Υπόθεση Novartis: το 2ο ημίχρονο ξεκίνησε δυναμικά

Γιάννος Νικολάου

Στις 18 Σεπτεμβρίου η Βουλή αποφάσισε να ξανανοίξει την υπόθεση της Novartis, αυτή τη φορά διενεργώντας προανακριτική εξέταση σε βάρος του Δημήτρη Παπαγγελόπουλου, πρώην δικαστικού και πρώην υπουργού Δικαιοσύνης επί ΣΥΡΙΖΑ. Στην προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο, στην αντίστοιχη επιτροπή που είχε συσταθεί επί ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, όλα τα μέλη της αντιπολίτευσης είχαν αποχωρήσει και τελικά η υπόθεση «έκλεισε», με τη Βουλή να δηλώνει αναρμόδια και να επιστρέφει το φάκελο στην εισαγγελία. Με την πρόφαση ότι «δεν υπήρξαν στοιχεία», η ΝΔ κατηγορεί
τώρα τον Παπαγγελόπουλο για σκευωρία εναντίον κορυφαίων στελεχών της, το όνομα των οποίων έχει εμπλακεί στην υπόθεση.

Με δύο λόγια το «σκάνδαλο Novartis» συνοψίζεται στα εξής: η φαρμακοβιομηχανία κατάφερε να ανεβάσει τις τιμές των φαρμάκων της σε εξωφρενικά επίπεδα (να κοστίζει περίπου 30 φορές ακριβότερα από άλλα ανταγωνιστικά) και να αυξήσει δραματικά τις πωλήσεις της (και άρα την υπερ-κερδοφορία της), όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, καθώς η Ελλάδα είχε επιλεγεί ως χώρα – βάση αναφοράς των τιμών των σκευασμάτων.
Στοιχεία του «πως ακριβώς» έγινε αυτό, έχουν αρχίσει σιγά-σιγά να αποκαλύπτονται. Βασικές πηγές είναι οι δύο -πλέον- προστατευόμενοι μάρτυρες της υπόθεσης, ο Νίκος Μανιαδάκης (πρώην προστατευόμενος μάρτυρας και νυν κατηγορούμενος, καθώς συνελήφθη όταν προσπάθησε να διαφύγει στο εξωτερικό) και το ντοκιμαντέρ του ιταλόφωνου καναλιού της Ελβετίας RSI, το οποίο κυκλοφόρησε την προηγούμενη εβδομάδα και εκτενή αποσπάσματά του παρουσιάζουμε παρακάτω.
Χθες, Πέμπτη 24 Οκτώβρη, το documentonews.gr παρουσίασε αποκαλυπτικό έγγραφο που υπογράφουν τρεις Εισαγγελείς που διενεργούν την έρευνα για τη Novartis. Σύμφωνα με αυτό, ο Γιάννης Στουρνάρας είχε απειλήσει τον Μανιαδάκη πριν 1 χρόνο λέγοντάς του ότι γνωρίζει ότι ήταν «προστατευόμενος μάρτυρας» και ότι ο ίδιος και άλλα πολιτικά πρόσωπα όταν αλλάξει η κυβέρνηση θα τσακίσουν τους μάρτυρες.
Η κυβέρνηση της ΝΔ προσπαθεί να αντεπιτεθεί ρίχνοντας τα βέλη της στον Παπαγγελόπουλο, όμως η μεγάλη εικόνα βρίσκεται στο γεγονός ότι επί των ημερών της η Novartis έκανε «ότι ήθελε», στις πλάτες της ελληνικής κοινωνίας, του συστήματος υγείας και των φτωχών ανθρώπων κι αυτό είναι αρκετό για να μας εξοργίσει! Επίσης, μάλλον δεν υπολόγισε το ντοκιμαντέρ που αποκαλύπτει αρκετά στοιχεία και τελικά δείχνει σε τι βάθος φτάνει η διαφθορά του συστήματος.

Το ιστορικό της υπόθεσης

Η υπόθεση ξεκίνησε το 2013-2014 όταν δύο υψηλόβαθμα στελέχη της εταιρείας ζήτησαν από τον δικηγόρο Παύλο Σαράκη να τους εκπροσωπήσει σε μια υπόθεση έναντι των αμερικανικών αρχών, καθώς είχαν να καταγγείλουν υποθέσεις διαφθοράς της ελβετικής εταιρείας Novartis. Τελικά οι προστατευόμενοι μάρτυρες πηγαίνουν στις ΗΠΑ το καλοκαίρι του 2016.

Τον Ιανουάριο του 2017 η εισαγγελία κατά της διαφθοράς ανακοίνωσε έρευνα κατά της Novartis, λίγο μετά την απόπειρα αυτοκτονίας του Νίκου Τσενεκίδη από την ταράτσα του Χίλτον, υψηλόβαθμου στελέχους της εταιρείας με έδρα τη Βασιλεία της Ελβετίας. Η έρευνα έγινε σε συνεργασία με τις αμερικανικές αρχές.

Το Φεβρουάριο του 2018 η εισαγγελία έστειλε το φάκελο της Novartis στο κοινοβούλιο, «ταράζοντας τον πολιτικό κόσμο», καθώς υπήρχαν στα αρχεία ονόματα πρώην υπουργών και βουλευτών (μεταξύ των οποίων: Λοβέρδος, Σαλμάς, Γεωργιάδης, Λυκουρέντζος, Σαμαράς, Στουρνάρας, Αβραμόπουλος) ως πιθανών εμπλεκόμενων στο σκάνδαλο.

Το ντοκιμαντέρ

Το ντοκιμαντέρ του RSI «Η Στρατηγική» των ερευνητών δημοσιογράφων Μαρία Ροζέλι και Μάρκο Ταλιαμπούε ξεκινάει από τη στιγμή που ο δικηγόρος Π. Σαράκης προετοιμάζει τους προστατευόμενους μάρτυρες πριν πάνε στις ΗΠΑ, περιέχει μαρτυρίες τους καθώς και πλάνα από σεμινάρια της Novartis και δηλώσεις του Α. Γεωργιάδη, του Π. Πολάκη κ.α.

Οι προστατευόμενοι μάρτυρες ήταν πρώην διευθυντικά στελέχη, οι οποίοι παραδέχονται ότι διέφθειραν χιλιάδες γιατρούς στην Ελλάδα και οι ίδιοι συντόνιζαν τη δράση δεκάδων αντιπροσώπων της εταιρείας, οι οποίοι κάνανε τη «βρόμικη δουλειά». Τα αποδεικτικά στοιχεία που έχουν προσκομίσει οι μάρτυρες στο FBI είναι έντυπες λίστες με αναλυτικά στοιχεία γιατρών, μίζες κλπ καθώς και ηχογραφήσεις από προσωπικές συνομιλίες μεταξύ στελεχών της Novartis πίσω από κλειστές πόρτες.
Στην ερώτηση δημοσιογράφου του RSI προς τον «μάρτυρα Β»: «Ζητήσατε προσωπικά από τους αντιπροσώπους να χρηματίζουν τους γιατρούς;» εκείνος απαντάει κυνικά: «Αυτή ήταν η δουλειά μου». Ο τρόπος που γίνονταν αυτό ήταν μέσω ειδικών «προγραμμάτων» της εταιρείας.

Το Πρόγραμμα «Exactly»

Το πρόγραμμα «Exactly» αφορούσε 3 φάρμακα για την αρτηριακή πίεση που ρυθμίζουν την υπέρταση. Στα πλαίσια αυτού του «προγράμματος» δόθηκαν 2,5 εκατομμύρια ευρώ μίζες σε περίπου 1.000 γιατρούς μέσα σε 8 μήνες για τη συνταγογράφηση των φαρμάκων αυτών. Αυτές οι δαπάνες εμφανίζονταν στα «βιβλία» της εταιρείας ως αμοιβή σεμιναρίων κλπ έτσι ώστε σε περίπτωση ελέγχου να φαίνονταν όλα νόμιμα.
Ο «Μάρτυρας Γ» δηλώνει:
«Μας είχε ζητηθεί να βρίσκουμε γκρίζες ζώνες σε κάθε νόμο ή εγκύκλιο, εργαζόμενοι ακόμη και εκτός νόμου εκεί που δεν θα μπορούσαν να μας πιάσουν και δεν το αισθανόμαστε ότι ήταν παράνομο. Η νοοτροπία και η πλήρης λογική της εταιρείας ήταν να δείχνει ότι πρόκειται για ομαλές επιχειρηματικές συναλλαγές. Αυτό που συνηθίζεται στις μπίζνες».
Παράλληλα μπορεί να «έτρεχαν» και άλλα «προγράμματα», καθώς η Novartis υλοποιούσε πάνω από 50 προγράμματα διαφθοράς κάθε χρόνο. Οι προϋπολογισμοί των προγραμμάτων γίνονταν στη Βασιλεία, βάσει των οποίων για κάθε 2,5-3 εκ. ευρώ που θα δαπανούσε η εταιρεία σε «προγράμματα», θα έπρεπε να έχουν απόδοση περίπου 10 εκ.
Αυτό που ζητούσαν από τους γιατρούς δεν ήταν μόνο να προωθούν τα φάρμακά τους, αλλά να υπερ-συνταγογραφούν, προφανώς με συνέπειες για την υγεία των ασθενών! Οι συνταγογραφήσεις ελέγχονταν ως προς την ποσότητα και τη γνησιότητά τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα από τους αντιπροσώπους της Novartis, έτσι ώστε να γίνουν οι αντίστοιχες πληρωμές.

Το Πρόγραμμα «Eudora»

Πρόκειται για ένα παγκόσμιο πρόγραμμα, το οποίο αφορούσε 2 φάρμακα καταπολέμησης παθήσεων του αμφιβληστροειδούς χιτώνα. Για τη συγκεκριμένη πάθηση υπήρχε και ένα αντίστοιχο – ανταγωνιστικό φάρμακο της εταιρείας Roche. Το κόστος του φαρμάκου της Roche κυμαίνονταν μεταξύ 30-50 δολάρια, ενώ της Novartis έφτανε τα 1.000 δολάρια – αυτή ήταν η μόνη τους διαφορά, η τιμή! Ο στόχος του προγράμματος ήταν να σταματήσει η κυκλοφορία των σκευασμάτων της Roche, η συνταγογράφησή τους και η πίεση σε κυβερνήσεις και υπουργεία για να μπλοκαριστεί η πληρωμή τους από τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης σε όλο τον κόσμο.
Στο επίπεδο των γιατρών τα πράγματα ήταν σχετικά απλά καθώς αυτό γινόταν εκφοβίζοντάς τους, μέσω του ελέγχου των συνταγογραφήσεών τους αλλά και χρηματίζοντάς τους από τον προϋπολογισμό του προγράμματος. Οι οφθαλμίατροι έπαιρναν πάνω από 2 εκ. ευρώ το χρόνο. Για τον υπόλοιπο κόσμο έπρεπε απλά να τον κάνουν να πιστέψει πως το Avastin της Roche είναι επικίνδυνο.
Στο τιμόνι της ελληνικής θυγατρικής εταιρείας ήταν ο Κωνσταντίνος Φρουζής, ο οποίος είχε πει σε κλειστή εκδήλωση στελεχών της Novartis (από βίντεο που βρίσκεται στην κατοχή του FBI):
«Είναι σχεδόν μια καθημερινή δουλειά μας. Από τη μια μεριά θα ασκούμε πιέσεις στα διάφορα υπουργεία και την ίδια στιγμή θα είμαστε συνεργάτες τους με τέτοιο τρόπο ώστε να μην μας ταυτίζουν με απλούς φαρμακοποιούς. Δύο είναι τα κακά παιδιά αυτής της περιόδου που μπαίνουν στο μάτι του κυκλώνα, οι φαρμακοποιοί και η Roche. Πολύ απλά».

Οι επιπτώσεις στην ελληνική κοινωνία

Όλα τα παραπάνω έπληξαν αποφασιστικά και το ελληνικό σύστημα υγείας. Την ίδια περίοδο που «χτύπησε» η κρίση και οι μνημονιακές πολιτικές λιτότητας, το 2008-2009, όταν χιλιάδες άνθρωποι έμειναν άνεργοι και έχασαν την ασφαλιστική τους κάλυψη, η Novartis ξεδίπλωνε τα σχετικά «προγράμματα» και αύξανε την τιμή των φαρμάκων, με αποτέλεσμα να γίνει η μεγαλύτερη φαρμακευτική εταιρεία στην Ελλάδα, διπλασιάζοντας τα κέρδη της!
«Είμαστε οι πρώτοι που ξέρουμε τι θα συμβεί στο υπουργείο (Υγείας). Είναι τα ίδια άτομα που παίρνουν τις αποφάσεις που μας πληροφορούν πριν να πάρουν τις αποφάσεις. Μας ενημερώνουν για τα επόμενα βήματά τους και με αυτό τον τρόπο μπορούμε να τους επηρεάσουμε εκ των προτέρων, γιατί δεν είμαστε μόνοι σε αυτή την βιομηχανία».
Κ. Φρουζής, σε κλειστή εκδήλωση στελεχών της Novartis (βίντεο που βρίσκεται στην κατοχή του FBI)
Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, η τιμή των φαρμάκων στην Ελλάδα αποτελούσε «βάση» για την τιμολόγηση σε άλλες 30 χώρες. Οπότε η αύξηση ακόμα και 1 λεπτού του ευρώ σε κάποιο φάρμακο, σήμαινε αυτόματα εκατομμύρια ευρώ νέα κέρδη για τη Novartis. Υπεύθυνος για τον υπολογισμό των τιμών ήταν ο σύμβουλος του Υπουργείου Υγείας, Νίκος Μανίας, ο οποίος είχε φτιάξει μια «ειδική μαθηματική φόρμουλα». Βέβαια, ο Μανίας πέρα από συνεργάτης του υπουργείου, ήταν και σύμβουλος της Novartis!

Το «Ακαδημαϊκό» Σχέδιο Χάρβαρντ

Το «σχέδιο Χάρβαρντ» ήταν ουσιαστικά μια πρόταση-μελέτη του 2013 για το πώς να μεταρρυθμιστεί και να λειτουργεί το σύστημα υγείας. Στην πραγματικότητα ήταν σχέδιο για την άμεση αποπληρωμή όλων των χρεών προς τη Novartis και επιπλέον την εισαγωγή νέων φαρμάκων στην Ελλάδα (κάτι που εκείνη την περίοδο ήταν απαγορευτικό). Όπως περιγράφεται στο ντοκιμαντέρ, εάν είχε έναν πραγματικά ακαδημαϊκό χαρακτήρα, θα είχε δημοσιοποιηθεί. Τίποτα τέτοιο δε συνέβη.
«Το δεύτερο σημαντικό κομμάτι που καταφέραμε ασκώντας πιέσεις ήταν να έχουμε ακόμη και αύριο μια Επιτροπή για τιμές. Πιέζοντας καταφέραμε να γίνει αυτό. Κάτι που σήμερα φαίνεται σουρεαλιστικό. Σε ένα κράτος που δεν έχει τη δυνατότητα να καλύψει το κόστος, με τα μαγαζιά να κλείνουν που να αποφασίζει στην είσοδο νέων φαρμάκων. Εξαιρετικά καλή απόφαση. Εμείς πιέσαμε για να γίνει αυτό. Για να δημιουργηθεί αυτή η Επιτροπή».
Κ. Φρουζής, σε κλειστή εκδήλωση στελεχών της Novartis (βίντεο που βρίσκεται στην κατοχή του FBI)
Το «σχέδιο» ξεκίνησε το Μάρτιο του 2013 και 6 μήνες μετά ήταν έτοιμη η νέα λίστα φαρμάκων με άδειες κυκλοφορίας στην ελληνική αγορά και όλα τα χρέη του κράτους (140 εκ. ευρώ) προς την Novartis είχαν αποπληρωθεί. Πως έγινε αυτό; Μέσω των πιέσεων της Τρόικα για περικοπές στις δαπάνες (μειώσεις προσωπικού κλπ) έτσι ώστε να εξοικονομηθούν τα χρήματα. Όλα αυτά έγιναν δυνατά με την παρέμβαση του Νικόλαου Μανιαδάκη. Ο Μανιαδάκης ήταν σύμβουλος διαφόρων υπουργών υγείας, διαπραγματευόταν με την Τρόικα για το ελληνικό σύστημα υγείας και ταυτόχρονα αμείβονταν από τη Novartis μέσω τρίτων.
Η Κομισιόν αρνήθηκε να σχολιάσει το γεγονός (λόγω «ευαισθησίας» καθώς βρίσκεται δικαστική έρευνα σε εξέλιξη…), ενώ ο Μανιαδάκης που συνάντησε την ομάδα του ντοκιμαντέρ σε αεροδρόμιο της Ελβετίας είπε μεταξύ άλλων:
«Εάν κάποιος σας είπε ότι σχετίζομαι με το “Σχέδιο Χάρβαρντ” σας λέει ψέματα. Είναι ψεύτης. Εγώ, θα τον σκοτώσω».
Την περίοδο του «Σχεδίου Χάρβαρντ» υπουργός υγείας ήταν ο Άδωνις Γεωργιάδης. Ήταν ο υπουργός που έκανε περικοπές προσωπικού από τα νοσοκομεία και πέρασε νόμο για είσοδο 10 πανάκριβων φαρμάκων της Novartis στην ελληνική αγορά (που, όπως είδαμε, αυτές οι τιμές θα επηρέαζαν τα κέρδη της εταιρείας διεθνώς). Όταν ρωτήθηκε σχετικά για τον Μανιαδάκη και τις εντολές από τον Φρουζή για το ζήτημα, προφανώς αρνούμενος τα πάντα, απάντησε:
«Εγώ έδωσα πρόσβαση σε 400 φάρμακα. Αυτή είναι μια απόφαση για την οποία είμαι υπερήφανος. Δεν αποτελεί μια απόφαση που είναι καρπός διαφθοράς. Ήταν μια καλή απόφαση που έσωσε τη ζωή του κόσμου. Πρέπει να καταλάβουμε ότι εταιρείες, όπως η Novartis, ίσως δίνουν χρήματα σε γιατρούς και πολιτικούς και δεν ξέρω σε ποιους άλλους αλλά την ίδια στιγμή σώζουν ζωές».

Ασφαλώς ούτε όλοι οι γιατροί, ούτε όλοι οι πολιτικοί παίρνουν μίζες, αλλά όταν τύποι σαν τον Άδωνι κάνουν τέτοιες δηλώσεις, δικαιολογώντας σε ένα βαθμό τις καταγγελίες, τότε κάτι δεν πάει καλά. Γιατί αυτό που λέει ο Άδωνις εδώ είναι ότι «πάλι καλά που υπάρχει και η Novartis» που σώζει μερικές ζωές, την ίδια στιγμή που χάνονται άλλες τόσες, που κόσμος χάνει τη δουλειά του, πετιέται στο δρόμο, αυτοκτονεί -γιατί αυτά συνέβαιναν την εποχή που «ίσως δίναν χρήματα σε γιατρούς και πολιτικούς»…

Σκάνδαλο παγκοσμίων διαστάσεων

Στην περίπτωση της Ελλάδας, μπορεί πολλά στοιχεία να βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας, Ελβετικά κανάλια να δημοσιεύουν αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ, το FBI να ερευνά τα στοιχεία, ο Άδωνις και οι συν αυτώ να ουρλιάζουν στα κανάλια, δεν είναι όμως καθόλου δεδομένη η κατάληξη της υπόθεσης. Άλλωστε, η δικαιοσύνη έχει αποδείξει αρκετές φορές πόσο τυφλή (δεν) είναι.
Βέβαια, οι «αμαρτίες» της Novartis δεν ξεκινούν και τελειώνουν στην Ελλάδα. Από τις ΗΠΑ μέχρι την Ιαπωνία και την Ινδία, η Novartis είναι βουτηγμένη μέσα στα σκάνδαλα, τις θεόρατες υπερτιμολογήσεις και τις δωροδοκίες. Ο πυρήνας λοιπόν του σκανδάλου δεν βρίσκεται καθόλου «στο DNA του Έλληνα», αλλά στο DNA του ίδιου του συστήματος και των αρπακτικών του, που θυσιάζουν στην κυριολεξία τις ζωές των απλών ανθρώπων για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους.