Κατάσταση Πολιορκίας και Φοιτητικό Κίνημα

Γράφει η Δήμητρα Ρετσινά – Φωτεινίδου, Φιλόλογος - Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.

 Ενόψει της Επετείου της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου (17 Νοεμβρίου 1973) κορυφώνεται στην συλλογική συνείδηση η καταλυτική δύναμη της Φοιτητικής Νεολαίας, η οποία ως άλλη διαλεκτική κοινωνική τάξη, συνδιαλέγεται ή αντιτάσσεται στην εκάστοτε πολιτική εξουσία.

 

Στις επάλξεις του αγώνα ήταν οι Έλληνες φοιτητές ήδη από την εποχή της βασιλείας του Όθωνα (1832 – 1862). Κατά τον 20^ο αιώνα, οργανωμένοι οι φοιτητές αντιδρούν κατά της μετάφρασης των Ιερών Ευαγγελίων στη δημοτική γλώσσα από τον Αλέξανδρο Πάλλη και ξεσπούν κατά των υπευθύνων. Το φοιτητικό αυτό κίνημα έμεινε στην ιστορία ως «Ευαγγελικά» (1901).

 

Στον Κυπριακό Αγώνα για την Ένωση με την Ελλάδα και

ενάντια στον βρετανικό ζυγό διακρίθηκαν οι νέοι μαθητές και φοιτητές. Η Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) οργανώθηκε από τον Γεώργιο «Διγενή» Γρίβα (1897- 1974) στην Κύπρο και την 1^η Απριλίου 1955 αναλαμβάνει δράση κατά των Βρετανών αποικιοκρατών. Στον απελευθερωτικό αγώνα των Κυπρίων διακρίθηκαν οι νέοι Μιχαήλ Καραολής, Αντρέας Δημητρίου, Ευαγόρας Παλληκαρίδης, Γρηγόρης Αυξεντίου, Πετράκης Γιάλλουρος και πολλοί άλλοι. Ο αγώνας τους έληξε με τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου το 1959, οπότε και η Κύπρος ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο κράτος.

 

Το στρατιωτικό καθεστώς της 21^ης Απριλίου 1967 στην Ελλάδα κήρυξε την Χώρα σε Κατάσταση Πολιορκίας! Σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής «με το βασιλικό διάταγμα η χώρα τίθεται σε κατάσταση πολιορκίας ενώ αναστέλλεται η ισχύς των διατάξεων 11 άρθρων του Συντάγματος».

 

Στην πρωτοπορία του Φοιτητικού Κινήματος βρίσκεται το Πολυτεχνείο εξαιτίας των επαγγελματικών προβλημάτων που προκύπτουν μετά την αποφοίτηση. Με τον αποκλεισμό της Συγκλήτου, μετά την απεργία διαρκείας των φοιτητών, παραιτείται ο αντιπρύτανης Ευτύχης Κοκκινόπουλος.

 

Η κυβέρνηση ενεργοποιεί το πειθαρχικό συμβούλιο και προχωρεί στο κλείσιμο τριών Πολυτεχνειακών Σχολών. Το κέντρο της κινητοποίησης μετατοπίζεται στη Νομική ενώ το φοιτητικό κίνημα κλιμακώνεται στη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, τα Ιωάννινα γενικεύοντας τους στόχους του.

 

Η κατάληψη της Νομικής στις 21 Φεβρουαρίου 1973 από 2.500 φοιτητές γίνεται η αφετηρία ενεργοποίησης των πολιτών της Αθήνας και προάγγελος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

 

Το Πολυτεχνείο αναδεικνύεται για δεύτερη φορά, μετά τον Φεβρουάριο 1973 , στην πρωτοπορία του σπουδαστικού αγώνα. Τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου ο πρύτανης Κ. Κονοφάγος έκανε τις απαραίτητες ενέργειες για να αποφευχθεί τυχόν παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου, μετά την πρώτη παραβίαση τον Φεβρουάριο.

 Το «Έπος του Πολυτεχνείου» αρχίζει στις 14 Νοέμβρη 1973 με τον εγκλεισμό του συνόλου των φοιτητών σε αυτό και κορυφώνεται στις 17 Νοέμβρη, όταν ένα άρμα μάχης της Χούντας των συνταγματαρχών ρίχνει την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου και ξεκινά τη βίαιη εκκένωση της Σχολής μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας και εκατοντάδων συλλήψεων. Ο ραδιοπομπός εκπέμπει εκκλήσεις για ιατρική βοήθεια με τη φωνή του Δ. Παπαχρήστου, που αποδίδει τη δραματικότητα του Έπους.

 Αξίζει να σημειωθεί πως η κυβέρνηση Παπαδόπουλου δεν προχώρησε αμέσως σε ενέργειες καταστολής. Αλλά, όταν η κατάληψη πήρε εκπληκτικά μεγάλες διαστάσεις, με την μαχητικότητα των φοιτητών και του λαού της Αθήνας να απειλούν με ανατροπή το καθεστώς, και η εξέγερση είχε εξαπλωθεί στα πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας και των Ιωαννίνων, τότε η δικτατορία προχώρησε στην καταστολή της με βίαια μέσα.

 Η Έκθεση του εισαγγελέα Δ. Τσεβά με τίτλο «Προκαταρκτική Εξέταση των αιματηρών γεγονότων του Πολυτεχνείου» αναφέρει ότι υπήρξαν  24 ταυτοποιημένοι νεκροί και 16 αγνώστων στοιχείων. Πρώτος στη λίστα Τσεβά ήταν ο 17χρονος Διομήδης Κομνηνός.

 Στη μνήμη τους αρμόζει το ποίημα της Ρένας Χατζηδάκη, κόρης της συγγραφέως Λιλής Ζωγράφου, «Κατάσταση Πολιορκίας» που έγραψε έγκλειστη στις Φυλακές Αβέρωφ και μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης το 1968.

 «Καθώς η πρώτη γνώση της μοναξιάς

Που σημαδεύει έφηβο κιόλας το παιδί

Η απουσία σου καρφώθηκε μαχαίρι κατακόρυφο στο χωροχρόνο μου…»