Η γέννηση του ευρωπαϊκού φιλελληνισμού Γερμανοί οι πιο πολλοί φιλέλληνες που θυσιάστηκαν στον Αγώνα του ‘21, τον οποίο βοήθησαν ποιητές, πολιτικοί, στρατηγοί, ναύαρχοι κι έμποροι

Φιλέλληνες αξιωματικοί ( Γερμανοί, Ελβετοί, Γάλλοι και Ιταλοί) που έσπευσαν στην Ελλάδα 

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

΄Οσοι ευρωπαίοι διανοούμενοι, έβλεπαν ή μάθαιναν τα φριχτά μαρτύρια από τους βανδαλισμούς και τις σφαγές  των Τούρκων σε βάρος  των υπόδουλων Ελλήνων, δεν μπορούσαν να μείνουν αδιάφοροι. Με παραστάσεις και εκδηλώσεις βοηθούσαν τους  Έλληνες,  αδιαφορώντας για το αυστηρό παπικό πνεύμα  της «Ιεράς Συμμαχίας» που επέβαλε ο σαδιστής Μέτερνιχ, απαγορεύοντας στους Ευρωπαίους, ακόμα και τη συμπάθεια στους  επαναστατημένους σκλάβους.

Στη Γαλλία, εργάτες  ενός παρισινού υφαντουργείου, έστειλαν διαμαρτυρία τους στον Λουδοβίκο ΙΗ΄, ζητώντας να επέμβει διπλωματικά για να σώσει τους Έλληνες. Φοιτητές από Γαλλία και Γερμανικά κρατίδια, ενθουσιασμένοι από τους  αρχαίους έλληνες συγγραφείς, έβλεπαν με συγκίνηση τον αγώνα  των σκλαβωμένων Ελλήνων και εξέφραζαν κρυφά,  θαυμασμό για τον άοπλο ραγιά και  απέχθεια για τον τύραννο. Ελληνιστές διδάσκαλοι, δίδασκαν στους νέους τον αρχαίο πολιτισμό, δημιουργώντας  στην Ευρώπη τις πρώτες ρίζες του φιλελληνισμού, που θέριεψε  από το ολοκαύτωμα της Χίου! Διανοούμενοι, διπλωμάτες, ζωγράφοι, ποιητές και φοιτητές, άρχισαν να εκφράζουν  ελεύθερα τη συγκίνηση και την  αγανάκτηση τους αλλά και την ιδέα να βοηθηθεί η Ελλάδα 

Τμήμα του περίφημου πίνακα του Ντελακρουά "Η σφαγή της Χίου"

Ο Ντελακρουά ζωγραφίζει στο πανί τη σφαγή της Χίου και γίνεται το λάβαρο του φιλελληνισμού. Ο Αφρέ Ντε Βινί δημοσιεύει επικό ποίημα  για τους Έλληνες  που δεν θέλουν ψωμί, αλλά λευτεριά και ανθρωπιά και ο Αλφόνς Ντε Λαμαρτίν προσφέρει σαν έκφραση των φιλελληνικών αισθημάτων του, τον θάνατο του Σωκράτη, για να συγκινήσει και προσηλυτίσει τους ευγενείς στον φιλελληνισμό.

Βίκτωρ Ουγκώ

Εκείνος που διόγκωσε την ελληνολατρία  ήταν ο Βίκτωρ Ουγκώ με συλλογές επαναστατικών ποιημάτων, ξεσηκώνοντας του Γάλλους  να στρατευθούν εθελοντικά στο πλευρό των αδελφών Ελλήνων : « Στην Ελλάδα  ώ φίλοι μου! Εκδίκηση! Λευτεριά!» Στη  σφαγή της Χίου,  εξυμνεί με το ποίημα «Ελληνόπουλο» τον πόθο της λευτεριάς  και τη δίψα της εκδικήσεως, πούχε ένα ορφανό Χιωτάκι που σώθηκε από την  κόλαση των Τούρκων.  Ρωτούν το θλιμμένο παιδάκι, αν θέλει κάτι κι εκείνο απαντά « Όχι, θέλω μπαρούτι και σφαίρες…»  Αυτό συγκίνησε  και εξώθησε τα υπουργικά συμβούλια Γαλλίας και Αγγλίας,  να δοθεί βοήθεια στην Ελλάδα.

Ο Γάλλος φιλόσοφος Κουζόν, που δίδασκε ελληνική φιλοσοφία στη Σορβόννη, μιλούσε με ενθουσιασμό σε φοιτητές και πολιτικούς για την αξία των Ελλήνων και ώθησε τους  ποιητές Βερανζέρο και Σατωμβριάνδο να ιδρύσουν  τον «Φιλελληνικό Σύνδεσμο Παρισίων». Το ίδιο έγινε  και στη Γερμανία  από τους Σίλερ και Μπετόβεν, ενώ οι ελληνιστές Κρούγ στην Λειψία και Κρόϋτσερ στο Μόναχο ίδρυσαν φιλελληνικούς συνδέσμους, έκαναν εράνους,  μάζευαν χρήματα, απήγγειλαν  αρχαίους Έλληνες ποιητές, προπαγανδίζοντας έτσι τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.

Ο ποιητής Σατωμβριάνδος  εκμεταλλεύεται τη θέση του  ως υπουργός των Εξωτερικών, προπαγανδίζει  τον αγώνα των Ελλήνων στους ξένους διπλωμάτες, πουλά κειμήλια του και στέλνει τα χρήματα στους αγωνιζόμενους Έλληνες. Ξένοι πολιτικοί ναύαρχοι και στρατηγοί, Γερμανοί, Γάλλοι, Ιταλοί Αγγλοι, Ρώσοι, όπως οι  Αϋντικ, Γόρδων, Αστιγξ, Μαιζών, Δεριγνύ, Χέϋδεν, Τζώρτζ, Κόδριγκτων, Κόχραν, Φαβιέρος, Ρέϊνεκ, Ριμπώ, Κάνιγκ, Λάϋονς, κατέβηκαν στην Ελλάδα εθελοντές, ακόμα και αμερικανοί λίγο αργότερα. Ο Ελβετός  χρηματιστής Εϋνάρδος,  ίδρυσε «φιλελληνικό ταμείο» και ενίσχυσε οικονομικά τον αγώνα, ενώ με δικό του πλοίο μετέφεραν οι ΄Ελληνες στρατεύματα στο Μεσολόγγι. Μέγας φιλέλλην υπήρξε και ο βαυαρός βασιλιάς Λουδοβίκος (θα αναφερθώ σ’ αυτόν προσεχώς).

Άφησα τελευταίο τον σπουδαίο άγγλο φιλέλληνα λόρδο Βύρωνα (φώτο). ΄Ηλθε στην Ελλάδα, αγωνίσθηκε, ερωτεύθηκε κι έγραψε ποιητικές συλλογές για το μεγαλείο της επαναστατημένης Ελλάδος. Παρά την επιληψία και καχεξία  που τον βασάνιζαν, συμμετείχε στην ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου. Ξεψύχησε  εξαντλημένος από τις κακουχίες  στις 27-4-1824, προκαλώντας μεγάλη θλίψη στους Έλληνες. Ο Λαμαρτίνος τον  υμνεί: « έπεσε για την λευτεριά ενός υπέροχου λαού», ενώ τον θρήνησε ο Σολωμός: «Λευτεριά για λίγο πάψε να χτυπάς με το σπαθί, τώρα σίμωσε και κλάψε, εις του Μπάϋρον το κορμί!»

Αξίζει να αναφέρουμε τον αριθμό των φιλελλήνων κατά εθνικότητα, από βιβλίο του Άγγλου ιστορικού Γουίλλιαμ Κλαίρ ( σε παρένθεση όσοι σκοτώθηκαν ή πέθαναν  από κακουχίες και ασθένειες, την τριετία 1821-1824): Γερμανοί 342(142), Γάλλοι 196(60), Ιταλοί 137(42) Αγγλοι 99(21), Ελβετοί 35(11), Πολωνοί 30(11), Ολλανδοί και Βέλγοι 17(3),  Αμερικανοί 16(3),  Ούγγροι 9(6), Σουηδοί 9(4), Ισπανοί 9(4), Δανοί 8(3), Άγνωστη εθνικότητα 33(3). Το χρέος μας επιβάλει, να τους θυμόμαστε και να τους ευγνωμονούμε.