διά απαγχονισμού. Εκτελέσθηκε την 16 Οκτ 1946.

Ο Στρατηγός Άλφρεντ Γιοντλ.

[35] Ο Ψυχρός Πόλεμος αφορά την περίοδο από το 1947 έως το 1991 και αναφέρεται στον ανταγωνισμό σε γεωπολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ και των χωρών των Στρατιωτικών συμμαχιών του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Τερματίσθηκε με τη διάλυση της ΕΣΣΔ την 26 Δεκεμβρίου 1991.

[36] Κυβερνητικές δυνάμεις

  1. ΒΡΕΤΑΝΙΚΕΣ: 23η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία, 2η Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών, 139 Ταξιαρχία Πεζικού δύο μικρά σμήνη αεροπλάνων
  2. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ: 3η Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία (ΕΟΤ) υπό τον Συνταγματάρχη Θρασύβουλο Τσακαλώτο, με 205 Αξιωματικούς, 2.530 Οπλίτες και 34 όλμους.
  3. Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή με 3.000 άνδρες.
  4. Αστυνομία Πόλεων με 2.500 άνδρες.
  5. Ανασυσταθείσα Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων με 256 Αξιωματικούς, Υπαξιωματικούς και Ευέλπιδες.
  6. Πυρήνες των 101,141 και 142 Ταγμάτων Εθνοφυλακής.
  7. 400-600 άνδρες του Βασιλικού Ναυτικού.
  8. 200 άνδρες της οργάνωσης «Χ» υπό τον Αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Γρίβα.
  9. 300-400 άνδρες άλλων εθνικών οργανώσεων (ΡΑΝ, ΠΕΑΝ, κλπ).

[37]Δυνάμεις του ΕΛΑΣ

  1. Α’ Σώμα Στρατού με την 1η ταξιαρχία (2 Συντάγματα με 2.950 άνδρες), την 2η ταξιαρχία (2 Συντάγματα με 2.950 άνδρες), το 5ο Σύνταγμα με 1.000 άνδρες, το 6ο Σύνταγμα με 1.600 άνδρες και μηχανοκίνητο τμήμα 250 ανδρών.
  2. 2η Μεραρχία με 2 συντάγματα (2.500 άνδρες).
  3. 1 Σύνταγμα της 3ης μεραρχίας.
  4. 2 Συντάγματα της 13ης μεραρχίας.
  5. ΕΠΟΝ
  6. Εφεδρικός ΕΛΑΣ με 10-15.000 άνδρες.
  7. ΕΛΑΝ Εθνική Πολιτοφυλακή
  8. ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκού Αγώνα).

[38] Ο Δημήτριος Δημητρίου, Νικηφόρος (1921 Άνω Αγόριανη Παρανασίδος-2000), υπήρξε καπετάνιος του ΕΛΑΣ. Το 1940, με την κήρυξη του Ελληνο-ϊταλικού πολέμου, ορκίσθηκε ανθυπίλαρχος και στάλθηκε στο μέτωπο. Πολέμησε κατά των Γερμανών εισβολέων στα Ελληνο-βουλγαρικά σύνορα ως διοικητής διμοιρίας βαρέων πολυβόλων στο 193ο Μηχανοκίνητο Σύνταγμα. Κατά τα Δεκεμβριανά (Δεκ 1944) το σύνταγμα του αιχμαλωτίσθηκε και ο ίδιος παρέμεινε φυλακισμένος μέχρι το 1952.

Ο Δημήτριος Δημητρίου, Νικηφόρος

[39] Το Σύνταγμα Μακρυγιάννη θεωρήθηκε, από την ηγεσία του ΕΛΑΣ, ως το τελευταίο εμπόδιο προς την πλατεία Συντάγματος και επομένως την κατάληψη της εξουσίας. Από την άλλη πλευρά, οι υπερασπιστές του γνώριζαν ότι ο αγώνας τους ήταν σκληρός και άνισος αλλά ήταν υπέρ πάντων. Διοικητής του Συντάγματος ήταν ο Συνταγματάρχης Χωροφυλακής Γεώργιος Σαμουήλ και είχε υπό τις διαταγές του 100 Αξιωματικούς (88 της Χωροφυλακής και 12 του Στρατού) και 430 οπλίτες.  Η δύναμη αυτή, εκτός από το προσωπικό του Συντάγματος, προερχόταν και από άλλες αστυνομικές υπηρεσίες της Αττικής και της επαρχίας. Ο οπλισμός και τα πυρομαχικά δεν ήταν αρκετά για να αντιμετωπίσουν μια τόσο μεγάλη επίθεση. 300 τυφέκια, 15 υποπολυβόλα, 3 οπλοπολυβόλα, 1 πολυβόλο, 3 όλμοι με ελάχιστα βλήματα και 2 αντιαρματικά πυροβόλα. Η παρουσία του Αντισυνταγματάρχου Πεζικού Κωνσταντίνου Κωστόπουλου που οργάνωσε την άμυνα του στρατοπέδου σε 3 γραμμές, με βάση τη στρατιωτική τακτική, υπερίσχυσε των ασυντόνιστων επιθέσεων των ανεκπαίδευτων ενόπλων του ΕΛΑΣ.

[40] Ο Σερ Άντονι Ήντεν(Sir Anthony Eden)1897-1977, διετέλεσε Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου από το 1955 έως το 1957. Η πρωθυπουργία του επισκιάστηκε τόσο ως προς το Κυπριακό Πρόβλημα όπου τάχθηκε εναντίον της αυτοδιαθέσεως των Κυπρίων, όσο και από την Κρίση του Σουέζ, υπό το βάρος της οποίας αναγκάσθηκε τελικά να παραιτηθεί (1957), έχοντας παραμείνει στην εξουσία επί 18 μήνες.

Ο Σερ Άντονι Ήντεν.

[41] Ο Στρατάρχης Χάρολντ Αλεξάντερ (1891-1969) γεννήθηκε στο Λονδίνο και αποφοίτησε από το Βασιλικό Στρατιωτικό Κολλέγιο του Σάντχαρστ, Πολέμησε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ κατά τη μάχη της Γαλλίας επέβλεψε την εκκένωση του Βρετανικού εκστρατευτικού σώματος από τις ακτές της Δουνκέρκης. Μετά το πόλεμο διορίσθηκε Γενικός Κυβερνήτης του Καναδά.

Ο Στρατάρχης Χάρολντ Αλεξάντερ .

 [42] Ο Λίνκολν Μακ Βη (1890-1972) Lincoln Mac Veagh  ήταν διακεκριμένος αρχαιολόγος, επιχειρηματίας και διπλωμάτης, Υπηρέτησε επί μακρόν ως πρεσβευτής των ΗΠΑ σε διάφορες χώρες σε δύσκολους καιρούς. Ήταν ιδιαίτερα μορφωμένος και πολύγλωσσος με διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Διορίσθηκε πρέσβης στην Ελλάδα 1933. Έμεινε στην Αθήνα μέχρι και τους πρώτους μήνες της κατοχής και επέστρεψε στην Αθήνα με την απελευθέρωση τον Οκτώβριο του 1944. Παράλληλα με τα καθήκοντά του, παρακολουθούσε και τις αρχαιολογικές ανασκαφές της Αμερικανικής Σχολής στην Ελλάδα.

 

Ο Λίνκολν Μακ Β.

[43] Ο Γκεόργκι Δημητρόφ(1882-1947), ηγήθηκε της Τρίτης Κομμουνιστικής Διεθνούς από το 1934 ως το 1943, ενώ ήταν ο πρώτος Κομμουνιστής ηγέτης της Βουλγαρίας, από το 1946 ως το 1949. Υπήρξε από τα ηγετικά στελέχη του διεθνούς κομμουνιστικού κόμματος με παγκόσμια φήμη.

Ο Γκεόργκι Δημητρόφ.

[44] Ο Αντιστράτηγός Νικόλαος Πλαστήρας(1883 Μορφοβούνι Καρδίτσας-1953), κατετάγη στον στρατό το 1903. Αγωνίσθηκε στον Μακεδονικό Αγώνα το 1907, πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13)και συμμετείχε στο Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διακριθείς στη μάχη του Σκρά ντι Λέγκεν (Μάΐος 1917). Την 15η Σεπτ. 1922 ο Πλαστήρας ηγήθηκε στρατιωτικού κινήματος, με τον Συνταγματάρχη Στυλιανό Γονατά και τον Αντιπλοίαρχο Δημήτριο Φωκά και ανέλαβε την εξουσία της χώρας. Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος εγκατέλειψε την Ελλάδα και τον διαδέχθηκε ο υιός του Γεώργιος ο Β΄. Την 22α Νοεμ.1922, ως αρχηγός της "Επαναστάσεως" επέτρεψε την εκτέλεση των 6(βλέπε σχετικό άρθρο "Η Εκτέλεση των Έξι"). Την 25η Μαρτίου 1924 με ψήφισμα της Συντακτικής Εθνοσυνελεύσεως κηρύχθηκε Αβασίλευτος Δημοκρατία. Η ίδια εθνοσυνέλευση κήρυξε τον Πλαστήρα και τον Γονατά «άξια τέκνα της πατρίδος» τους προήγαγε σε αντιστράτηγους και αποφάσισε να λαμβάνουν ισοβίως τον μισθό του «Εν Ενεργείᾳ Αντιστρατήγου» με όλα τα επιδόματα.

Ο Πλαστήρας αποστρατεύθηκε το 1924, ενώ διώχθηκε κατά την δικτατορία του Πάγκαλου. Την 6η Μαρτ. 1933, μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές, προσπάθησε ανεπιτυχώς να επιβάλει δικτατορία, αναγκασθείς στην συνέχεια να διαφύγει στην Γαλλία. Κατά την διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου απέστειλε επιστολή προς τον πρέσβη της Ελλάδος στην Γαλλία Πλούταρχο Μεταξά με την οποία ζητούσε η Ελλάς να ταχθεί με τον Άξονα. Η δημοσίευσή της στον τύπο, την 8η Απριλίου 1945, υπήρξε η αιτία της παραιτήσεώς του από την πρωθυπουργία την 8η Απριλίου 1945. Τον Ιανουάριο του 1950 ίδρυσε την ΕΠΕΚ (Εθνική Προοδευτική Ένωση Κεντρώων). Τον Οκτ. του 1951 σχημάτισε κυβέρνηση με το κόμμα των φιλελευθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου. Κατά την διάρκεια της πρωθυπουργίας του η Ελλάς έγινε μέλος του ΝΑΤΟ, αποστάλθηκε εκστρατευτικό σώμα στον πόλεμο της Κορέας, ενώ εκτελέσθηκαν οι Νικόλαος Μπελογιάννης, Νικόλαος Μπάτσης, Δημητρίος Καλούμενος και Ηλίας Αργυριάδης κριθέντες ένοχοι κατασκοπίας. Τα γεγονότα αυτά καθόρισαν το σύνθημα από την αριστερά «Τι Πλαστήρας; τι Παπάγος;» 

Ο Πλαστήρας υπήρξε γνήσιο τέκνο των στρατιωτικών κινημάτων του 1909, 1916 και του 1922, και των αλλεπάλληλων του μεσοπολέμου, τα οποία έγιναν όλα στο όνομα της Δημοκρατίας, αλλά επί της ουσίας για την κατάληψη της εξουσίας. Άγγιξε το συναίσθημα του ελληνικού λαού και ιδιαίτερα των προσφύγων, στην συνείδηση του οποίου έχει μείνει ως «ο Μαύρος Καβαλάρης».

[45] Ο Δημήτρης ή Μήτσος Παρτσαλίδης (1903 Τραπεζούντα-1980) ήταν Έλληνας συνδικαλιστής και πολιτικός, ηγετικό στέλεχος και βουλευτής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Ήταν επίσης Δήμαρχος Καβάλας και πρόεδρος της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης. Το 1968 μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ ηγήθηκε της ανανεωτικής πτέρυγας του ΚΚΕ.

Ο Δημήτρης ή Μήτσος Παρτσαλίδης.

[46] Ο Σερ Ρέτζιναλντ Λήπερ (Reginald Leeper)(1888-1968) διετέλεσε πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ελλάδα από το 1943 έως το 1946(Κάιρο- Αθήνα). Έπαιξε κρίσιμο ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις της Ελλάδος(Δεκεμβριανά Κομμουνιστική Ανταρσία). Υπήρξε υποστηρικτής της μοναρχίας και του Βασιλέως Γεωργίου Β΄.

 Ο Σερ Ρέτζιναλντ Λήπερ.

ΤΕΛΟΣ