Ο λόγος για την Ελιά της Όρσας, δηλαδή το 2.500 ετών δέντρο στη Σαλαμίνα που έχει γράψει τη δική του ιστορία. Και έχει γνωρίσει από πρώτο χέρι αυτήν της Ελλάδας.
Το θεόρατο δέντρο είναι στην πραγματικότητα μια ελιά και τη αποκαλούν σήμερα Ελιά της Όρσας. Ακόμη και το όνομα αυτό έχει τη δική του ιστορία η οποία το συνέδεσε με την ελιά. Κάπου εκεί μπλέκεται ο μύθος και η ιστορία και δημιουργούν παραδόσεις που πηγαίνουν από στόμα στο στόμα. Η ιστορία της Ελλάδας από μια άλλη οπτική…
Ελιά της Όρσας: Το 2.500 ετών δέντρο που έζησε τη Ναυμαχία της ΣαλαμίναςΗ Ελιά της Όρσας βρίσκεται στην περιοχή του Αιαντείου Σαλαμίνας και συγκεκριμένα επί της Λεωφόρου Κακηβίγλας. Πρόκειται για ένα θεόρατο δέντρο περιμέτρου 5,70 μέτρων όσον αφορά τον κεντρικό κορμό του.
Από εκεί και πέρα υπάρχουν άλλοι έξι μεγάλοι κορμοί με την συνολική επιφάνειά του να αγγίζει τελικά τα 12,5 μέτρα περίπου.
Δεν
είναι, όμως, το μέγεθος της ελιάς που την κάνει να ξεχωρίζει αλλά η
ιστορία της. Και αυτό γιατί μιλάμε για ένα δέντρο ουσιαστικά 2.500 ετών.
Αυτό ανακάλυψαν και επιστήμονες του Ινστιτούτου Klorane όταν το 2015 όντας στο πλαίσιο αναζήτησης και βράβευσης αρχαίων ελιών, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το δέντρο έχει ηλικία 2.500 ετών.
Πάντως φαίνεται γενικώς πως εκείνη την περίοδο άρχισαν να καλλιεργούνται επί τούτου ελιές στην περιοχή.
Πιο συγκεκριμένα, η καλλιέργεια του δέντρου φαίνεται να ανάγεται σε ευεργεσία της θεάς Αθηνάς πριν από την αντίστοιχη στους Αθηναίους. Στις Τρωάδες του Ευριπίδη (στ. 798-805) αναφέρεται το εξής:
Μελισσοτρόφου Σαλαμίνος, ω βασιλεύ Τελαμών…
ίν΄ ελαίας πρώτον έδειξας κλάδον γλαυκάς Αθάνα.
Θεωρείται, λοιπόν, ότι η καλλιέργεια της ελιάς στη Σαλαμίνα προϋπήρχε της εποχής του Πεισιστράτου. Κι αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η βασική παράδοση του χωριού του Αιαντείου σχετικά με το δέντρο είναι άλλη.
Λέγεται, λοιπόν, ότι η ελιά φυτεύτηκε από έναν βασιλιά, τον Στράτο.
Είχε θεωρηθεί τότε πως πίσω από το όνομα Στράτος κρυβόταν το όνομα του λαοφιλή τυράννου της αρχαίας Αθήνας Πεισιστράτου.
Θεωρείται, λοιπόν, ότι αυτός έδειξε ενδιαφέρον για τον γεωργικό πληθυσμό της Αττικής και παραχώρησε δάνεια και εφοδιάζοντας τους αγρότες με ρίζες ελιών, σπόρους και ζώα.
Το αξιοθαύμαστο είναι ότι ένα αρχαίο ιστορικό γεγονός επιβίωσε, μέσα από αυτήν την ελιά, μέχρι τις μέρες μας, χωρίς να έχουμε κάποια ιστορική καταγραφή, γιατί η προφορικότητα του λαού είναι πολύ δυνατή.
Αυτό ανακάλυψαν και επιστήμονες του Ινστιτούτου Klorane όταν το 2015 όντας στο πλαίσιο αναζήτησης και βράβευσης αρχαίων ελιών, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το δέντρο έχει ηλικία 2.500 ετών.
Πάντως φαίνεται γενικώς πως εκείνη την περίοδο άρχισαν να καλλιεργούνται επί τούτου ελιές στην περιοχή.
Πιο συγκεκριμένα, η καλλιέργεια του δέντρου φαίνεται να ανάγεται σε ευεργεσία της θεάς Αθηνάς πριν από την αντίστοιχη στους Αθηναίους. Στις Τρωάδες του Ευριπίδη (στ. 798-805) αναφέρεται το εξής:
Μελισσοτρόφου Σαλαμίνος, ω βασιλεύ Τελαμών…
ίν΄ ελαίας πρώτον έδειξας κλάδον γλαυκάς Αθάνα.
Θεωρείται, λοιπόν, ότι η καλλιέργεια της ελιάς στη Σαλαμίνα προϋπήρχε της εποχής του Πεισιστράτου. Κι αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η βασική παράδοση του χωριού του Αιαντείου σχετικά με το δέντρο είναι άλλη.
Λέγεται, λοιπόν, ότι η ελιά φυτεύτηκε από έναν βασιλιά, τον Στράτο.
Είχε θεωρηθεί τότε πως πίσω από το όνομα Στράτος κρυβόταν το όνομα του λαοφιλή τυράννου της αρχαίας Αθήνας Πεισιστράτου.
Θεωρείται, λοιπόν, ότι αυτός έδειξε ενδιαφέρον για τον γεωργικό πληθυσμό της Αττικής και παραχώρησε δάνεια και εφοδιάζοντας τους αγρότες με ρίζες ελιών, σπόρους και ζώα.
Το αξιοθαύμαστο είναι ότι ένα αρχαίο ιστορικό γεγονός επιβίωσε, μέσα από αυτήν την ελιά, μέχρι τις μέρες μας, χωρίς να έχουμε κάποια ιστορική καταγραφή, γιατί η προφορικότητα του λαού είναι πολύ δυνατή.
Το 1987, ένα χρόνο πριν φύγει από τη ζωή, ο Νίκος Σαλτάρης δημοσιεύει στο βιβλίο του «Αρβανίτικες ιστορίες και θρύλοι της Σαλαμίνας»
την ιστορία για την Ελιά της Όρσας. Η Όρσα ήταν μια κοπέλα που έζησε
τον 17ο αιώνα και είχε ως μοναδική προίκα τη συγκεκριμένη ελιά.
Η κοπέλα αυτή είχε ένα τραγικό τέλος, ερωτεύτηκε έναν Τούρκο, ενώ ήταν παντρεμένη και ο σύζυγός την αποκεφάλισε και ήρθε στο νησί με το κεφάλι της μέσα σε ένα ταγάρι... Δέκα χρόνια αργότερα, λέει ο κ. Βελτανισιάν, έκανα μία προφορική συνέντευξη με μία ηλικιωμένη κάτοικο των Αμπελακίων Σαλαμίνας, τη Σοφία Παπαπαναγιώτου, γεννημένη το 1916, γνωστή με το μελωδικό προσωνύμιο Αλαλά, που το όφειλε στη συνήθειά της να τραγουδά όλη την ημέρα.
Εκείνη μου μετέφερε μια προφορική παράδοση, την οποία γνώριζε από την υπεραιωνόβια γιαγιά της Αικατερίνη Γεροντιώτου, που γεννήθηκε το 1808 και πέθανε το 1923. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα λεγόμενα της γιαγιάς Γεροντιώταινας, την Ελιά της Όρσας την είχε φυτέψει ένας πολύ μεγάλος βασιλιάς, ο Στράτος, γι΄αυτό και είναι η πιο μεγάλη και η πιο παλιά του νησιού.
Τότε είχα γράψει ένα μικρό άρθρο γι΄αυτήν την προφορική παράδοση, στο πρώτο τεύχος του περιοδικού Ρυθμοί της Σαλαμίνας, όπου ανέφερα πως, πίσω από το όνομα του Στράτου, κρυβόταν το όνομα του Τυράννου των Αθηνών Πεισίστρατου, ο οποίος έδρασε το 6ο αι. π.Χ.
Εδώ πρέπει να πούμε πως ο Πεισίστρατος έδωσε μεγάλη ώθηση στην αγροτική πολιτική, μοίρασε σπόρους, έδωσε χρήματα στους αγρότες και ρίζες ελιών για να φυτευτούν στην, άγονη τότε, Αττική. Στην ουσία, το αξιοθαύμαστο είναι ότι ένα αρχαίο ιστορικό γεγονός επιβίωσε, μέσα από αυτήν την ελιά, μέχρι τις μέρες μας, χωρίς να έχουμε κάποια ιστορική καταγραφή, γιατί η προφορικότητα του λαού είναι πολύ δυνατή.
Η κοπέλα αυτή είχε ένα τραγικό τέλος, ερωτεύτηκε έναν Τούρκο, ενώ ήταν παντρεμένη και ο σύζυγός την αποκεφάλισε και ήρθε στο νησί με το κεφάλι της μέσα σε ένα ταγάρι... Δέκα χρόνια αργότερα, λέει ο κ. Βελτανισιάν, έκανα μία προφορική συνέντευξη με μία ηλικιωμένη κάτοικο των Αμπελακίων Σαλαμίνας, τη Σοφία Παπαπαναγιώτου, γεννημένη το 1916, γνωστή με το μελωδικό προσωνύμιο Αλαλά, που το όφειλε στη συνήθειά της να τραγουδά όλη την ημέρα.
Εκείνη μου μετέφερε μια προφορική παράδοση, την οποία γνώριζε από την υπεραιωνόβια γιαγιά της Αικατερίνη Γεροντιώτου, που γεννήθηκε το 1808 και πέθανε το 1923. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα λεγόμενα της γιαγιάς Γεροντιώταινας, την Ελιά της Όρσας την είχε φυτέψει ένας πολύ μεγάλος βασιλιάς, ο Στράτος, γι΄αυτό και είναι η πιο μεγάλη και η πιο παλιά του νησιού.
Τότε είχα γράψει ένα μικρό άρθρο γι΄αυτήν την προφορική παράδοση, στο πρώτο τεύχος του περιοδικού Ρυθμοί της Σαλαμίνας, όπου ανέφερα πως, πίσω από το όνομα του Στράτου, κρυβόταν το όνομα του Τυράννου των Αθηνών Πεισίστρατου, ο οποίος έδρασε το 6ο αι. π.Χ.
Εδώ πρέπει να πούμε πως ο Πεισίστρατος έδωσε μεγάλη ώθηση στην αγροτική πολιτική, μοίρασε σπόρους, έδωσε χρήματα στους αγρότες και ρίζες ελιών για να φυτευτούν στην, άγονη τότε, Αττική. Στην ουσία, το αξιοθαύμαστο είναι ότι ένα αρχαίο ιστορικό γεγονός επιβίωσε, μέσα από αυτήν την ελιά, μέχρι τις μέρες μας, χωρίς να έχουμε κάποια ιστορική καταγραφή, γιατί η προφορικότητα του λαού είναι πολύ δυνατή.
Υπάρχει μία ελιά στους Αγίους Αναργύρους, γνωστή ως Ελιά του Πεισίστρατου, η οποία πέρσι αναγνωρίστηκε ως μνημείο της φύσης. Ο Πεισίστρατος έδωσε εντολή το 540 π.Χ. σε κάθε Αθηναίο πολίτη ακτήμονα να φυτέψει ελιές.
Η Αττική δεν είχε δέντρα, ήταν χέρσα. Υπάρχουν γκραβούρες από την εποχή της Τουρκοκρατίας που δείχνουν τον αττικό ελαιώνα να ξεκινά από τον Πειραιά και να φτάνει μέχρι τους Αγίους Αναργύρους. Ο ελαιώνας καταστράφηκε από την αστική επέκταση της Αθήνας αλλά και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, όπως και ο πελοποννησιακός ελαιώνας καταστράφηκε από τον Ιμπραήμ.
Αξίζει όμως να αναφέρουμε τον τρόπο με τον οποίο ο Πεισίστρατος συνδέεται με τη Σαλαμίνα.
Ο Πεισίστρατος ανήκε στο γένος των Φιλαϊδών. Ο Φιλαίος ήταν είτε γιος ή εγγονός του Αίαντα, οι απόψεις διίστανται. Ο Φιλαίος, μαζί με τον Ευρισάκη, παρέδωσε τη Σαλαμίνα στους Αθηναίους, με αντάλλαγμα τον τίτλο του Αθηναίου πολίτη και πήγε να ζήσει στη Βραυρώνα. Όλοι οι απόγονοί του ήταν το γένος των Φιλαϊδών, ένας εκ των οποίων και ο Πεισίστρατος. Είχε επομένως καταγωγή από την Σαλαμίνα και αυτό ίσως συνέβαλε, μαζί με το γεγονός ότι απελευθέρωσε το νησί από τους Μεγαρείς, στη διατήρηση της προφορικής παράδοσης ότι εκείνος φύτεψε την Ελιά της Όρσας, παράδοση την οποία δείχνει να επιβεβαιώνει η χρονολόγηση του δέντρου, που συμπίπτει με την εποχή φύτευσης του αθηναϊκού ελαιώνα.
Να
πω εδώ ότι το εντυπωσιακό είναι πως αντίστοιχης ηλικίας μεγαρίτικη
ποικιλία ελιάς, όπως αναφέρει ο Δρ. Ιωάννης Ρούμπος, βρίσκεται στον
βοτανικό κήπο της Κριμαίας, στην οποία υπήρξε αποικία των Μεγαρέων, η
Χερσόνησος ή Ταυρική.
Το δέντρο αυτό είναι το αρχαιότερο της Ουκρανίας και είχε ανακηρυχθεί εθνικό μνημείο της, τώρα βέβαια η περιοχή έχει περάσει στη Ρωσία. Η ακμή της Αθήνας ξεκίνησε με τη μεγάλη παραγωγή λαδιού, υπάρχουν μάλιστα και μύθοι για το ποιος ανακάλυψε τον τρόπο να βγάζουν το λάδι από την ελιά, γιατί δεν είναι αυτονόητο, θέλει ολόκληρη τεχνολογία.
Το δέντρο αυτό είναι το αρχαιότερο της Ουκρανίας και είχε ανακηρυχθεί εθνικό μνημείο της, τώρα βέβαια η περιοχή έχει περάσει στη Ρωσία. Η ακμή της Αθήνας ξεκίνησε με τη μεγάλη παραγωγή λαδιού, υπάρχουν μάλιστα και μύθοι για το ποιος ανακάλυψε τον τρόπο να βγάζουν το λάδι από την ελιά, γιατί δεν είναι αυτονόητο, θέλει ολόκληρη τεχνολογία.
Πολύ ωραία είναι η
ιστορία του Κέκροπα, του μυθικού βασιλιά των Αθηνών, που ήταν μισός
φίδι, μισός άνθρωπος και συνδέεται μυθολογικά με την Αίγυπτο, ο οποίος
ήταν ο κριτής του αγώνα ανάμεσα στην Αθηνά και τον Ποσειδώνα και
θεωρείται ότι έδειξε στους Αθηναίους την καλλιέργεια της ελιάς.
Ο Πεισίστρατος όμως ήταν αυτός ο οποίος επέβαλε δια νόμου να φυτέψει ο κάθε Αθηναίος ελιές, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ελαιώνα που αποτελούνταν από τουλάχιστον 50.000 ελαιόδεντρα, ίσως ακόμα και 150.000.
Ο Πεισίστρατος όμως ήταν αυτός ο οποίος επέβαλε δια νόμου να φυτέψει ο κάθε Αθηναίος ελιές, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ελαιώνα που αποτελούνταν από τουλάχιστον 50.000 ελαιόδεντρα, ίσως ακόμα και 150.000.
Αυτό που είναι εντυπωσιακό, στην ιστορία της Ελιάς της Όρσας, είναι η τεράστια δύναμη της προφορικής παράδοσης, η οποία διέσωσε το γεγονός, όπως αποδεικνύεται από τη χρονολόγησή του, της φύτευσης του δέντρου από τον Πεισίστρατο ή κατόπιν, έστω, εντολής του. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως πρόκειται για τον μοναδικό ζωντανό οργανισμό που επιβιώνει από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας μέχρι σήμερα!
exploringgreece.tv
lifo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου