Η Μεγάλη Εικόνα

Γράφει ο
Ηλίας Καραβόλιας

H διερεύνηση σκανδάλων από τις ΗΠΑ, εδώ και κάποια χρόνια, για ευρωπαϊκών συμφερόντων εταιρείες όπως η Deutsche Bank, η Volkswagen, τώρα η Novartis (σημ: εταιρείες οι οποίες δραστηριοποιούνται και στις ΗΠΑ ή είναι εισηγμένες στα αμερικανικά χρηματιστήρια )αποτελεί μια μόνο πλευρά ενός ευρύτερου διηπειρωτικού εμπορικού πολέμου( Αμερική-Ευρώπη) ο οποίος έχει πολλές πτυχές και μακρά ιστορία.
Σήμερα, ο διεθνής ανταγωνισμός των πολυεθνικών κολοσσών έχει πάρει διαστάσεις ανεξέλεγκτες καθώς γίνεται μεγάλη μάχη για
κατάκτηση νέων μεριδίων της αγοράς και ''είσοδο'' (penetration) σε προσοδοφόρους κλάδους. Αυτοκινητοβιομηχανίες, ενεργειακοί κολοσσοί, φαρμακοβιομηχανίες, επιδίδονται σε θεμιτές και αθέμιτες πρακτικές και αντιπαραθέσεις που συχνά εξελίσσονται σε γεωπολιτικές κόντρες μεταξύ των ισχυρών κρατών (ειδικά ο ''πόλεμος'' ΗΠΑ-Γερμανίας, κρατάει αρκετά χρόνια). Διατλαντικές και διηπειρωτικές εμπορικές συμφωνίες (TTIP, TiSA, TPP, κ.α) συζητούνται και αναθεωρούνται επι μακρόν και δημιουργούν ''εδάφη'' ανταγωνισμού, ειδικά μετά την άνοδο του Trump στην προεδρία των ΗΠΑ και την εμφανή προσπάθεια του να καλλιεργήσει συνθήκες ''εθνικού προστατευτισμού'' στην Οικονομία της υπερδύναμης.
Πρέπει ενίοτε να στεκόμαστε σε αυτή την μεγάλη εικόνα του παγκόσμιου σκηνικού, που περιλαμβάνει φυσικά και την περίπτωση της Κίνας. Να κατανοούμε τι συμβαίνει στο διεθνές οικονομικό παίγνιο, ποιές οι αιτίες του εμπορικού και νομισματικού πολέμου, ποιές οι συνέπειες για τις περιφερειακές εθνικές οικονομίες και τις εταιρείες τους αλλά και ποιές οι ''απώλειες'' για τα ανίσχυρα κράτη. Οικονομίες όπως η δική μας, τραυματισμένες από ύφεση και λιτότητα, μοιάζουν σήμερα αδύναμες να παρακολουθήσουν τα δρώμενα και αδυνατούν συχνά να κατανοήσουν την ρίζα του Κακού. Πχ, εδώ στην Ελλάδα δεν κατανοούν πολλοί ακόμη και σήμερα ότι η δημοσιονομική κρίση που προέκυψε το 2009 οφείλεται, μεταξύ άλλων, και στην χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 στις ΗΠΑ. Είναι δύσκολο να συλλάβει ο ανθρώπινος νους τα συγκοινωνούντα δοχεία στο παγκόσμιο σκηνικό της αλληλένδετης δράσης μεταξύ κρατών, εταιρειών, συμφερόντων. Και αυτό γιατί η παγκοσμιοποίηση έχει ''μεταλλαχθεί'' - στο διεθνές χρηματοπιστωτικό τοπίο της ασύλληπτης κινητικότητας κεφαλαίων - και ''μεταφέρει'' τον Κίνδυνο γρηγορότερα από ότι το Όφελος, ενώ πολλαπλασιάζει ταχύτερα τις ανισότητες, δημιουργώντας εστίες κρίσης και υποβάθμιση της ανθρώπινης ζωής σε πολλά γεωγραφικά μέρη της υφηλίου (βλ.σχετικά με το θέμα το ''The Ways of the World'' του D.Harvey και το ''Τhe Crisis of Neoliberalism'' των G.Dumenil-D.Levy)
Αυτή είναι δυστυχώς η πραγματικότητα που ξεπερνάει και τις ισχυρότερες δογματικές αντιλήψεις για την επιτυχία του παγκοσμιοποιημένου οικονομικού μοντέλου. Η σοφή παροιμία ''όταν μαλώνουν τα βουβάλια την πληρώνουν τα βατράχια'' εξηγεί ίσως καλύτερα απο θεωρητικές αναλύσεις την κατάσταση. Οι κυβερνήσεις και οι εθνικές αρχές καλούνται σήμερα περισσότερο παρά ποτέ να ρυθμίζουν, να εποπτεύουν, να προστατεύουν τις οικονομίες τους. Σε μερικές περιπτώσεις όμως οι ισολογισμοί των πολυεθνικών κολοσσών ξεπερνούν το ΑΕΠ κάποιων χωρών. Εδώ ακριβώς πρέπει να αναζητήσουμε την ανάδυση των συγκρουόμενων συμφερόντων: στα μεγέθη και στα περιθώρια κέρδους .Διαπλοκή και διαφθορά είναι η άλλη όψη του νομίσματος για να επιτευχθούν τζίροι. Παράλληλα φυσικά τρέχει και η μετατροπή των παραγωγικών εταιρειών σε χρηματοπιστωτικά οχήματα που στοχεύουν περισσότερο στο χρηματιστηριακό κέρδος των μετόχων και διευθυντικών στελεχών και λιγότερο στην οργανική κερδοφορία.
Αυτή δυστυχώς είναι η εικόνα της γιγάντωσης μονοπωλιακών οργανισμών διεθνώς που με ευκολία ''νικούν'' κυβερνήσεις ή προκαλούν οικονομική αστάθεια και συνθήκες κρίσης σε εθνικές οικονομίες. Μπορεί με κάποια δις που πληρώνουν σε πρόστιμα, κάποιες πολυεθνικές να ''καθαρίζουν'', όμως η ζημιά στις κοινωνίες είναι τεράστια όταν υπερτιμολογούνται προϊόντα και υπηρεσίες ή υπερχρεώνονται κρατικοί προϋπολογισμοί. Ειδικά όταν η ζημιά είναι και περιβαλλοντική.
Το ''φάρμακο'' δεν μπορεί να είναι η αναβίωση του εθνικού οικονομικού προστατευτισμού, οι κλειστές οικονομίες και το παλιό μοντέλο των πολλών ταχυτήτων. Δεν μπορεί όμως να συνεχιστεί για πολύ καιρό ακόμη αυτό η υπερχείλιση των απόνερων της ατελούς παγκοσμιοποίησης. Η διεθνής οικονομία βρίσκεται στο μεταίχμιο μιας νέας εποχής-χαμηλών επιτοκίων και υπερσυσσώρευσης- όπου οι αγορές, οι κυβερνήσεις, το τραπεζικό και το βιομηχανικό κεφάλαιο, θα ανταγωνίζονται όλο και πιο έντονα, με υποψήφια πιθανά θύματα(διεθνώς)τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, την μεσαία τάξη και τα χαμηλού εισοδήματος νοικοκυριά. Αποτέλεσμα; Οι ανισότητες θα συνεχίσουν δυστυχώς να αυξάνονται ταχύτερα από τον πλούτο...